Για τη Γλώσσα, τα Μαθηματικά και τη Φυσική Αγωγή (Αποσπάσματα από ομιλία του Μ. Ι. Καλίνιν σε μαθητές)

09:13 9/8/2017 - Πηγή: Alfa Vita

Πέρα από τους εκπαιδευτικούς, τους διαμορφωτές των νεανικών συνειδήσεων, τα στελέχη της σοβιετικής εξουσίας μιλούσαν και συμβούλευαν και απευθείας τους ίδιους τους μαθητές. Κι έχει σημασία να σημειώσουμε ότι όταν μιλούν για κομμουνιστική αγωγή σε καμιά περίπτωση δεν υποτιμούν τα κλασικά μαθήματα του σχολείου, τη χρησιμότητα και τη σημασία τους ακριβώς γι' αυτήν την αγωγή.

Είναι πολύ χαρακτηριστική ως προς αυτό η ομιλία του Μ. Ι. Καλίνιν σε μαθητές της 8ης, 9ης και 10ης τάξης μέσων σχολείων της

Μόσχας, το 1941, αποσπάσματα της οποίας παραθέτει, σήμερα, η εφημερίδα Ριζοσπάστης:

«Οπως έχω πει και προηγούμενα, είναι πιο εύκολο για σας ν' αγωνιστείτε για μια ανώτερη ζωή απ' ό,τι ήταν για μας τότε. Αν θα με ρωτούσατε πώς πρακτικά θα προχωρήσετε σ' αυτό το μονοπάτι, θα σας απαντούσα πως για σήμερα τίποτα περισσότερο δεν πρέπει να ζητάει κανείς από σας έξω από τις σπουδές σας. Σαν μια αρχή, για να βάλετε τα θεμέλια, ας πούμε, εκείνο που χρειάζεται, για να γίνετε οικοδόμοι μιας ανώτερης ζωής, είναι να κατακτήσετε τρία πράγματα που υπάρχουν στο σχολικό σας πρόγραμμα. Μόνο τρία! Οπως βλέπετε είμαι πολύ ολιγαρκής.

Η γλώσσα είναι όργανο σκέψης

Πριν και πάνω απ' όλα πρέπει ν' αποκτήσετε μια βαθιά γνώση της ρώσικης γλώσσας. Νομίζω πως η γνώση της ρούσικης γλώσσας είναι εξαιρετικά σπουδαίος παράγοντας στη γενική ανάπτυξη του καθένα. Γιατί δεν υπάρχει επιστήμη που θα σπουδάσετε στο μέλλον, ιδιαίτερα αν ακολουθήσετε τις ανθρωπιστικές σπουδές, και κανένας τομέας δημόσιας δραστηριότητας που να μη χρειάζεται μια γερή γνώση της ρώσικης γλώσσας. Ακόμη και στη συνηθισμένη καθημερινή ζωή μια τέτοια γνώση είναι απαραίτητη, για να μπορεί κανείς να εκφράσει σωστά και με ακρίβεια τις σκέψεις του, τα αισθήματά του ως τα κατάβαθα, τις προσωπικές συγκινήσεις του. Γιατί αν ένας άνθρωπος θέλει να τα μεταδώσει όλα αυτά στους άλλους ανθρώπους, πρέπει να τα εκφράζει με προτάσεις που θα είναι σωστά φτιαγμένες, και από την άποψη του συντακτικού και από την άποψη της γραμματικής.

Πιστεύω πως συχνά θ' ακούτε τους συντρόφους να λένε: "Καταλαβαίνω καλά το μάθημα και το ξέρω καλά, αλλά δεν μπορώ να στο πω". Γιατί δεν μπορούν; Απλούστατα γιατί δεν κατέχουν τη μητρική τους γλώσσα. Φανταστείτε πως ένας νεαρός θέλει να γράψει γράμμα στο κορίτσι του. Υποθέστε πως αυτό γινότανε πενήντα χρόνια πριν. Γράφει λοιπόν: "Αγαπημένη μου, η αγάπη μου για σένα είναι απέραντη. Η συγκίνησή μου είναι τόσο μεγάλη που δεν μπορώ να την εκφράσω. Δε βρίσκω τα λόγια". Βέβαια, μια απλοϊκή, αφελής κοπέλα θα έλεγε: "Τι υπέροχο!". Αλλά αν υποθέσουμε πως δεν είναι ούτε αφελής ούτε απλοϊκή, αλλά πολύ μορφωμένη; Είμαι βέβαιος πως μια τέτοια κοπέλα θα έλεγε: "Κουφιοκεφαλάκη μου, πόσο μυαλουδάκι σου λείπει"...

