Ο εφιάλτης των μεδουσών στον Κορινθιακό κόλπο - Είναι ανίκητες οι μέδουσες;

07:16 23/5/2018 - Πηγή: Alfa Vita

Το φαινόμενο της «επέλασης» των μεδουσών στις παραλίες κατά τη διάρκεια της περσινής καλοκαιρινής περιόδου στον Κορινθιακό κόλπο φαίνεται ότι θα συνεχιστεί και φέτος.

Υπάρχουν όμως χώρες, όπως η γειτονική Ιταλία, οι οποίες ζουν με αυτό το πρόβλημα πολλά χρόνια. Προσαρμόστηκαν, χρηματοδότησαν μελέτες πανεπιστημίων, δημοσίευσαν έρευνες, συνεργάστηκαν με άλλες χώρες και έβγαλαν τα συμπεράσματά τους. Κατόπιν τούτου, και με βάση τις ανάγκες τους, επεξεργάστηκαν τα δεδομένα και κατέληξαν σε συγκεκριμένες δράσεις. Ένας από τους κορυφαίους καθηγητές Θαλάσσιας Βιολογίας, ο Ιταλός

Στέφανο Πιραΐνο, βρέθηκε πρόσφατα στην Ελλάδα προσκεκλημένος σε συνέδριο στο Λουτράκι, προκειμένου να καταθέσει την εμπειρία του αλλά και να ενημερώσει για τις μελέτες του πανεπιστημίου του Σαλέντο σχετικά με τις μέδουσες και την αντιμετώπισή τους. Ο ίδιος μελετά τις μέδουσες πάνω από 30 χρόνια, ενώ οι μελέτες του οι οποίες έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά τυγχάνουν της αποδοχής της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας.

Ο καθηγητής μίλησε αποκλειστικά στο zougla.gr για τα αίτια του φαινομένου και εξέφρασε μεταξύ άλλων την ανησυχία του για την κατάσταση στην Ελλάδα. Επίσης, έδωσε τη δική του απάντηση στο εάν τα μέτρα που σκέφτεται να λάβει η ελληνική Πολιτεία είναι επαρκή στις προκλήσεις που έχει μπροστά της να αντιμετωπίσει.

Ακολουθεί η συνέντευξη, η οποία έγινε στα ιταλικά:

Δημοσιογράφος: Τα τελευταία χρόνια, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η Ελλάδα αντιμετωπίζει το μεγάλο πρόβλημα της «επιδρομής» των μεδουσών στις παραλίες. Υπάρχουν δεδομένα για το εάν αυτό το φαινόμενο υπήρχε παλαιότερα ή είναι πρωτοεμφανιζόμενο;

Στέφανο Πιραΐνο: Και στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες, μπορούν να εμφανιστούν κλιματολογικές ανωμαλίες και απροσδόκητα βιολογικά φαινόμενα. Ο πολλαπλασιασμός των μεδουσών στη Μεσόγειο δεν είναι καινούργιο φαινόμενο, αλλά η γεωγραφική θέση και τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά του Κορινθιακού Κόλπου είχαν πιθανώς προστατεύσει την έκρηξη αυτού του φαινομένου. Ωστόσο, δεν έχουμε μακροπρόθεσμα ιστορικά δεδομένα που να μας επιτρέπουν να πούμε με βεβαιότητα αν αυτό το φαινόμενο είχε ήδη συμβεί σε άλλες περιόδους, για παράδειγμα πριν από 50 ή 100 χρόνια. Όσο περισσότερο χρησιμοποιούμε τις ακτές, τόσο περισσότερο αυξάνεται η παρουσία του ανθρώπου στη θάλασσα και τόσο πιο εύκολο είναι να παρατηρήσετε γεγονότα που συμβαίνουν ίσως με κάποια περιοδικότητα, με κυκλικό τρόπο και τα οποία επομένως εμπίπτουν στη σφαίρα των φυσικών φαινομένων. Τα τελευταία 25 χρόνια παρατηρείται παγκόσμια αύξηση της αφθονίας και της συχνότητας των μεδουσών κατά μήκος των ακτών, για παράδειγμα από τη Μεσόγειο μέχρι τη Βόρεια Αμερική και μέχρι τη Θάλασσα της Ιαπωνίας. Ανεξάρτητα από το αν οι μέδουσες γενικά αυξάνονται ή όχι, αυτές οι εκρήξεις των πληθυσμών τους δημιουργούν περιοδικά μεγάλες επιπτώσεις σε πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η αλιεία, η υδατοκαλλιέργεια, οι παράκτιες βιομηχανικές εγκαταστάσεις και ο τουρισμός.

