#ROADMOVIES: Οι 8 + 3 πιο δυνατές κινηματογραφικές στιγμές για το δρόμο

10:11 27/10/2014 - Πηγή: Alfa Vita

(διαλέγουμε τις 8 + 3 πιο δυνατές κινηματογραφικές στιγμές για το δρόμο)

Ο ‘’δρόμος’’ και ο μύθος του είναι πολύ πιο παλιός από την ‘’επίσημη’’ κινηματογραφική αρχή του, που μάλλον τοποθετείται στις rock n’ roll μηχανές του Easy Rider (1969). Ή ίσως η αρχή του να είναι δυο χρόνια πριν, όταν δηλαδή ο έρωτας ήταν παράνομος, εχθρός των αρχών και κουβαλούσε βαρύ οπλισμό, με τους Bonnie and Clyde (1967). Για την ακρίβεια, ο μύθος του δρόμου κρατάει από το απόλυτο επικό road

‘’movie’’ που δεν είναι άλλο από την Οδύσσεια του Ομήρου. Λίγη σημασία έχει αν θα είναι αυτοκίνητο, πλοίο, τρένο ή αν θα πάει με τα πόδια, όπως λίγη σημασία έχει τελικά και ο προορισμός – το καθοριστικό στη μυθολογία του δρόμου είναι η μετάβαση που λαμβάνει χώρα με ταυτόχρονο τρόπο, εσωτερικά και εξωτερικά. Έχει να κάνει με τους Κύκλωπες, με τους Λωτούς, με την Κίρκη και την Καλυψώ, που αποτελούν διαχρονικά σύμβολα, όπως έχει να κάνει με την φυγή, με την ελευθερία του ανοιχτού ορίζοντα, με την υπέρβαση των σταθερών σημείων και την αποθέωση της κίνησης- ο κινηματογράφος των road movies χρωστάει πολλά τόσο στον Όμηρο όσο και στον Τζακ Κέρουακ.

Βάζουμε λοιπόν και ακούμε:

Η δεκαετία του ’70 ήταν μάλλον η πιο πλούσια σε παγκόσμια παραγωγή road movies, που ανέπτυξαν και κάποιες σταθερές: Οι ήρωες γινόντουσαν όλο και πιο ‘’ανώνυμοι’’, λιγότερο προσωποποιημένοι και περισσότερο ως απεικονίσεις του συλλογικού υποκειμένου- την ίδια στιγμή, ο ίδιος ο δρόμος αποκτούσε ολοένα και περισσότερο μια υπαρξιακή διάσταση, και η διαδρομή μια αντανάκλαση της εποχής. Δεδομένου ότι ο προορισμός σηματοδοτεί πάντα το τέλος ενός ταξιδιού, που είναι η ‘’ψυχή’’ αυτού του είδους, η πλειοψηφία των ταινιών χαρακτηρίζεται από έναν άλλοτε διακριτικό και άλλοτε εμφανή πεσιμισμό (τα 70’s είναι αυτά): Η ελευθερία της κίνησης άλλωστε, η δύναμη της διαρκούς μετάβασης και αλλαγής είναι σε ανοιχτή ρήξη με τον κραταιό συντηρητισμό που φωνάζει για την ανάγκη του να βρίσκεται σταθερά στο ίδιο σημείο. Δεν είναι τυχαίο που οι ‘’κακοί’’ σε αυτόν το είδος είναι 9 στις 10 οι αρχές, η αστυνομία, το συντηρητικό πρόσωπο της κοινωνίας.

Ξεκινάμε λοιπόν, αλλά πριν το πιάσουμε από το ’67 και το ’69 που οι Warren Beaty και Fay Dunaway έστρωσαν την άσφαλτο για τους Dennis Hopper και Jack Nicholson, πάμε στο 1965: Ο Godard δηλώνει πως έχουν ήδη ειπωθεί τα πάντα στον κινηματογράφο, και έτσι κάνει μια σύνοψη και ταυτόχρονα του γυρίζει σελίδα.

