Η Λάρισα στην Κατοχή μέσα από λεύκωμα με σπάνιες φωτογραφίες

11:15 29/10/2018 - Πηγή: ΕΡΤ

Παρουσιάστηκε στη Δημοτική Πινακοθήκη-Μουσείο Κατσίγρα το Λεύκωμα
«Η ΜΝΗΜΗ Τ Η Σ Π Ο Λ Η Σ ΛΑΡΙΣΑ. ΚΑΤΟΧΗ – ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ 1941 – 1944»

Ο Δήμος Λαρισαίων απέκτησε από τον συλλέκτη της Θεσσαλονίκης κ. Βύρωνα Μήτο, συλλογή 416 ψηφιακών φωτογραφιών, οι οποίες αφορούν τη Λάρισα και το νομό και χρονολογικά τοποθετούνται τις πρώτες ημέρες της εισβολής

των κατακτητών και κυρίως τον Απρίλιο του 1941.

Oι φωτογραφίες εκτίθενται στο ισόγειο της Πινακοθήκης.

Η έμπνευση του υπουργού προπαγάνδας του Χίτλερ Γιόζεφ Γκαίμπελς να προμηθεύσει τους Γερμανούς στρατιώτες με φωτογραφικές μηχανές, είναι η αρχική αιτία να γίνει αυτή η έκθεση και το λεύκωμα του Δήμου Λαρισαίων.

Οι Γερμανοί έβγαζαν πολλές φωτογραφίες στην κατεχόμενη Ελλάδα. Δύσκολο για τους Έλληνες, να το κάνουν αυτό: Δεν είχαν φωτογραφικές μηχανές, ούτε και φιλμ, αλλά τους απέτρεπε και ο φόβος να συλληφθούν, επειδή οι κατοχικές αρχές απαγόρευαν τη λήψη φωτογραφιών. Οι στρατιώτες τραβούσαν κυρίως φωτογραφίες γι’ αυτά που τους προκαλούσαν την προσοχή και όχι τόσο για λόγους προπαγάνδας. Τον ρόλο αυτό τον έπαιξαν άλλοι, εντεταλμένοι των διαφόρων υπηρεσιών του Χίτλερ. Οι γερμανικές φωτογραφίες έχουν μια μοναδικότητα. Αποτυπώνουν αυθεντικά τη ζωή μέσα στο σιδερόφραχτο στράτευμα, τα προβλήματα που συναντούσαν από τις ενέργειες Ελλήνων και συμμάχων να τους καθυστερήσουν και πέραν της στρατιωτικής και ιστορικής αξίας, αρκετές αποτυπώνουν και λαογραφικά στιγμιότυπα της χώρας που βίαια υπέταξαν, καθημερινές στιγμές της ελληνικής υπαίθρου του 1941.