Δημοσιογράφος: Βρεθήκατε στην Ελλάδα σε συνέδριο για το φαινόμενο. Διαπιστώνετε ότι στην Ελλάδα αυξάνεται ή συμβαίνει παράλληλα το ίδιο σε όλη τη Μεσόγειο;

Στέφανο Πιραΐνο: Το πρόβλημα υπάρχει σε παγκόσμια κλίμακα και σε περιφερειακό επίπεδο στη Μεσόγειο, όπου επιδεινώνεται τοπικά από συγκεκριμένα γεγονότα, όπως αυτό που συμβαίνει στον κόλπο της Κορίνθου τα τελευταία δύο χρόνια.

Δημοσιογράφος: Κατά την άποψή σας, και σύμφωνα με τις μελέτες που έχετε πραγματοποιήσει, το φαινόμενο θα έχει έξαρση και τα επόμενα χρόνια στη χώρα μας ή οι μέδουσες κάποια στιγμή θα εξαφανιστούν, τουλάχιστον από τις παραλίες;

Στέφανο Πιραΐνο: Είναι αδύνατο να προβλεφθούν οι επιπτώσεις που θα προκαλέσουν οι ανθρωπογενείς πιέσεις στο θαλάσσιο οικοσύστημα τα επόμενα χρόνια, διότι δεν διαθέτουμε επαρκή δεδομένα. Ωστόσο, στον νοτιότερο άξονα του κόλπου της Κορίνθου, η παρουσία των μεδουσών ήταν μέχρι τώρα πολύ σπάνια. Αυτό μας αφήνει να σκεφτούμε ένα γεγονός το οποίο αναμένεται να μειωθεί βαθμιαία σε ένταση κατά τα επόμενα χρόνια. Μια υπόθεση είναι ότι υπήρξαν κλιματικές ανωμαλίες τα τελευταία δύο χρόνια που ευνόησαν τη διασπορά των μεδουσών από την κάτω Αδριατική προς το εσώτερο τμήμα του κόλπου της Κορίνθου. Το παρόν είδος έχει υπολογισμένη διάρκεια ζωής δύο ετών. Η παρουσία υψηλών υδάτων στο κεντρικό τμήμα του Κορινθιακού καθιστά δυνατή την παραμονή αυτού του είδους και την αναπαραγωγή του αμέσως μετά την ψυχρότερη περίοδο του έτους. Στο παρελθόν και στην Αδριατική, που είναι μια ρηχή θάλασσα, το είδος αυτό εμφανίστηκε σε μεγάλο αριθμό, αλλά οι πληθυσμοί μειώθηκαν προοδευτικά, για να εξαφανιστούν. Στον Κόλπο της Κορίνθου είναι πιθανό ότι αυτές οι μέδουσες, που δεν είναι ιστορικά συνηθισμένο είδος, να μπορούν να επιστρέφουν προοδευτικά σε λιγότερο ανησυχητικές πυκνότητες από εκείνες των δύο τελευταίων ετών. Το πότε θα συμβεί αυτό είναι δύσκολο να το πούμε.

Δημοσιογράφος: Έχετε κάποια συνεργασία με την ελληνική κυβέρνηση για αυτό το πρόβλημα ή όχι;

Στέφανο Πιραΐνο: Όχι, δεν υπάρχει καμία συμφωνία συνεργασίας με την ελληνική κυβέρνηση. Πρόσφατα, όμως, παρουσιάσαμε ένα ερευνητικό πρόγραμμα - στο πλαίσιο ενός κοινοτικού προγράμματος συνεργασίας-, στο οποίο προγραμματίζονται συνεργασίες με ερευνητικά ιδρύματα από οκτώ μεσογειακές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.

