Η συμβολή της Λήμνου στην περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

07:05 8/5/2017 - Πηγή: ΕΡΤ

Από την αρχαιότητα ήταν σιτοβολώνας η Λήμνος, όχι μόνο για τον εαυτό της, αλλά ευρύτερα, όπως για παράδειγμα τα βυζαντινά χρόνια.

Στα χρόνια της κατοχής και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μπόρεσε και κράτησε τους κατοίκους της, που σε αντίθεση με άλλα νησιά της σημερινής Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, κυρίως τη Σάμο, την Ικαρία, τους Φούρνους και τη Χίο, η πείνα – λιμοκτονία οδήγησε μαζικά στους δρόμους της προσφυγιάς.

Η Λήμνος έδωσε «ανάσες ζωής» και στη Λέσβο, αλλά η αποφυγή της λιμοκτονίας και του φευγιού, διόλου δε σημαίνει

ότι δεν είχε τεράστια προσφορά στον αγώνα ενάντια στον κατακτητή ή ότι η αποφυγή της λιμοκτονίας συνοδεύτηκε με «καλοπέραση», κάθε άλλο. Το νησί αποτέλεσε σημαντικό πέρασμα προς τα μικρασιατικά παράλια, όσων ήθελαν να συνεχίσουν τον αγώνα τόσο στα μέτωπα της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής, όσο και σε αυτούς που «ξαναγύρισαν» στα πλαίσια ειδικών αποστολών.

Επιτάξεις και δεσμεύσεις τροφίμων, αλλά και δελτίο στα τρόφιμα ψωμί 37 δράμια την ημέρα, ήταν από τα πρώτα μέτρα των Γερμανών. Οι μαυραγορίτες έκαναν την εμφάνισή τους και οι ηλικιωμένοι άρχισαν να δοκιμάζονται από την πείνα ως πιο ευάλωτοι. Υποχρεωτική εργασία σε οχυρωματικά έργα ήταν ένα επιπλέον μέτρο των κατακτητών που επιβάρυνε την κατάσταση. Μάλιστα φέρνουν και εργάτες από άλλες περιοχές (Λέσβος, Θεσσαλονίκη, κλπ).

Σκληρή ήταν η αντιμετώπιση των Γερμανών έναντι όσων υποπτεύονταν για φυγαδεύσεις Εγγλέζων που είχαν κρυφτεί στο νησί, ή σε βάρος όσων Λημνιών επιχείρησαν να διαφύγουν στην Τουρκία και οι Τούρκοι τους συνέλαβαν και τους γύρισαν πίσω.

Όσες ζωές δεν έχασε η Λήμνος από την πείνα, φαίνεται πως τις έχασε από εκτελέσεις. Η ίδρυση του ΕΑΜ αυξάνει τις δυνατότητες αντίστασης στον κατακτητή και οργιάζει η γερμανική προπαγάνδα εναντίον του.

Με καΐκια και βάρκες, όπως και σε άλλα νησιά του Αιγαίου γίνονται παράτολμες αποστολές με διακίνηση εφοδίων, εγγράφων, στελεχών της αντίστασης, κλπ. Αντίπαλος των «κουρσάρικων» όπως ονομάστηκαν στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο τα καΐκια αυτά, αντίστοιχα επιταγμένα από τους Γερμανούς.

Φόβητρο στο νησί ήταν η GFP – Geheime Feld Polizei, η μυστική στρατιωτική αστυνομία των ναζί, με Έλληνες συνεργάτες – καταδότες με τους οποίους συνεργάστηκε.

Σπάνια αλλά και συγκλονιστική στιγμή είναι η δολοφονία Γερμανού από συνάδελφό του, για να μην προδώσει την οργάνωση του ΕΑΜ. Ο ένας Γερμανός ήταν αντιφασίστας και ο άλλος τον προσποιήθηκε για να αλιεύσει πληροφορίες. Το περιστατικό συνέβη στις 4/6/1944 και δράστης ήταν ο Johann Wults. Καταδικάστηκε σε φυλάκιση και είχε δικαιολογηθεί ότι έκαναν σκοποβολή με το θύμα και το σκότωσε κατά λάθος.

