Ροδόπη: 76 χρόνια μετά την εκτέλεση των 29 Ξυλαγανιωτών από τα Βουλγαρικά Στρατεύματα Κατοχής

09:36 10/4/2020 - Πηγή: ΕΡΤ

Ο Απόστολος Μουζαλιώτης κάτοικος Ξυλαγανής γνωρίζει καλά την ιστορία του τόπου του, από το πιο μικρό μασάλι που λέγεται στο χωριό του, μέχρι την μεγάλη εκείνη ιστορία των 29 νεκρών Ξυλαγανιωτών από τα Βουλγαρικά Στρατεύματα Κατοχής στις 9 Απριλίου του 1944. Μάλιστα σε ένα από τα πρόσφατα μνημόσυνα ήταν ο ίδιος που έγραψε και  εκφώνησε την ιστορία αυτή μην κρύβοντας την συγκίνηση και την περηφάνια του.

«Μετά την πτώση του Οχυρού της Νυμφαίας έφθασαν στην Ξυλαγανή τα Βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής με ένα τάγμα στρατού και ένα σώμα αστυνομίας

τα οποία από την πρώτη στιγμή άρχισαν μεθοδικά την προσπάθεια να ετοιμάζουν το έδαφος της κυριαρχίας τους για την Βουλγαροποίηση της περιοχής. Η εθνική υπερηφάνεια έπρεπε να εκμηδενιστεί, και η Ελληνική συνείδηση έπρεπε να σβήσει. Έφεραν Βούλγαρο πρόεδρο και Βούλγαρο παπά και όπως λένε οι μαρτυρίες ποιο πολύ έμοιαζε για κομητατζής παρά για παπάς. Κάψανε όλα τα αρχεία της Κοινότητας για να μην θυμίζει τίποτα ότι μέχρι χτες η περιοχή ήταν Ελληνική. Στην συνέχεια κουβαλήσανε Βούλγαρους αποίκους και Βούλγαρους δασκάλους και στο σχολείο δίδασκαν μόνο την Βουλγαρική γλώσσα, και παντού είχαν κρεμασμένο το χάρτη της συμφωνίας του Αγίου Στεφάνου δηλαδή το όραμα της Μεγάλης Βουλγαρίας.» ανέφερε ο κος Μουζαλιώτης ξετυλίγοντας λέξη – λέξη τη μεγάλη τραγωδία.
«Το χειρότερο για τους Έλληνες ήταν η ταπείνωση όταν οι Βούλγαροι τους υποχρέωσαν στα Βουλγάρικα τις λεγόμενες ντεκλαράτσιες, και να δηλώνουν ότι είναι Βούλγαροι. Τα μέτρα αυτά δεν έπιασαν και μετά άρχισαν άλλα νέα μέτρα ότι όποιοι υπογράψουν δεν θα τους πάρουν τα σπίτια τα χωράφια αλλά θα τους δώσουν και τρόφιμα. Αλλά ο περήφανος Ξυλαγανιώτικος λαός άντεξε σ’αυτά τα βάρβαρα μέτρα. Δεν έφτασαν όλα αυτά ήρθαν και τα χειρότερα. Άρχισαν να επιστρατεύσουν την νεολαία μας και δύο δύο κλάσεις μαζί, και να τη στέλνουν στα καταναγκαστικά έργα τα λεγόμενα «τρουντουβάκια» σε διάφορα μέρη όπως στο Κουμάνοβο της Σερβίας, στο Πετρίτση και στο Μουμτσίλουγκρατ της Βουλγαρίας. Με την μοναδική ανταμοιβή την φράση που τους είπαν στο τέλος ότι τους φύλαξε ο Θεός και δεν πέθανε κανένας στην διάρκεια της θητείας τους είπαν το πόσο καλά σας φερθήκαμε μιλούν τα γεγονότα «όσοι ήρθατε τόσοι φεύγετε»»