Δημοσιογράφος: Συνεργασία ή ανταλλαγή πληροφοριών και γνώσεων με Έλληνες καθηγητές όσον αφορά στα συμπεράσματά σας από τις μελέτες σας για τις μέδουσες;

Στέφανο Πιραΐνο: Ο ερευνητικός οργανισμός που γνωρίζει καλύτερα την υγεία των ελληνικών ακτών είναι το ΕΛΚΕΘΕ. Προσωπικά, έχω ανταλλαγές και επαφές με διάφορους ερευνητές αυτού του ινστιτούτου, αλλά δεν έχουμε ξεκινήσει ακόμα μια πραγματική συνεργασία για το θέμα των μεδουσών. Ελπίζω να είμαστε σε θέση να το κάνουμε σύντομα, αλλά όλοι μαζί συμφωνούμε ότι είναι απαραίτητο να μελετήσουμε τα φαινόμενα για να προβλέψουμε την εξέλιξή τους και να βρούμε κατάλληλα αντίμετρα.

Δημοσιογράφος: Έπειτα από τόσα χρόνια μελέτης πάνω στις μέδουσες πώς μπορούμε τελικά εδώ στην Ελλάδα να περιορίσουμε την εξάπλωσή τους και ειδικά στις ακτές κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού;

Στέφανο Πιραΐνο: Δεν υπάρχει μία μοναδική τελική λύση. Και γι' αυτό μίλησα στο συνέδριο. Υπάρχουν πολλά μέτρα που ο άνθρωπος πρέπει να αρχίσει να παίρνει για να μειώσει την έξαρση αυτών των φαινομένων. Πρέπει να αλιεύουμε λιγότερα ψάρια: αν υπάρχουν περισσότερα ψάρια, υπάρχουν περισσότεροι θηρευτές που μπορούν να τρέφονται με μέδουσες. Λιγότερα ψάρια σημαίνει ότι παραμένει περισσότερη τροφή στη διάθεση των μεδουσών. Πρέπει να δημιουργηθούν λιγότερες τεχνητές κατασκευές όπως κυματοθραύστες ή λιμάνια κατά μήκος των ακτών,επειδή αυτά μπορούν να προωθήσουν τη διάδοση ορισμένων μεδουσών για τον ιδιαίτερο κύκλο ζωής τους. Πρέπει να δώσουμε προσοχή στη μεταφορά ξένων ειδών από τη μια θάλασσα σε άλλη, διότι ορισμένα είδη μέδουσας σε ορισμένες περιπτώσεις βρίσκουν στο νέο περιβάλλον τους έναν οικολογικό χώρο για να αποικιστούν με επιτυχία. Αυτό συνέβη ήδη στη Μαύρη Θάλασσα τη δεκαετία του '80. Πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές και την υπερθέρμανση του πλανήτη. Όσο μεγαλύτερη είναι η θερμοκρασία της θάλασσας, τόσο μεγαλύτερη είναι η περίοδος αναπαραγωγής ορισμένων ειδών, τόσο ταχύτερη είναι η αύξηση του πληθυσμού τους, όπως έχουμε διαπιστώσει και για την Pelagia noctiluca, το είδος που δημιουργεί προβλήματα στον Κόλπο της Κορίνθου. Πρέπει να προσαρμοστούμε για να ζήσουμε με αυτά τα φαινόμενα και να υιοθετήσουμε, όταν είναι απαραίτητο, αντίμετρα για τη μείωση των επιπτώσεων.

