Βόλτα στην Ερμού για αρχαιότητες

12:26 8/9/2020 - Πηγή: Καθημερινή

Ο υστεροδαιδαλικός μαρμάρινος κούρος από την περιοχή της Ιεράς Πύλης ήταν εύρημα που αναστάτωσε το πολιτιστικό ρεπορτάζ την άνοιξη του 2002, όταν ένα ανοιξιάτικο μεσημέρι διέρρευσε η πληροφορία ότι κάτι σπουδαίο βρέθηκε στην προγραμματισμένη έρευνα του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού. Ο κούρος ήταν εντυπωσιακός: ύψους 2,10 μ., καλοδιατηρημένος με αμυγδαλωτά μάτια, μεγάλο μέτωπο, καλοσχηματισμένα αυτιά και θαυμαστή κόμμωση από αστραγαλωτούς βοστρύχους. Το εύρημα αποδίδεται στον Γλύπτη του Διπύλου και σήμερα το θαυμάζουμε στο Μουσείο του Κεραμεικού μέσα

στον αρχαιολογικό χώρο, στην καρδιά του ιστορικού κέντρου της Αθήνας. Ενας ιστορικός τόπος και επιπλέον πνεύμονας πρασίνου που δυστυχώς πολλοί αγνοούν.

Οποιος επισκεφθεί τον αρχαιολογικό χώρο που βρίσκεται στην κατάληξη της πολυσύχναστης Ερμού, λίγο πριν από την Πειραιώς και μένει ανοιχτός μέχρι τις 8 το βράδυ (εισιτήριο 8 ευρώ), θα ευχαριστηθεί. Μια ήσυχη περιήγηση στο διάσημο νεκροταφείο της αρχαίας Αθήνας, ανάμεσα σε ταφικά μνημεία, μικρά δράματα, ελιές, δάφνες και κυπαρίσσια, συνολικά 180 είδη δέντρων και φυτών. Μια αίθουσα τέχνης με έργα αμέτρητες επιτύμβιες στήλες μέσα στην ύπαιθρο, ανάμεσα σε χελώνες, δεκάδες είδη πουλιών και τον ήχο του Ηριδανού ποταμού να ηχεί ως ρυάκι πια, κάτω από την καμάρα των ρωμαϊκών χρόνων.

Κάλλιστον προάστειον

«Στη μικρή κοιλάδα του Ηριδανού, στην Αθήνα, στο “κάλλιστον προάστειον” του Θουκυδίδη, εκτεινόταν ο περίφημος Δήμος των Κεραμέων, ο Κεραμεικός. Στον τόπο αυτό γενιές πολλές, από τα προϊστορικά χρόνια ώς την ύστερη αρχαιότητα έθαβαν τους επιφανείς πολίτες, τους τιμημένους μαχητές των πολέμων, τους άλκιμους νέους αθλητές, τις νέες αρχόντισσες και τις σεπτές ιέρειες, ιδρύοντας περικαλλή ταφικά μνημεία που επέβαλλαν για αιώνες τη μνήμη πάνω στη λήθη, μέχρι που θάφτηκαν και αυτά από την αττική γη, πριν “ξαναζωντανέψουν” χάρη στην αρχαιολογική σκαπάνη», σημειώνουν οι αρχαιολόγοι Ελένη Μπάνου και Λεωνίδας Κ. Μπουρνιάς, συγγραφείς του λευκώματος «Κεραμεικός» (Ιδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, εκδ. «Ολκός»), μια καλή επιλογή για όσους δεν μπορούν να επισκεφθούν από κοντά χώρο και μουσείο.

Ο υστεροδαιδαλικός μαρμάρινος κούρος από την περιοχή της Ιεράς Πύλης που βρέθηκε το 2002. Το λιοντάρι από την περιοχή της Ιεράς Πύλης χρονολογείται στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ.

Ο Κεραμεικός δεν είναι μόνο το διάσημο Νεκροταφείο της αρχαίας Αθήνας αλλά και τόπος που συνδέθηκε με την τέχνη της κεραμικής. Εδώ έχουμε επίσης μαρτυρίες της αθηναϊκής δημοκρατίας του 5ου αι. π.Χ. με τους οστρακισμούς από τους οποίους σώζονται 9.500 όστρακα, θραύσματα αγγείων στα οποία οι Αθηναίοι έγραφαν το όνομα του πολιτικού που θεωρούσαν ότι έθετε σε κίνδυνο την πολιτεία.

Η συγκίνηση είναι μεγαλύτερη όταν βλέπεις από κοντά το άγαλμα του κούρου του Κεραμεικού. Τουλάχιστον για όσους ζήσαμε την αποκάλυψή του το 2002. Τότε στην περιοχή της Ιεράς Πύλης, βρέθηκε και μία εντυπωσιακή σφίγγα του 560 π.Χ., με πρόσωπο καλοσυνάτο, σώμα σφριγηλό λιονταρίσιο και μικρές φτερούγες (μέσα 6ου αι. π.Χ.). Επίσης, δύο μαρμάρινα λιοντάρια αρχαϊκής εποχής και θραύσμα μαρμάρινου κίονα με μεγάλο δωρικό κιονόκρανο από πωρόλιθο καθώς και θραύσμα μαρμάρινου κίονα με ιωνικό κιονόκρανο. Φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκαν ως υλικά επίχωσης και διαμόρφωσης της κοίτης του Ηριδανού (πλημμύριζε συχνά) και του οδοστρώματος της Ιεράς Οδού. Μάλιστα στο σώμα του λιονταριού υπάρχουν και ίχνη από αρματοτροχιές. Ολα «κείτονταν σε μια σειρά», είχε πει στην ανακοίνωση των ευρημάτων –παρουσία της εφόρου αρχαιοτήτων Λιάνας Παρλαμά–, ο τότε διευθυντής του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Βόλφγκανγκ Νιμάγερ. 

Ο κούρος που φέρει ηράκλειον άμμα μαρτυρεί στενή συγγένεια με τον κούρο της Νέας Υόρκης. Οσο για τη σφίγγα αποτελεί τη δίδυμη αδερφή μιας άλλης που βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και ήρθε στο φως το 1907. Θυμίζουμε ότι υπεύθυνη για τις συστηματικές ανασκαφές από το 1870 έως το 1913 στον Κεραμεικό ήταν η Αρχαιολογική Εταιρεία και έπειτα ακολούθησε το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο.

Ο επισκέπτης του ισόγειου μουσείου με την εξωτερική στοά και το εσωτερικό αίθριο θαμπώνεται κυρίως από τον εκφραστικό μνημειώδη μαρμάρινο ταύρο από τον ταφικό περίβολο του Διονυσίου του Κολλυτέως. Ο θάνατος του άγαμου Διονύσιου προξένησε μεγάλη θλίψη στη μητέρα και τις αδελφές του. Κατοικούσε στον γειτονικό δήμο του Κολλυτού, αλλά και στη Σάμο όπου ασκούσε το λειτούργημα του ταμία στο Ηραίο. Εντυπωσιακά είναι και η στήλη της Ηγησούς, το ανάγλυφο της Αμφορέτης με το εγγόνι της, ο γενειοφόρος πυγμάχος, το περίφημο επιτύμβιο ανάγλυφο του Δεξίλεω, τα αλαβάστρινα μυροδοχεία με σκηνές ερωτευμένων. Ακόμη και η μολύβδινη θήκη με το κουκλάκι στο εσωτερικό της, όπου χάραζαν κατάρες εναντίον αντιπάλων έχει τη δική της ιστορία.