Το να μελετήσει κανείς τη μητρική του γλώσσα είναι πολύ σπουδαίο ζήτημα. Και οι πιο ανώτερες επιτεύξεις της ανθρώπινης σκέψης και τα πιο φλογερά αισθήματα θα μείνουν άγνωστα, αν δε δοθούν καθαρά και με ακρίβεια, με λέξεις. Η γλώσσα είναι όργανο για να εκφράζουμε τις σκέψεις. Και μια σκέψη τότε μόνο γίνεται σκέψη, όταν εκφράζεται, όταν έρχεται στην επιφάνεια με το μέσο της γλώσσας, όταν, όπως θα έλεγαν οι φιλόσοφοι, μεταβιβαστεί και αντικειμενοποιηθεί στους άλλους. Να γιατί πιστεύω πως η γνώση της μητρικής σας γλώσσας είναι η πιο θεμελιώδης ανάγκη για την παραπέρα δουλειά σας.

Τα Μαθηματικά διδάσκουν να σκέφτεται κανείς «λογικά»

Το δεύτερο θέμα που θεωρώ απόλυτα αναγκαίο για σας, είναι τα Μαθηματικά. Γιατί τονίζω τόσο τα Μαθηματικά; Γιατί τα θεωρώ μια τόσο σημαντική επιστήμη στις σημερινές ακριβώς συνθήκες και ακριβώς για σας, τη σοβιετική μαθητική νεολαία;

Πρώτο, τα Μαθηματικά πειθαρχούν το μυαλό, διδάσκουν να σκέφτεται κανείς "λογικά". Δε λέγεται τυχαία ότι τα Μαθηματικά είναι η γυμναστική του μυαλού. Δεν έχω καμιά αμφιβολία ότι το μυαλό σας θα βρίθει από ιδέες, αλλά αυτές οι ιδέες πρέπει να μπουν σε τάξη, να πειθαρχηθούν, να κατευθυνθούν - αν μπορεί να εκφραστεί κανείς έτσι - στο κανάλι της ωφέλιμης δουλειάς. Τα Μαθηματικά λοιπόν θα σας βοηθήσουν να τα βγάλετε πέρα μ' αυτήν τη δουλειά. Βέβαια, αυτές οι αλήθειες ισχύουν πιο πολύ για τους επιστήμονες παρά για σας και δε νομίζω πως θα πρέπει να σας σπρώξουν να μελετήσετε πάρα πολύ τα Μαθηματικά.

Δεύτερο - κι αυτό βρίσκεται ίσως πιο κοντά σας - η πρακτική εφαρμογή των Μαθηματικών είναι κολοσσιαία. Οποιαδήποτε επιστήμη κι αν σπουδάσετε, σε οποιαδήποτε ανώτερη σχολή κι αν μπείτε, σ' οποιονδήποτε τομέα δουλειάς κι αν απασχοληθείτε, αν θέλετε ν' αφήσετε τη σφραγίδα σας, τα Μαθηματικά τα χρειαζόσαστε παντού. Και ποιος από σας δεν ονειρεύεται να γίνει ναυτικός, αεροπόρος, πυροβολητής, ειδικευμένος εργάτης σε κάποιον κλάδο της βιομηχανίας, οικοδόμος, χύτης, εφαρμοστής, τορναδόρος κ.λπ., γεωπόνος, ζωοτρόφος, αγροβιολόγος, κ.λπ., σιδηροδρομικός, μηχανοδηγός, λογιστής κ.λπ.; Ομως, σ' όλα αυτά τα επαγγέλματα χρειάζεται να ξέρει κανείς καλά Μαθηματικά. Συνεπώς, αν θέλετε να κάνετε μια γεμάτη ζωή, γεμίζετε το κεφάλι σας με Μαθηματικά όποτε βρίσκετε την ευκαιρία. Θα σας βοηθήσει τρομερά αργότερα στη δουλειά σας.