Δημοσιογράφος: Από την εμπειρία σας αλλά και απ' όσα διαπιστώσατε ερχόμενος στη χώρα μας, πιστεύετε πως η ελληνική Πολιτεία έχει λάβει τα απαραίτητα μέτρα για να αντιμετωπίσει το φαινόμενο εν όψει της καλοκαιρινής περιόδου; Παρατηρήσατε κάτι το οποίο δεν έχει γίνει;

Στέφανο Πιραΐνο: Δεν γνωρίζω συγκεκριμένα την κατάσταση, επειδή η περίοδος παραμονής μου ήταν λιγότερο από 48 ώρες, μόνο για το συνέδριο. Αλλά οι πληροφορίες που συγκέντρωσα είναι ανησυχητικές επειδή η ποσότητα των μεδουσών τα τελευταία δύο χρόνια έχει «γονατίσει» τους τουριστικούς πράκτορες. Μου είπαν ότι η Περιφέρεια έχει διαθέσει σημαντικό ποσό για την αγορά εξοπλισμού κατά των μεδουσών, δηλαδή διχτυών που μπορούν να δημιουργήσουν περιοχές κολύμβησης στις πιο πληγείσες παραλίες. Τα δίκτυα προστασίας αυτού του τύπου, που παράγονται από διάφορες εταιρείες σε όλη την Ευρώπη και στην Ελλάδα, έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία σε πολλές χώρες, από την Αυστραλία μέχρι τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και στη Μεσόγειο. Έχουμε δοκιμάσει την αποτελεσματικότητα αυτών των διχτυών στη Μεσόγειο, στο πλαίσιο ενός ερευνητικού έργου που ολοκληρώθηκε το 2015. Τα δίχτυα, εφόσον εγκαθίστανται και εφαρμόζονται με τον σωστό τρόπο, μπορούν να αποτελέσουν μια σωτηρία για τον παραθαλάσσιο τουρισμό. Απαιτούνται όμως σημαντικές προσπάθειες για τη διαχείρισή τους και τη συντήρηση. Δεν μπορούν απλώς να εγκατασταθούν στο νερό και κάποιος να πιστεύει ότι έχει λύσει το πρόβλημα. Η εγκατάσταση απαιτεί τη γνώση πολλών παραμέτρων που πρέπει να ληφθούν υπ' όψιν για να βρεθεί το σωστό μέγεθος των διχτυών. Από την εμπειρία μου, πρέπει να εκπαιδεύονται οι χειριστές που είναι σε θέση να επεμβαίνουν καθημερινά στη συντήρηση των διχτυών. Όπως οι ναυαγοσώστες της θάλασσας, αλλά λίγο πιο εξειδικευμένοι.

Δημοσιογράφος: Τι θα λέγατε στους επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στο παραλιακό μέτωπο του Κορινθιακού και αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές συνέπειες από την «επέλαση» των μεδουσών;

Στέφανο Πιραΐνο: Να επενδύσουν στην εκπαίδευση εποχικού προσωπικού που μπορεί να εγγυηθεί τη σωστή συντήρηση των διχτυών προστασίας. Υπό αυτήν την έννοια, πρόκειται για τη δημιουργία και νέων θέσεων εργασίας.

Δημοσιογράφος: Πώς τελικά οι κολυμβητές μπορούν να προστατευτούν από τις μέδουσες; Στην Ελλάδα προχωρούν στην εφαρμογή των διχτυών. Πιστεύετε ότι αρκεί ένα τέτοιο μέτρο ή είναι προσωρινό; Τι προτείνετε;