Ελάχιστες προέρχονται από άλλες χρονικές περιόδους της κατοχής (1941-1944) και αυτές αφορούν τα ιταλικά στρατεύματα που έφθασαν στη κατακτημένη από τους Γερμανούς χώρα μας σαν νικητές τώρα, αυτοί οι ηττημένοι του ελληνοαλβανικού μετώπου. Οι εισβολείς τράβηξαν πολλές φωτογραφίες κατά την κάθοδό τους προς την Λάρισα.
Πολλές από την περιοχή των Τεμπών και τους Γόννους και λιγότερες από την Ελασσόνα και τον Τύρναβο. Ο κύριος όγκος όμως αφορά την πόλη της Λάρισας. Οι γέφυρες, τα κτήρια, οι δύο σιδηροδρομικοί σταθμοί, οι πρόχειροι γερμανικοί τάφοι με το γερμανικό Κοιμητήριο και το αεροδρόμιο. Οι ναζί κατακτητές μπήκαν στην πόλη μας ερχόμενοι από Ελασσόνα – Τύρναβο και βρήκαν τις γέφυρες ανατιναγμένες. Πρώτη τους φροντίδα ήταν η πρόχειρη γεφύρωση του ποταμού από τη πλευρά του αισθητικού άλσους και του Αλκαζάρ. Τα μηχανοκίνητα στρατεύματα (τάνκς, κλπ.) πέρασαν από τα Τέμπη και τους Γόννους. Οι λήψεις τους από τη Λάρισα εστιάζονται στην οδό Μακεδονίας (Βενιζέλου σήμερα), στην περιοχή της Δημοτικής Αγοράς (πλατεία Μπλάνα σήμερα) και την Κεντρική πλατεία.
Ελάχιστες προέρχονται από άλλα σημεία (το Αρσάκειο στη γωνία Ασκληπιού και Ηπείρου, τον σιδηροδρομικό σταθμό και άλλα σημεία).
Σε μερικές περιπτώσεις οι Γερμανοί στρατιώτες στέκονται θριαμβικά είτε ατομικά είτε σε ομάδες πάνω στα ερείπια, για να υποδηλώσουν «την ισχύ της πολεμικής μηχανής του Γ’ Ράιχ», αν και στην περίπτωση της Λάρισας οι μεγαλύτερες καταστροφές έγιναν από τον σεισμό της 1ης Μαρτίου 1941. Κάποιες φωτογραφίες δεν στάθηκε δυνατό να αναγνωρισθούν λόγω της μεγάλης πολεοδομικής αλλαγής της φυσιογνωμίας της Λάρισας. Καταβλήθηκαν προσπάθειες να ταυτοποιηθούν με πολλούς τρόπους, αλλά δεν κατέστη εφικτό. Επιπλέον υπάρχουν και πολλές φωτογραφίες με Γερμανούς στρατιώτες έξω από την πόλη. Εδώ αποτυπώνονται: ο βαρύς πολεμικός τους εξοπλισμός, αεροπλάνα, τεθωρακισμένα πυροβόλα και άλλα μηχανοκίνητα μέσα, ιδιωτικές στιγμές χαλάρωσης με στρατιωτικές μπάντες και μουσικά όργανα.

Στις φωτογραφίες της Συλλογής Μήτου προστέθηκαν και οι φωτογραφίες της συλλογής της Φωτοθήκης, της Ισραηλιτικής Κοινότητας Λάρισας, της συλλογής Pierluigi Zamperin και της συλλογής Τλούπα και άλλων μεμονωμένων ατόμων. Η παράθεση των φωτογραφιών ολοκληρώνεται με το οριστικό τέλος αυτής της «μαύρης» περιόδου, αποτυπώνοντας την είσοδο των ανταρτών του ΕΛΑΣ στη Λάρισα στις 23 Οκτωβρίου 1944 και τις εκδηλώσεις που ακολούθησαν.

Με τις φωτογραφίες αυτές αναδύονται από τη μνήμη των μεγαλυτέρων θλιβερές εικόνες που βίωσαν όταν ήταν ακόμα παιδιά και ευαισθητοποιούνται οι νεώτεροι να συνειδητοποιήσουν τις συμφορές που έζησε η πόλη αυτό το διάστημα. Θα έλεγε κανείς ότι αποτελούν μια ελεγεία, ένα θρηνητικό συναξάρι, ένα λυπητερό άσμα μιας ανείπωτης καταστροφής της ερειπωμένης από τους εχθρικούς βομβαρδισμούς και τον σεισμό Λάρισας.

Η ομάδα της Φωτοθήκης του Ομίλου Φίλων της Θεσσαλικής Ιστορίας, προσκλήθηκε από τον Δήμο αρχικά να προσφέρει τις εμπειρίες της σχετικά με την ταυτοποίηση των φωτογραφιών, να επιλέξει εκείνες που θα εκτεθούν, να προσφέρει και αυτή ορισμένες από την συλλογή της, να συμπεριλάβει κάποιες ενδιαφέρουσες και από άλλες συλλογές και να τις υπομνηματίσει, ώστε να συμπεριληφθούν στην έκθεση «Η μνήμη της πόλης. Λάρισα. Κατοχή – Απελευθέρωση (1941-1944)» η οποία εγκαινιάσθηκε στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας – Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα στις 19 Οκτωβρίου 2017.
Στην πρόσκληση αυτή του Δήμου η Φωτοθήκη όχι μόνον ανταποκρίθηκε με προθυμία και ανιδιοτέλεια, αλλά στη συνέχεια ανέλαβε την ευθύνη να επιμεληθεί και του παρόντος λευκώματος.

www.ert.gr