Τον ξανασυνταντάμε όταν απελευθερώθηκε από την κρυψώνα που βρίσκονταν από το ΕΑΜ όταν έφυγαν οι Γερμανοί και με τη βοήθεια ιερολοχιτών πυροτεχνουργών αφόπλισε από τις λιμενικές εγκαταστάσεις τις βόμβες που είχαν τοποθετήσει ο ίδιος και άλλοι Γερμανοί πριν λιποτακτήσει από την ομάδα. Άλλος ένας αντιχιτλερικός Γερμανός αυτοκτόνησε όταν διαπίστωσε ότι το ΕΑΜ που τον είχε πλησιάσει, άρχισε να τον βλέπει με δυσπιστία φοβούμενο διπλό ρόλο. Στην κατοχική περίοδο κατεγράφησαν και άλλες περιπτώσεις Γερμανών αντιχιτλερικών που βοήθησαν τον τοπικό πληθυσμό με κλοπές υλικών που τους μοίραζαν μετά, είτε ήταν τρόφιμα, είτε ρουχισμός, είτε άλλα είδη.

Στην απελευθέρωση ο Ανδρέας Νούλας στέλεχος του ΕΑΜ Λήμνου διορίστηκε από τους Βρετανούς και τον διοικητή του Ιερού Λόχου Χ.Τσιγάντε, Νομάρχης Λήμνου και κατάφερε να αποσοβήσει τη σύγκρουση μεταξύ δυνάμεων του Ιερού Λόχου και του ΕΛΑΣ Μυτιλήνης.

Άλλη σημαντική προσωπικότητα ήταν ο Νικηφόρος Τριανταφύλλου μέλος της ΕΠΟΝ που διοχέτευε τα σχέδια των στρατιωτικών εγκαταστάσεων των ναζί κρύβοντάς τα στο σκελετό του ποδηλάτου του. Διώχθηκε από το μετεμφυλιακό κράτος, αργότερα τιμήθηκε από την Ελληνική Δημοκρατία και έσωσε σημαντικό μέρος του αρχείου του ΕΑΜ Λήμνου. Αναλυτικά και με πλούτο στοιχείων και αρχειακού υλικού η ιστορία της Λήμνου, που αξίζει να διαβαστεί από όλους, περιλαμβάνεται στα βιβλία του Aριστείδη Τσοτρούδη.

Πηγές και προτεινόμενη βιβλιογραφία:
Αριστείδης Ι. Τσοτρούδης
–Η γερμανική κατοχή μέσα από τα αρχεία του ΕΑΜ Λήμνου
–Η δράση των συμμαχικών υποβρυχίων στο Βόρειο Αιγαίο την περίοδο της γερμανικής κατοχής
–Η γερμανική κατοχή της Λήμνου 1941-1944

Διαβάστε στο ert.gr κάθε μέρα λίγο μετά τις 7πμ:

Τρίτη 9 Μαΐου: Aστυπάλαια: Πεδίο μαχών και επιχειρήσεων στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Τετάρτη 10 Μαΐου: Η αντιστασιακή δράση του πρόσφυγα Πέτρου Ανδριώτη στα χρόνια της κατοχής

Πέμπτη 11 Μαΐου: Σύρος: Η κατοχή και η λιμοκτονία στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Παρασκευή 12 Μαΐου: OENO: «Όλα τα πλοία εν κινήσει»

Σάββατο 13 Μαΐου: Πρόσφυγας πολέμου το 1942 στην Αβησσυνία – Συνέντευξη της Ελευθερίας Πορτέλλου – Φράγκου

Κυριακή 14 Μαΐου: Αντιστασιακές δράσεις στην κατοχική Χίο – Η μαρτυρία του ΕΑΜίτη Δημήτρη Κουσκουσάκη

Συγκεντρωτικά όλοι οι κύκλοι του αφιερώματος στην ανάρτηση: Aναγνώριση της ερευνητικής δουλειάς του ert.gr