Στέφανο Πιραΐνο: Τα δίχτυα αποτελούν μερική λύση. Είναι αδύνατο να σκεφτεί κάποιος το κλείσιμο ενός κόλπου για την προστασία του με μεγάλα δίκτυα. Είναι μη διαχειρίσιμο. Τα δίχτυα αυτά είναι χρήσιμα για τη δημιουργία μικρών πισίνων κοντά στην ακτογραμμή, στην παραλία. Οι ιδανικές διαστάσεις μπορεί να ποικίλλουν: κατά μήκος των περιοχών που εκτίθενται στην κίνηση των κυμάτων, το σωστό μέγεθος για την τοποθέτηση των διχτυών είναι περίπου 70-100 τετραγωνικά μέτρα ή μάλλον περισσότερο από ένα γήπεδο τένις. Σε περιοχές ιδιαίτερα προστατευμένες από την κίνηση των κυμάτων, όπως στις παράκτιες λιμνοθάλασσες ή σε πολύ προστατευμένους κόλπους, μπορεί να είναι ελαφρώς μακρύτερα
Ωστόσο, η συμβουλή μου για τους κολυμβητές είναι να μπαίνουν στο νερό. Αρχικά τουλάχιστον ένα άτομο με μια μάσκα καταδύσεων για να αξιολογήσει εάν υπάρχουν κοντά μέδουσες πριν επιτραπεί η πρόσβαση στο νερό για τα παιδιά ή σε πιο ευπαθή άτομα. Οι παραλίες θα πρέπει να διαθέτουν εξοπλισμό πρώτων βοηθειών: Σε περίπτωση επαφής με μέδουσες είναι απαραίτητο να ξεπλύνετε την προσβεβλημένη περιοχή με θαλασσινό νερό (όχι γλυκό νερό!). Αφαιρέστε τυχόν πλοκάμια με την άκρη μιας πλαστικής κάρτας και εφαρμόστε αμέσως μια κρύα κομπρέσα για τουλάχιστον 10-15 λεπτά. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η καύση εξαφανίζεται. Σε περίπτωση επιμονής, μπορείτε να εφαρμόσετε μια κρέμα με βάση τη λιδοκαΐνη και την υδροκορτιζόνη, η οποία μπορεί να αγοραστεί με λίγα ευρώ στο φαρμακείο. Σε περίπτωση διαταραχών άλλου τύπου σε σύγκριση με την καύση, όπως δυσκολία στην αναπνοή, πτώση πίεσης, αλλοίωση της καρδιακής λειτουργίας, εφίδρωση, πρέπει να επικοινωνήσετε αμέσως με τον γιατρό σας. Στη Μεσόγειο, ωστόσο, έχουν αναφερθεί πολύ σπάνιες περιπτώσεις αναφυλακτικού σοκ από μέδουσες.

Δημοσιογράφος: Στην Ιταλία πώς αντιμετωπίζετε το φαινόμενο;

Στέφανο Πιραΐνο: Οι ενημερωτικές εκστρατείες και η συλλογή δεδομένων σχετικά με τις μέδουσες από τους πολίτες (CITIZEN SCIENCE) γίνονται από το 2009 κατά μήκος των ιταλικών ακτών. Με αυτές τις εκστρατείες και χάρη στην ανάπτυξη ειδικών εφαρμογών για smartphones, τα οποία κατεβάζουν δωρεάν οι πολίτες, το κοινό πια αναγνωρίζει τις επικίνδυνες μέδουσες από τις μη επικίνδυνες. Επίσης, έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει πληροφορίες σχετικά με το είδος αλλά και να αναφέρει την παρουσία μεδουσών σε έναν χώρο αποθήκευσης δεδομένων. Εκεί οι πολίτες μπορούν και λαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης του ερυθήματος εφόσον υπάρξει επαφή με μέδουσες. Η θαλάσσια ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου του Σαλέντο (Λέτσε, Ιταλία) έχει επίσης διεξαγάγει πολυάριθμες επιστημονικές μελέτες και διεθνή έργα, που έχουν δημοσιευθεί σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά. Οι έρευνες αυτές μας επέτρεψαν να κατανοήσουμε καλύτερα τη βιολογία αυτών των οργανισμών, οι οποίοι είναι εξαιρετικοί. Οργανισμοί που ζουν στη θάλασσα για πάνω από 500 εκατομμύρια χρόνια χωρίς να αλλάζουν σχεδόν τίποτα. Αυτό είναι ένα σημάδι μεγάλης προσαρμοστικής επιτυχίας. Αυτή η γνώση είναι πλέον διαθέσιμη σε ολόκληρη τη διεθνή επιστημονική κοινότητα.

Δημοσιογράφος: Τελικά πόσο επικίνδυνες είναι οι μέδουσες για τον άνθρωπο; Στην Ελλάδα έχουν γίνει ο φόβος και ο τρόμος των λουόμενων.