1. Ο Τρελλός Πιερό (Pierrot le fou, 1965) είναι road movie πριν τα road movies στην ψυχή, την κινηματογραφική αισθητική, το απρόβλεπτο του σεναρίου (και του δρόμου), του ανέμου στην ξεσκέπαστη σιτροέν με την τίγρη στο ντεπόζιτο, του τελικά ανέφικτου της διαρκής κίνησης που αποζητάει μια νέα σταθερότητα που ωστόσο δεν έχει ακόμα προσδιορίσει. Μπορεί όμως να αμφισβητήσει ανοιχτά, σχεδόν επαναστατικά την προηγούμενη σταθερότητα και να βυθιστεί χωρίς ανάσα στις καλύτερες στιγμές της τέχνης.

2. Η Θέλμα και η Λουίζ (Thelma & Louise, 1991) μας δείχνουν ξανά, στις αρχές του ’90, πως η ελευθερία δεν μπορεί παρά να έχει σχέση με την παραβατικότητα απέναντι στο υπάρχον καθεστώς: Εδώ όμως δεν είναι μόνο ο Νόμος, είναι και οι αδήλωτες και πιο ισχυρές νομοθεσίες, αυτές των κοινωνικών ρολων: Οι μητέρες/νοικοκυρές γίνονται από κομπάρσοι πρωταγωνίστριες, όχι μόνο στο φιλμ αλλά και στον εαυτό τους. Αξέχαστο για τις Susan Sarandon και Geena Davis και για την ανειρήνευτη μάχη απέναντι στην κοινωνική καταπίεση. Ένα φεμινιστικό χαστούκι που αντηχεί ακόμα.

3. Στο Las Vegas επικρατεί φόβος και παράνοια (Fear and Loathing in Las Vegas, 1998) λέει ο Terry Gilliam, ή μάλλον το λέει ο Hunter S. Thomson τον οποίο διασκεύασε κινηματογραφικά ο πρώην Monty Python και μαζί φτιάξανε ένα κινηματογραφικό trip που αντιγράψανε πολλοί αλλά κανένας δεν έφτασε. Χωρίς προορισμό, χαμένοι ανάμεσα σε στάσεις και βυθιζόμενοι στις παρενέργειες κάθε πιθανού ναρκωτικού, οι Johny Depp και Benicio del Toro προσπαθούν (μάλλον) να δουν μια άλλη Αμερική αλλά το lsd και η μεσκαλίνη τους οδηγούν σε αλλόκοτες παραισθήσεις με ερπετά και τους Jefferson airplane ως soundtrack αυτοκτονίας.

4. Ο Τζακ Νίκολσον είναι επαγγελματίας ρεπόρτερ (the passenger, 1975) και ο σκηνοθέτης της μοναξιάς Αντονιόνι φτιάχνει μαζί με το Zabriskie Point δυο υπαρξιακά road movies- αν το Zabriskie Point μιλάει για την μετά- τα -60’s αβεβαιότητα της εποχής του, το Επάγγελμα: Ρεπόρτερ γυρίζει την κάμερα στο υποκείμενο. Ταινία-φιλοσοφικό δοκίμιο πάνω στην ταυτότητα, που μεταξύ άλλων περιλαμβάνει ένα εξαιρετικό, 7λεπτο travelling που συμπυκνώνει αναρίθμητες λέξεις μόνο με εικόνες και διδάσκεται ακόμα και σήμερα σε σεμινάρια.

5. Παρά τα προβλήματα στην προσέγγιση (που φάνηκαν και στην διασκευή του για τον Δρόμο του Τζακ Κέρουακ) ο Βάλτερ Σάλες μας οδηγεί από τον Ερνέστο Γκεβάρα στον Τσε Γκεβάρα μέσα από τα ημερολόγια μοτοσικλέτας (the Motorcycle Diaries, 2004) και τις ταξικές αντιθέσεις της Νότιας Αμερικής.

