«Αν δε στοιχειώσετ’ άνθρωπο/ γεφύρι δε στεριώνει»

19:23 19/5/2017 - Πηγή: Alfa Vita

Ο παραπάνω δεκαπεντασύλλαβος στίχος από τη γνωστή «παραλογή» (μπαλάντα) υπό τον τίτλο «Του γιοφυριού της Αρτας» είναι ο κρισιμότερος, κατά τη γνώμη μας, του δημώδους αυτού στιχουργήματος, αφού επιβάλλει τη θυσία ανθρώπου ως προ-υπόθεση στερεώσεως του γεφυριού και προφανώς υπαινίσσεται προέλευση μάλλον προ-ιστορική, που τέτοια στυγερά και απάνθρωπα συνέβαιναν, ενώ μέχρι πρότινος τουλάχιστον, επιβίωνε η σφαγή πετεινών στα θεμέλια κτισμάτων, που κι αυτό βέβαια είναι αυτονόητα απαράδεκτο.

Το δημώδες αυτό στιχούργημα συμπεριλαμβάνεται στα Κείμενα της Νεοελλη-νικής Λογοτεχνίας της Γ’ Γυμνασίου

και συνήθως διδάσκεται. Με το παρόν άρθρο διατυπώνω τη διαφωνία μου για τη γραφή «στοιχειώσετε» θεωρώντας άστοχη και παραπλανητική την ετυμολογία από το «στοιχειό» και αυτό από το αρχ. «στοιχείον», όπως υφίσταται στα Ετυμολογικά Λεξικά και Ερμηνευτικά που δίδονται και στους μαθητές του Γυμνασίου.Και τούτο ,επειδή το «στοιχείον» δεν έχει καμμιά σημασιο- λογική συνάφεια με το σημαινόμενο του «στοιχειού» και του ως άνω «στοιχειώνω» (η συλλαβή –χειώ- προφερόμενη κατά συνίζηση).Κατά τη γνώμη μου λοιπόν το σημαινόμενο του δημώδους στοιχειώνω σχετίζεται και εν πολλοίς ταυτίζεται με το σημαινόμενο του αρχαιοελλ. «στυγέω»,που σημαίνει «μισώ και αποστρέφομαι υπερ-βαλλόντως» και στην απλοελληνική προσέλαβε και την σημασία του θυσιάζω ως αποτέλεσμα της αποστροφής («λεκτικός τρόπος συνεκδοχής»).Ο πρωτομάστορας κλήθηκε να «στοιχειώσει» τη γυναίκα του , δηλαδή να την αποστραφεί και να τη θυσιάσει. Η ετυμολογία λοιπόν από το στυγέω > (στη δημώδη) * στυγε-ώνω > (με δάσυνση του γ) *στυχεώνω > στυχιώνω (πρβλ.στερεώνω> στεριώνω).Συνεπώς αυτή πρέπει να λαμβάνεται ως ορθή γραφή και κατά τη διδασκαλία ενώπιον των μαθητών. Τα δε σχόλια ν’ αναφέρονται και στην αρχαιοελληνική μυθολογική αντίληψη περί Στυγός, απόπου το ρ. στυγέω.Θα τεθούν βέβαια και υπόψη του ΙΕΠ προκειμένου να προωθείται η επιστημονικά έγκυρη διδασκαλία του συγκεκριμένου κειμένου: «Αν δε στυχιώσετ’ άνθρωπο…».

Ένα εύλογο συμπέρασμα από την παραπάνω επισήμανση είναι ότι η απλοελληνική ή δημώδης γραμματεία υφίσταται –προφορικά και εν μέρει- πριν τον 9ο-10ο αιώνα, (που θεωρείται terminus post quem),διότι διαφορετικά δεν δικαιολογείται η αντίληψη περί στυγός κλπ. Και το επικαιρικό μας σχόλιο, που οφείλουμε προς τους συμπολίτες μας και προς την ιεραρχία της υπηρεσίας μας:Το γεφύρι της Αρτας βέβαια μυθολογεί-ται ότι στερεώθηκε με «αποστύγηση» ανθρώπου.Στις μέρες μας όμως υφίσταται πρα-γματικός κίνδυνος «αποστύγησης» συνανθρώπων μας από τα απάνθρωπα μέτρα που επί χρόνια επιβάλλονται.Και οι ευθύνες ιδιαίτερα των ανθρώπων της Παιδείας και κυρίως των εκάστοτε κυβερνώντων παρέλκει να το πούμε ότι είναι τεράστιες!

Ι.Ν.Ηλιούδης,δ.Φ,Σχολ.Σύμβ.Φιλολόγων Λάρισας

Ι.Ν.Ηλιούδης