Στέφανο Πιραΐνο: Οι μέδουσες έχουν κνησμώδη κύτταρα που μπορούν να εγχύσουν δηλητήριο στο σώμα μας. Μερικές μέδουσες δεν έχουν καμία επίδραση και μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς φόβο, ενώ άλλες μπορεί να προκαλέσουν έντονη καύση, ερύθημα και να αφήσουν σημάδια που διαρκούν πολύ. Αντιδράσεις που αφορούν στο κυκλοφορικό, αναπνευστικό και νευρικό σύστημα μπορεί να εμφανιστούν σε άτομα με υψηλότερη ευαισθησία στις αναφυλακτικές αντιδράσεις.

Δημοσιογράφος: Η Ιταλία πώς θα μπορούσε να βοηθήσει την Ελλάδα να αντιμετωπίσει το φαινόμενο;

Στέφανο Πιραΐνο: Οποιαδήποτε ανωμαλία ή περιβαλλοντικός κίνδυνος στη θάλασσα, συμπεριλαμβανομένης της διάδοσης των μεδουσών, δεν έχει σύνορα. Η Μεσόγειος είναι μια θάλασσα που ενώνει όλες τις χώρες και απαιτείται στενή συνεργασία μεταξύ των ερευνητικών ιδρυμάτων και των πανεπιστημίων που εργάζονται στις θαλάσσιες επιστήμες στη Μεσόγειο για να αποκτήσουν γνώσεις και να βρουν λύσεις σε προβλήματα. Όπως προαναφέρθηκε, παρουσιάσαμε ένα έργο που θα χρηματοδοτηθεί επιτρέποντας στην Ισπανία, την Ιταλία, τη Μάλτα και στην Ελλάδα να συνεργαστούν με την Τυνησία, την Αίγυπτο, την Παλαιστίνη και τον Λίβανο για τις κύριες περιβαλλοντικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στις θάλασσές μας. Ωστόσο, η εμπειρία από προηγούμενα έργα είναι διαθέσιμη και, όπως συνέβη και την περασμένη εβδομάδα, είμαστε πάντα πρόθυμοι να τη μοιραστούμε.

Δημοσιογράφος: Eκτός από τον Κορινθιακό Κόλπο, υπάρχει περίπτωση να δούμε τις μέδουσες σε ακτές της βόρειας Ελλάδας ή ακόμα και σε νησιά; Από τι εξαρτάται; Το ρωτάω αυτό διότι πρόσφατα υπήρξαν κρούσματα στη Ζάκυνθο

Στέφανο Πιραΐνο: Το Ιόνιο Πέλαγος είναι μια λεκάνη στην οποία υπάρχει μια δίνη κυκλοφορίας που κατανέμει ομοιόμορφα τα νερά Ατλαντικής προέλευσης (τα οποία και διασχίζουν τη δυτική Μεσόγειο) που μεταφέρουν τις μέδουσες. Εκτός από αυτό, όλη η ελληνική ακτή δυτικά και νοτιοδυτικά αντιμετωπίζει μια γρήγορη άνοδο του βυθού του Ιονίου. Είναι εύκολο, λοιπόν, να διαπιστώσετε σε ποιες περιοχές υπάρχουν υποβρύχια φαράγγια. Οι περιοχές που βρίσκονται πλησιέστερα στα φαράγγια είναι πιο πιθανό να γεμίζουν μέδουσες.

Σε περίπτωση πάντως που εμφανιστούν μέδουσες, οι πολίτες έχουν χρόνο και μπορούν να εκπαιδευτούν για να προσαρμοστούν και να μάθουν πώς να συμπεριφέρονται και ενδεχομένως να χρησιμοποιήσουν τα προστατευτικά δίχτυα σε περίπτωση υψηλής πυκνότητας μεδουσών.

Ωστόσο, οι μέδουσες θα βρίσκονται εκεί για μία ημέρα και θα εξαφανιστούν την επόμενη μέρα, ανάλογα με τους ανέμους και τα ρεύματα. Σίγουρα, ο χειρότερος κίνδυνος για τους τουριστικούς πράκτορες είναι ο πανικός και οι κακές πληροφορίες και όχι οι μέδουσες. Είναι πολύ δύσκολο να πείσουμε τους ανθρώπους ότι ο πανικός δεν είναι δικαιολογημένος.

Πηγή: Χρήστος Μαζάνης - zougla.gr

μέδουσεςΚορινθιακός