Να ένα παράδειγμα: Ενας από τους καλύτερους οφθαλμίατρους της Μόσχας μού είπε κάποτε πως ένας οφθαλμίατρος που δεν ξέρει καλά Φυσική δεν είναι καλός οφθαλμίατρος. Δεν τον ρώτησα ποιο κλάδο της Φυσικής εννοούσε, αλλά προφανώς είχε την Οπτική υπόψη του. Λοιπόν, η Οπτική είναι ολότελα ζήτημα μαθηματικών τύπων».

Ως τρίτο θέμα από τα μαθήματα του σχολείου ο Καλίνιν ξεχωρίζει τη Φυσική Αγωγή. Και εξηγεί γιατί:

«Πρωταρχικά γιατί θέλω να γίνετε υγιείς Σοβιετικοί πολίτες. Αν τα σχολεία μας βγάζουν ανθρώπους με σπασμένα νεύρα και χαλασμένα στομάχια που θα πρέπει να κάνουν κάθε χρόνο θεραπεία σε κάποιο αναρρωτήριο, τι καλό θα βγει απ' αυτό; Τέτοιοι άνθρωποι πολύ δύσκολα θα είναι ευτυχισμένοι. Τι ευτυχία μπορεί να υπάρχει χωρίς υγεία; Πρέπει να προετοιμαζόμαστε να γίνουμε γεροί, γεροί άντρες και γυναίκες.

Δεύτερο, ανάφερα τη σωματική αγωγή γιατί θέλω οι νέοι μας να γίνουν ευκίνητοι και σκληραγωγημένοι. Το ζήτημα δεν είναι να γεννιούνται όλοι οι άνθρωποι γεροί, ευκίνητοι και σκληραγωγημένοι. Υπάρχουν, βέβαια, άνθρωποι που γεννιούνται γεροί σαν βόδια, όπως λέμε. Αυτοί οι άνθρωποι παραμένουν υγιείς ακόμα κι όταν οι συνθήκες της ζωής γίνουν αβάσταχτες. Υπάρχει και μια παροιμία που λέει: Γερός σαν βόδι. Ομως, τέτοιοι άνθρωποι είναι λίγοι. Ο μέσος άνθρωπος αναπτύσσεται και φτιάχνεται στην υγεία στην πορεία της ζωής του. Αυτό ισχύει πιο πολύ για την ευκινησία και τη σκληραγωγία. Και η μια και η άλλη μπορεί ν' αποκτηθούν (...)

Ακόμα χρειαζόσαστε τη Φυσική Αγωγή και στην πρακτική ζωή. Τι είδους λοιπόν ευτυχία μπορεί να νιώσει ένας άνθρωπος, που υποφέρει από έλκος του στομάχου! Αλλά αν ένας άνθρωπος είναι γερός και όλα τα όργανα του σώματός του λειτουργούν φυσιολογικά - δηλαδή όταν δεν υποφέρει από ανορεξία, αϋπνίες κ.λπ. - θα ξεπεράσει όλες τις αντιξοότητες της ζωής με μεγαλύτερη ευκολία. Ετσι, για να γίνετε γεροί, για να εξασφαλίσετε τη μεγαλύτερη ευτυχία στη ζωή, πρέπει να στρωθείτε στη δουλειά της Φυσικής Αγωγής (...)

Σύντροφοι, όταν σας μίλησα για τη ρώσικη γλώσσα, τα Μαθηματικά και τη Φυσική Αγωγή, δε θέλησα σε καμιά περίπτωση να μειώσω τη σημασία των άλλων μαθημάτων του προγράμματος. Συνεπώς, αυτό δε σημαίνει πως πρέπει να παραμελήσετε όλα τ' άλλα μαθήματα. Καταπιάστηκα με αυτά τα τρία μαθήματα μονάχα γιατί τα θεωρώ το θεμέλιο που θα σας καταστήσει ικανούς να μάθετε όλα τα άλλα και να ζήσετε μια ζωή γεμάτη. Είμαι βέβαιος πως αν παίρνετε πολύ καλούς βαθμούς σ' αυτά τα τρία βασικά μαθήματα, η επιτυχία είναι εξασφαλισμένη και σ' όλα τ' άλλα μαθήματα του προγράμματος, μια που όλα αυτά συνδέονται στενά μεταξύ τους».

Καλίνιν