«Ο σώζων εαυτόν σωθήτω»: Ο πόλεμος για την υγεία και ο κόσμος που αλλάζει

19:11 7/4/2020 - Πηγή: ΕΡΤ

Του Πιέρρου Ι. Τζανετάκου

Μάσκες, γάντια, ιατρικές στολές, αναπνευστήρες, μηχανήματα υποστήριξης των ζωτικών λειτουργιών στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας. Μέσα σε λίγες εβδομάδες το υγειονομικό υλικό έγινε το υπ’ αριθμόν ένα αγαθό στην παγκόσμια ζήτηση, ενώ ο σύγχρονος κόσμος, μεταμφιεσμένος ξανά, αλλά και κατακερματισμένος, κάτω από τις στολές του σκληρού εθνικού κράτους, επιδίδεται σε έναν ανελέητο ανταγωνισμό για την εξασφάλιση όσο το δυνατόν μεγαλύτερων ποσοτήτων ιατρικού εξοπλισμού. Παραλλήλως, τεράστιες βιομηχανίες με χιλιάδες εργαζόμενους, κατασκευαστές αυτοκινήτων με ετήσια κέρδη

δισεκατομμυρίων, ακόμα και οι αφ’ υψηλού οίκοι μόδας στρέφουν τις δραστηριότητες τους, άλλοι εξαναγκαζόμενοι από τις κυβερνήσεις των μητρικών χωρών τους και άλλοι μεταφράζοντας τη δική τους ανάγκη σε φιλοτιμία, στην εξόρυξη του νέου «χρυσού» της εποχής του κορονοΐου. Τα φαινόμενα παραπέμπουν τόσο στον προστατευτισμό που αποτέλεσε τον κοινό παρονομαστή των δεινών του πρώτου Μεγάλου Πολέμου, όσο και στην επαναφορά της συντεταγμένης και καθοδηγούμενης εθνικής παραγωγής, η οποία αποτέλεσε το «οπλοστάσιο» των συμμετεχόντων στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η διολίσθηση στην αρένα όπου θα χυνόταν το αίμα για τον εντοπισμό και την αγορά των αναλώσιμων ξεκίνησε περί τα μέσα Μαρτίου, όταν η Ιταλία είχε αρχίσει να λυγίζει από τον κορονοϊό. Η Ρώμη περίμενε τότε από μέρα σε μέρα να παραλάβει από την Τουρκία περισσότερες από 200.000 προστατευτικές μάσκες για τους γιατρούς της που πάλευαν στα νοσοκομεία. Παρότι η παραγγελία είχε εξοφληθεί, οι τουρκικές αρχές επικαλούμενες γραφειοκρατικά ζητήματα δεν έδωσαν ποτέ την άδεια εκτελωνισμού των προϊόντων. Αντίστοιχη διπλωματική σύγκρουση προέκυψε εκείνες τις ημέρες και με το Βερολίνο, το οποίο κατηγορήθηκε από την ιταλική κυβέρνηση για σαφή μείωση των εξαγωγών ιατρικού εξοπλισμού με στόχο τη δημιουργία αποθεμάτων για τα γερμανικά νοσοκομεία.

Ο μέσος πολίτης του δυτικού κόσμου δεν έχει ζήσει αντίστοιχη περίοδο τέτοιας γιγαντιαίας ανασφάλειας. Ο συνδυασμός της καραντίνας με την ραγδαία μείωση των εισοδημάτων και κυρίως με την επέλαση του λεγόμενου «αόρατου εχθρού» ενεργοποίησε τα πιο σκοτεινά φοβικά σύνδρομα, με ευθείες αναφορές ακόμα και στην εξασφάλιση της ίδιας της ύπαρξης. Καμία εθνική κυβέρνηση δεν θα ήθελε να επιστεγαστεί αυτή η συλλογική ψυχική παράνοια από επιπλέον ελλείμματα – πόσο μάλιστα αν τα τελευταία αποκρυσταλλώνονται στην πλήρη αδυναμία πρόσβασης σε αγαθά που σχετίζονται αφενός με την απαραίτητη τήρηση της υγιεινής, αφετέρου με την προστασία των ανθρώπων που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των συστημάτων υγείας. Και τότε ξεκίνησε ο «πόλεμος».

AP Photo/John Minchillo

Όλα, όμως, επιδεινώθηκαν ραγδαία όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες διαπίστωσαν ότι δεν είναι άτρωτες απέναντι στον ιό. Η αρχικά ανερμάτιστη προσέγγιση του Προέδρου Τραμπ και η αδιανόητη καθυστέρηση στη λήψη μέτρων οδήγησαν τη χώρα να μετρά περίπου το 25% των κρουσμάτων παγκοσμίως. Εξαρχής οπαδός του προστατευτισμού ο πλανητάρχης, αφού πρώτα ανάγκασε μεγάλη αυτοκινητοβιομηχανία της χώρας να επενδύσει στην παραγωγή ιατρικών μηχανημάτων, ξεκίνησε στη συνέχεια έναν ανίερο αγώνα δρόμου για την αγορά υλικών από κάθε άκρη του πλανήτη. Το δόγμα «Πρώτα η Αμερική» αναπτυσσόταν σε όλο του μεγαλείο και εκφράστηκε με καουμπόικη πρακτική έναντι των δύο ισχυρότερων νατοϊκών συμμάχων του. Στο τέλος της προηγούμενης εβδομάδας φορτίο με 60 εκατομμύρια μάσκες που προοριζόταν για την Γαλλία αγοράστηκε από Αμερικανούς «πολίτες» στο αεροδρόμιο της Σαγκάης, λίγο πριν από την απογείωση του αεροπλάνου. Αντιστοίχως, 200.000 μάσκες FFP2 και FFP3 τις οποίες θα χρησιμοποιούσαν Γερμανοί γιατροί άλλαξαν χέρια στο αεροδρόμιο της Μπανγκόγκ και πέρασαν σε αμερικανική κατοχή. Οι Αμερικανοί πληρώνουν τα υλικά ακόμα και τρεις φορές πάνω από την αρχική αξία τους και τις περισσότερες φορές, μάλιστα, με μετρητά. Η τακτική αυτή, πέρα από ανέντιμη, οδηγεί σε μεγάλη αύξηση των τιμών επηρεάζοντας συνολικά τον νόμο προσφοράς και ζήτησης, ενώ δίνει στον πωλητή -στη συγκεκριμένη περίπτωση την Κίνα- τεράστια ευκαιρία χειραγώγησης της αγοράς. Καταγγελίες, όχι ακόμα επίσημες, έφθασαν στην Ουάσιγκτον ακόμα και από τον Καναδά, τον πλέον παραδοσιακό εταίρο της Αμερικής.