Ο κος Απόστολος Μουζαλιώτης στα αριστερά της φωτογραφίας

Σύμφωνα με τον κ. Μουζαλιώτη, όπως σε όλη την Ελλάδα έτσι και εδώ στην Θράκη ο λαός άρχισε να αντιδρά για να διώξει τη σκλαβιά από πάνω του. «Με την εμφάνιση ο ΕΛΛΑΣ το 1942 στον Έβρο έχουμε και τους πρώτους Ξυλαγανιώτες στην Εθνική Αντίσταση που αποτελούσαν το πρώτο τμήμα του ΕΛΛΑΣ. Συγχρόνως άρχισαν να γράφονται και άλλοι Ξυλαγανιώτες σαν εφεδρεία της Εθνικής Αντίστασης. Μαζεύονταν κρυφά σε διάφορα σπίτια με καθοδηγητή κάποιον που ήταν από τους οργανωτές που ήξερε να μιλάει και τη Βουλγάρικη. Όλοι τους είχαν δεσμευτεί αν χρειαστεί να βγούνε οργανωμένοι στο βουνό. Κάποια μέρα ακούστηκε ότι οι Βούλγαροι έχουν την κατάσταση με τα ονόματα στα χέρια τους και θα αρχίζανε τις συλλήψεις. Έτσι αναγκάζονται τα παλικάρια μας να πάρουν τα μονοπάτια που οδηγούσαν στην Λευτεριά μαζί με το νεότερο μέλος της παρέας τον ανήλικο τότε Ζγούρα Πέτρο. Συγκεντρώνονται στον Ίσμαρο με τα άλλα παλικάρια της ευρύτερης περιοχής αλλά το μέρος κρίνεται ακατάλληλο να οργανώσουν αντάρτικο και ο οπλισμός ελλιπής. Η μόνη λύση ήταν να περάσουν στον Έβρο που κυριαρχούσε ο ΕΛΛΑΣ ή στο κοτζά Ορμάν του Νέστου υπό τις διαταγής του καπετάν Βαγγέλη υπαρχηγού του τσαούς Αντώνη. Με ελεύθερη άποψη και καθαρή τη συνείδηση τα παλικάρια αποφάσισαν να ταχθούν υπό τις διαταγές του τσαούς Αντώνη. Με τα τρία όπλα που είχαν κατεβαίνουν και στήνουν το λημέρι στους πρόποδες του Ίσμαρου και στην συνέχεια στέλνουν σύνδεσμο να έρθει σε επαφή με τον καπετάν Βαγγέλη πως πότε και που θα γινόταν η αντάμωση. Κάτι όμως πήγε λάθος, πιάνεται ο σύνδεσμος και μαθεύτηκε το λημέρι τους. Έτσι ξεκίνησαν τα Στρατεύματα Κατοχής με ένα τάγμα στρατού και την νύχτα περικύκλωσαν το λημέρι και με την χαραυγή της ημέρας στις 6 Απριλίου 1944 ιστορική μέρα για την Ελλάδα ακούγετε ο Βούλγαρος ταγματάρχης να φωνάζει και να τους λέει παραδοθείτε σκυλιά. Η απάντηση με τα τρία όπλα που είχαν ήταν «πυρ». Η μάχη αποδείχτηκε σκληρή και άνιση και η επόμενη διαταγή ήταν αυτοδιάλυση και όσοι καταφέρουν να επιζήσουν να μαζευτούν σε ένα ορισμένο σημείο που είχαν ορίσει. Αποτέλεσμα της μάχης ήταν ένας Βούλγαρος στρατιώτης νεκρός και δύο από τα παλικάρια μας ο Γουδαλάκης Ιωάννης και ο Χαμαλίδης Λάζαρος.»