6. O David Lynch, γνωστός για τους φιλμικούς του γρίφους, κατασκευάζει μια εξαιρετικά απλή και όμορφη στην απλότητά της ταινία για έναν άντρα που ταξιδεύει 400 χιλιόμετρα με μια μηχανή του γκαζόν (the straight story, 1999). Περίπου δέκα χρόνια πριν είχε ξαναδοκιμάσει το είδος με την ένεση ανδρεναλίνης της Ατίθασης Καρδιάς.

7. Η περιπλάνηση (Walkabout, 1971) αποτελεί μαζί το Mad Max τις Αυστραλιανές καταθέσεις στο είδος των ταινιών δρόμου. Εδώ, οι ήρωες είναι πεζοί, άλλοι επειδή έτυχε (τα παιδιά) και άλλος επειδή πρέπει (ο Αβορίγινας ιθαγενής) και η διαδρομή είναι στην πραγματικότητα διαδρομή επιβίωσης (ή ενηλικίωσης) στην έρημο. Ένας φιλμικός γρίφος με πλήθος συμβολισμών και ερμηνειών, η ενηλικίωση των εκπροσώπων δυο ολότελα διαφορετικών (και συγκρουόμενων) πολιτισμών συμβαίνει παράλληλα ενώ η αυστραλιανή έρημος παραμένει εχθρική και υποβλητική (για αυτό και κατάλληλη στο δυστοπικό σύμπαν των Mad Max).

8. Η ταινία με την οποία αρχίζει και τελειώνει η λίστα, υπαρξιακό road-movie υπόδειγμα, το Vanishing Point (1971) είναι η διχασμένη μετά-60’s Αμερική ανάμεσα σε δυο θανάτους αλλά και την κραταιά συντήρηση να δηλώνει ότι σκοπεύει να παραμείνει κραταιά για αρκετά χρόνια ακόμα. Ο απόηχος των χίπις και του Βιετνάμ, ο θολός ορίζοντας, ένα μάταιο στοίχημα με κοινωνικό έρεισμα (η παράδοση μιας Dodge Challenger στην Καλιφόρνια εντός 15ωρών), ο Νόμος που καραδοκεί χωρίς να μπορεί κάποιος να προσδιορίσει πότε ακριβώς (και γιατί) άρχισε να κυνηγάει τον οδηγό, αχανή πλάνα που είναι ταυτόρονα κλειστοφοβικά σαν προσωπική φυλακή. Δεν υπάρχει κανένας προορισμός στην πραγματικότητα πέρα από την διαρκή του αμφισβήτηση.

+1. Θα ήταν παράδοξο να δοθεί μια τέτοιου τύπου κατηγοριοποίηση στον ποιητικό κινηματογράφο του Αγγελόπουλου, αλλά το Βλέμμα του Οδυσσέα (1995) αποτελεί ένα road-movie στην ψυχή, καθώς ο σκηνοθέτης (Harvey Keitel) γυρίζει τα Βαλκάνια για να ανακαλύψει την ‘’απαρχή’’ του κινηματογράφου μέσα από ένα ρολό φιλμ - θρύλο. Το ‘’ταξίδι’’ βέβαια και η μετάβαση μέχρι τον προορισμό είναι γνώριμες θεματικές του και σε άλλες ταινίες.

+2. Η Επιστροφή (2003) του Ρώσου Andrey Zvyagintsev είναι road-movie με ένα πολύ ιδιαίτερο, δικό της τρόπο, αλλά είναι σίγουρα και μια σπουδαία κινηματογραφική στιγμή σπάνιας αισθητικής, που αξίζει να ανακαλυφθεί. Για λεπτομέρειες, εδώ.

+3. Ότι και αν πει κανείς, το Finding Nemo (2003) είναι ένα αυθεντικό road-movie και μια όαση στις δυνατότητες της σύγχρονης κινηματογραφικής τεχνολογίας να αφηγηθεί διαχρονικά παραμύθια.

Πάμε και άλλο ένα για αποφώνηση:

Αν κάτι ξεχάσαμε, υπερτιμήσαμε ή υποτιμήσαμε, στα σχόλια!

Tags: Παναγιώτης Τσερόλαςκινηματογραφικές περιπλανήσεις Tweet

View the discussion thread.