Το ντόμινο έλαβε -και συνεχίζει να λαμβάνει- ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Το Παρίσι έσπευσε να παραγγείλει 2 δισ. μάσκες, προκαλώντας μεγάλη πίεση στα κινέζικα εργοστάσια, αλλά και νέα ραγδαία αύξηση στη ζήτηση, που αυτομάτως σηματοδοτεί μεγάλη αύξηση και στις τιμές. Σε παράλληλο επίπεδο, η Ισπανίδα υπουργός Εξωτερικών κατήγγειλε την Άγκυρα για παρεμπόδιση εξαγωγής αναπνευστήρων οι οποίοι κατασκευάστηκαν στην Τουρκία με κινέζικα υλικά και αγοράστηκαν από τρεις περιφέρειες της Ισπανίας για την κάλυψη βασικών αναγκών στις ΜΕΘ. Άλλωστε, ο Ερντογάν έχει εδώ και μέρες προχωρήσει στην απαγόρευση εξαγωγής ιατρικού υλικού προς οποιαδήποτε κατεύθυνση. Την ίδια ώρα, το Ισραήλ έχει ενεργοποιήσει για την εξασφάλιση αναλώσιμων τη Μοσάντ, αγοράζοντας μάλιστα από χώρες με τις οποίες, όπως δηλώνεται ευσχήμως, το Τελ Αβίβ δεν έχει καν «διπλωματικές σχέσεις». Πράγμα σχεδόν ανήκουστο για τους Ισραηλινούς, να διατηρούν εμπορικές σχέσεις με «εχθρούς του εβραϊκού λαού», υποδεικνύει τη δραματική τροπή που έχουν πάρει τα πράγματα.

Οι συμμετέχοντες στη διαμάχη για τον ιατρικό εξοπλισμό επιλέγουν με προσοχή ακόμα και τις χώρες τράνζιτ, το πού δηλαδή θα προσγειωθεί για ανεφοδιασμό η κάργκο πτήση που μεταφέρει το υλικό τους. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που στον ενδιάμεσο σταθμό το εμπόρευμα έχει αλλάξει χέρια. Κατά την παραλαβή ενός από τα πολλά φορτία τα οποία έχουν φτάσει έως τώρα στην Αθήνα, Έλληνας αξιωματούχος εκμυστηρευόταν ότι «αν δεν πάρουμε τα τιμολόγια στα χέρια μας δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για την ποσότητα του υλικού που θα παραλάβουμε».

Είναι φανερό ότι ο κόσμος αλλάζει. Δεν είναι μόνο ο νέος προστατευτισμός που έκανε την εμφάνισή του τις τελευταίες εβδομάδες. Οι διπλωματικές σχέσεις των χωρών φαίνεται να ετεροκαθορίζονται από τρίτους παράγοντες κι ένας εξ αυτών είναι η θέση των κυβερνήσεων όσον αφορά τη διαχείριση των υγειονομικών αναλώσιμων, καθώς και η στάση που κρατούν εν μέσω της πανδημίας σε σχέση με τις αγορές, τις εξαγωγές και την αποθεματοποίηση των εν λόγω αγαθών. Μένει να δούμε αν αυτές οι εξελίξεις, που ούτως ή άλλως δημιουργούν διπλωματικό κεφάλαιο, θα επηρεάσουν τις γεωπολιτικές ισορροπίες σε βάθος χρόνου. Το κυριότερο, όμως, όλων είναι το γεγονός ότι τα σύγχρονα κράτη πιάστηκαν σχεδόν στο σύνολό τους απροετοίμαστα για την αντιμετώπιση μιας τέτοιας πανδημικής κρίσης. Τα Εθνικά Συστήματα Υγείας δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν, καθώς δεν διαθέτουν ούτε τον απαιτούμενο αριθμό εργαζομένων, ούτε τα απαραίτητα υλικά. Η εξάλειψη ή έστω η μείωση της ανασφάλειας που θα αφήσουν πίσω τους τα ερείπια του κορονοΐου θα είναι σε λίγο καιρό το διακύβευμα για όλους. Κάτι που θα σημάνει την εκπόνηση νέου οικονομικού, εμπορικού, διπλωματικού και φυσικά υγειονομικού σχεδιασμού. Ο ισχυρός του μέλλοντος θα είναι ο υγιής, αυτός δηλαδή που θα μπορεί να εγγυηθεί ότι οι πολίτες του είναι προστατευμένοι από οποιουδήποτε είδους επιδημιολογικό κίνδυνο. Και αυτές οι εγγυήσεις δεν μπορούν να υπάρξουν στο παρόν σύστημα.

www.ert.gr