Περιγράφοντας τις σκηνές σαν να τις έζησε ο ίδιος, έχοντας ακούσει την ίδια ιστορία αμέτρητες φορές από μικρό παιδί ακόμη σημειώνει «Ο κλοιός ήταν στενός,σφιχτός και καταφέρνουν να απεμπλακούν ο Μήλιος Αλέξανδρος που παίρνει τον δρόμο για την Εργάνη και πέφτει πάνω σε Βουλγαρική ενέδρα αλλά το παλικάρι και πάλι δεν το βάζει κάτω σαν παλιός πολεμιστής στο μέτωπο της Αλβανίας και σαν παλιός αντάρτης από το 1942 εφαρμόζει τη σωστή στρατιωτική τακτική επίθεση στην ενέδρα και δίνη δεύτερη μάχη με τα λίγα πυρομαχικά που είχε. Άρχισε και η μέρα να φέγγη και ο εχθρός τον τραυματίζει στο πόδι. Το παλικάρι συνεχίζει να μάχεται αλλά την τελευταία σφαίρα την κρατάει για τον εαυτό του, σύμφωνα με την μαρτυρία κάποιου βοσκού Ξυλαγανιώτη που έτυχε να τον δει νεκρό με δύο τραύματα. Μια δεύτερη ομάδα των δύο ατόμων χτυπάει ανατολικά και καταφέρνουν να απεμπλακούν με τον Ζαραβάτη Δήμο και Κιουμουρτζή Δημήτριο όπου για αρκετές μέρες περιφέρονταν στα υψώματα της Σεβαστής όπου κάποια μέρα κάποιος κάτοικος του ίδιου χωριού τους προδίδει στους Βούλγαρους και τους στήνουν ενέδρα και καταφέρνουν θανάσιμο πλήγμα στον Ζαραβάτη Δήμο. Τέταρτος που καταφέρνει να απεμπλακεί ήταν ο Σκουταρίδης Αθανάσιος που και για αυτός όμως οι μέρες της ελευθερίας ήταν μετρημένες γιατί πιάστηκε στα καμποχώρια της Κομοτηνής και αυτός είχε την ίδια τύχη. Έτσι οι Βούλγαροι με τα 23 άτομα που πιάσανε τους κατέβασαν στην Ξυλαγανή αφού προηγουμένως διέταξαν τους κατοίκους να κλειστούν σατα σπίτια τους και ζώνουν το χωριό τόσο σφιχτά με σκοπιές ώστε σκοπός με σκοπό να έχει οπτική επαφή. Από τους σκοπούς μαθεύτηκε το γεγονός ότι περιμένουν διαταγή να εκτελέσουν όλους τους άνδρες από 16 χρονών και επάνω, αλλά η διαταγή ήρθε αρνητική γιατί έβλεπαν ότι οι μέρες παραμονής τους στην Ελλάδα ήταν λίγες λόγο το ότι οι σύμμαχοι τους Γερμανοί άρχισαν να χάνουν τον πόλεμο. Αφού βασάνισαν ανελέητα τα παλικάρια μας τα οδήγησαν σε φορτηγά στην Κομοτηνή και από εκεί σε κάποιες φυλακές της Βουλγαρίας, βλέποντας την άσχημη εικόνα ο ανώτερος διοικητής και τα παραμορφωμένα πρόσωπα τους διατάζει την άμεση εκτέλεση τους και τους φέρνουν σε αυτό το σημείο λίγα μέτρα πιο πάνω και γίνεται η εκτέλεση με το ημερολόγιο να γράφει 9 Απριλίου 1944.»

Όπως ανέφερε ο κος Μουζαλιώτης η μοναδική κατηγορία που τους σκότωσαν τα Βουλγάρικα στρατεύματα κατοχής ήταν γιατί ήθελαν νάταν ελεύθεροι, «το μίσος και η μανία τους ήταν τόσο μεγάλη που δεν σεβάστηκαν ούτε των ανήλικο Ζγουρα Πέτρο» τόνισε μιλώντας με δάκρυα στα μάτια για βοϊδόκαρα που επιστράτευσαν και φόρτωσαν τα άψυχα κορμιά των παλικαριών. «Τους έθαψαν στην περιοχή τότε Καρά-Τεπέ σήμερα Μαύρος Λόφος και περιφρουρούν το μέρος σε μεγάλη απόσταση. Το γεγονός για την εκτέλεση μαθεύτηκε από την απαγορευμένη ζώνη και τα αίματα και την μυρουδιά που είχαν μείνει πάνω στα κάρα κι όταν επέστρεψαν τα κάρα στους νοικοκύρηδες, τα βόδια μούγκριζαν και δεν ήθελαν να ζευτούν γιατί είδαν με τα μάτια τους αυτή τη φρίκη και μύριζε αθώο αδικοχαμένο Ελληνικό αίμα. Αυτή ήταν η ιστορία και το άδικο τέλος των παλικαριών μας. Μπορεί τα στρατεύματα κατοχής να φόνευσαν τα παλληκάρια μας αλλά ένα πράγμα παραμένει χαραγμένο βαθιά μέσα στις καρδιές μας σε όλους τους Ξυλαγανιώτες, «του ανδρειωμένου θάνατος, θάνατος δεν λογάται»»

Όπως και τότε είχε τονίσει έτσι και σήμερα στο χωριό της Ξυλαγανής, αλλά και στην γύρω περιοχή που έτυχε να ακούσουν την ιστορία όλοι καλά γνωρίζουν πώς από τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Καλλιγά Πασχάλη μέχρι τον μικρότερο Ζγούρα Πέτρο όλοι τους ήταν ΗΡΩΕΣ. Γι αυτό και τους αξίζει τιμή και δόξα …κι εκείνα τα δάκρυα στα μάτια που κυλούν αθόρυβα και σκορπούν περηφάνια όσο λίγα.
Φώτο: Ο κος Απόστολος Μουζαλιώτης στα αριστερά των φωτογραφιών με ξυλαγανιώτες φώτο-κείμενο:Μαρία Νικολάου

www.ert.gr