Χωρίς έρευνα δεν υπάρχει δικό μας μέλλον!

21:17 20/3/2018 - Πηγή: Alfa Vita

Δύσκολα προσεγγίζονται η έννοια και το περιεχόμενο της προόδου και ακόμα πιο δύσκολα ορίζεται το μέλλον όχι με τη σημασία της χρονικής αναφοράς αλλά ως μια εν δυνάμει συνθήκη που συνδέεται με την εκάστοτε πραγματικότητα και με την πρόσληψή της από τη νόησή μας και με τα βιώματά μας.

Μπορούμε σαφώς να ισχυριστούμε ότι το μέλλον το φέρνει σε σημαντικό βαθμό η έρευνα και η αναζήτηση, η επινόηση και η καινοτομία δηλαδή η δημιουργικότητα του ανθρώπου. Αν τίποτα ουσιαστικό δεν αλλάζει όσον αφορά την ίδια την πορεία της ιστορίας, έχουμε στασιμότητα, ένα διαρκές παρόν, που απλώς εμφανίζεται να

κινείται προς το μέλλον με βάση τη ροή της φυσικής και μόνο πραγματικότητας. Αλλά σ’ αυτή την περίπτωση, το μέλλον δεν είναι του ανθρώπου και σαφώς δεν τον εκφράζει. Πρόκειται για εκείνη την κατάσταση που έζησε ο πολύ μακρινός πρόγονός μας, ο οποίος ήταν έρμαιο στις δυνάμεις και στις συνθήκες της Φύσης. Αλλά ήταν η έρευνα, η διαρκής επινόηση για όλο και πιο αποτελεσματικά εργαλεία και για διαμόρφωση συνεχώς βελτιούμενων συνθηκών ζωής, που τον μεταμόρφωνε αυτό τον ίδιο και εξελισσόταν πλέον σε ένα άλλο βιολογικό είδος, που έμελλε στη συνέχεια να γίνει κοινωνικό είδος.

Από την εποχή λοιπόν που ο άνθρωπος με την ανάδυση της νόησης και της λογικής ξεχώρισε οριστικά και αμετάκλητα από το ζωικό παρελθόν του και άρχισε να μετασχηματίζει το φυσικό περιβάλλον του δημιουργώντας τον πολιτισμό του και γράφοντας τη δική του ιστορία πάνω στην επιφάνεια της Γης, το μέλλον είναι εν πολλοίς δικό του δημιούργημα. Η ίδια η ζωή και η πραγματικότητα – φυσική και κοινωνική – θέτουν προβλήματα και προκλήσεις, επί των οποίων καλείται ο άνθρωπος ως κοινωνικό πλέον ον να βρίσκει λύσεις και να επινοεί την πορεία του πολιτισμού του. Και όσο πιο παρεμβατικό ρόλο έχει ο άνθρωπος μέσα από τη συνεχή έρευνα και δημιουργία επί της αντικειμενικής πραγματικότητας τόσο πιο αυθεντικό και πιο οικείο είναι το μέλλον του.

Οι πρώτοι ήρωες των λαών χαρακτηρίζονταν από δύο στοιχεία, την ανδρεία και τη φυσική δύναμη αφενός και την επινοητικότητα αφετέρου. Η εμβληματική μορφή του Οδυσσέα δεν αφορά μόνο το νόστο αλλά και την επινόηση όλο και πιο αποτελεσματικών μεθόδων για να αντιμετωπίσει τις πολλαπλές δυσκολίες των ακραίων φυσικών φαινομένων και των εξωλογικών μορφών των τεράτων. Ο Οδυσσέας της δύναμης της σκέψης και όχι του σώματος είναι ο καινούργιος ήρωας.

Το μικρό παιδί όταν γνωρίζει τον κόσμο και διαμορφώνει το πρώτο του πνευματικό σύμπαν, είναι σε μόνιμη κατάσταση διερεύνησης κάθε αντικειμένου και κάθε κατάστασης που συναντά. Η ίδια η σκέψη μας κάθε στιγμή βρίσκεται σε εγρήγορση. Κάθε άνθρωπος, που ονειρεύεται και σχεδιάζει το μέλλον του, επινοεί τις πιο αποτελεσματικές επιλογές που θα τον φέρουν πιο κοντά στην πραγμάτωσή τους. Προβληματίζεται και στοχάζεται, επινοεί και παρεμβαίνει. Και ενώ αυτά είναι φαινομενικά το όλο πεδίο αναφοράς του, στην ουσία αυτό που κάνει είναι να δημιουργεί όλο και πιο νέες καταστάσεις και να υλοποιεί τα σχέδιά του και τις φιλοδοξίες του. Η έρευνα είναι ο μόνιμος οίστρος, ο έντονος πόθος, η κινητήρια δύναμη της δημιουργικότητάς του. Η τέχνη και ο πολιτισμός, η επιστήμη και η φιλοσοφία με την έρευνα ζουν και αναπνέουν, με αυτή δημιουργούν και μεγαλουργούν.

Αλλά αν τελικά είναι η έρευνα το «κινούν αίτιο» της ιστορίας και του πολιτισμού του ανθρώπου, μπορεί να μην αποτελεί και ένα βασικό πεδίο αναφοράς της παιδείας και της εκπαίδευσης, αφού μόνο εδώ μπορεί να αποκτήσει η έρευνα βαθιά ριζώματα και να γίνει μόνιμο και ενεργό στοιχείο της ζωής κάθε νέου και κάθε πολίτη; Η θεσμική εκπαίδευση δεν μπορεί να περιφράσσεται μόνο στη μεταβίβαση του πολιτισμικού φορτίου κάθε λαού και κάθε έθνους και στη γενική διαπαιδαγώγηση των μαθητών για τη μελλοντική κοινωνική τους εξέλιξη αλλά και στην καλλιέργεια και στην προαγωγή της κουλτούρας της διαρκούς και συστηματικής έρευνας. Το σχολείο δεν μπορεί να οριοθετείται μόνο στη μετάδοση γνώσεων, στην απομνημόνευση και σε έναν παθητικό ρόλο των μαθητών.

Μια τέτοια εκπαιδευτική και σχολική λειτουργία καθηλώνει την πνευματικότητα των νέων και υπονομεύει ευθέως την αναζήτηση και την έρευνα, την πρωτοβουλία και τη δημιουργικότητα. Αντίθετα, θα πρέπει να δίνει με συστηματικό τρόπο στους εκπαιδευόμενους τροφή για έρευνα – στο δε λύκειο θα μπορεί να δίνονται στους μαθητές ακόμα και στοιχειώδεις μορφές μεθοδολογίας έρευνας, έτσι ώστε, όταν εισάγονται στα πανεπιστήμια και στα ΤΕΙ, να είναι έτοιμοι να δεχτούν από την πρώτη στιγμή την απόλυτα επιστημονική εκδοχή της.

Όταν οι νέοι συνειδητοποιήσουν ότι είναι η έρευνα το κλειδί για την παραγωγή νέας γνώσης και γευθούν τη χαρά της προσωπικής πραγμάτωσης, τότε θα έχουν απελευθερώσει για τα καλά τις δημιουργικές τους δυνάμεις και θα μπορούν να φτιάχνουν το μέλλον τους με τα υλικά των ονείρων τους και των φιλοδοξιών τους.

Αυτό είναι παιδεία…

Νίκος Τσούλιαςπαιδείαέρευνα