Εγώ και Εσύ: Η περιγεννητική απώλεια στο ζευγάρι

20:41 19/5/2021 - Πηγή: iPop

Μία πολύ ιδιαίτερης μορφής απώλεια, γιατί δεν αφορά το παρελθόν αλλά ένα μέλλον που δεν θα υπάρξει, είναι ο θάνατος του εμβρύου στη διάρκεια της κύησης ή κατά τον τοκετό ή του νεογέννητου λίγες ημέρες μετά τη γέννησή του. Παρόλο που η μητέρα δεν έχει προλάβει να δει το μωρό να μεγαλώνει ως αυθύπαρκτη ύπαρξη, έχει σε πολλές περιπτώσεις -και ειδικά σε προχωρημένα στάδια της κύησης- δεθεί ψυχικά μαζί του και έχει αρχίσει να κάνει όνειρα για τη ζωή με το μωρό. Αυτό σημαίνει ότι η γυναίκα αλλά και ο άντρας που χάνουν το

έμβρυο ή το νεογέννητο μωρό τους αισθάνονται, συχνά, την ανάγκη να πενθήσουν. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό ο συγγενικός, φιλικός αλλά και ευρύτερος κοινωνικός και επαγγελματικός τους περίγυρος, να σεβαστεί το πένθος και να αφήσει χώρο και χρόνο στο ζευγάρι να πενθήσει την απώλεια. Οι απώλειες των βρεφών δεν είναι και δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως «αόρατοι θάνατοι», ούτε ως ένα πένθος το οποίο δεν είναι «κοινωνικά αποδεκτό».

Οι γυναίκες με προγεννητικό πένθος δεν είναι «υποχρεωμένες» να κάνουν άλλο μωρό στη θέση του μωρού τους, γιατί κάθε φορά που φέρουμε τη ζωή μέσα μας, φέρνουμε στη ζωή ένα ακόμα παιδί και μια ακόμα νέα μητέρα. Είναι επομένως σημαντικό να τους δοθεί το δικαίωμα να πενθήσουν για το μωρό τους, όπως έχουμε ανάγκη να πενθήσουμε όλες τις σοβαρές απώλειες στη ζωή μας, για να μπορέσουν να  προχωρήσουν με δύναμη ψυχής.

Ποια συνασιθήματα δημιουργεί στο ζευγάρι η περιγεννητική απώλεια;

Αρχικά, ο τρόπος που κάθε γονιός βιώνει την περιγεννητική απώλεια δεν σχετίζεται από την διάρκεια της εγκυμοσύνης ή της ζωής του εμβρύου αλλά από την ψυχική και σχεσιακή σημαντικότητα του δεσμού για τους γονείς. Αυτό εγείρει και πολλά κοινωνικά και διαπροσωπικά ζητήματα σχετικά με την αποδοχή της βίωσης και της έκφρασης του πένθους.

Επίσης φαίνεται κλινικά και ερευνητικά πως η περιγεννητική απώλεια βιώνεται ακόμα πιο δύσκολα από γονείς με προηγούμενη περιγεννητική απώλεια καθώς και από γονείς με καταθλιπτικό ιστορικό ή προηγούμενη μετατραυματική διαταραχή.

Το ζευγάρι έρχεται αντιμέτωπο με έντονα συναισθήματα θλίψης, θυμού, ενοχών, γενικευμένου άγχους και  προσωπικής ματαίωσης, ψυχικές προκλήσεις που γίνονται ακόμα δυσκολότερες όταν θα πρέπει να μείνουν ανέκφραστες ή βιωμένες στην διαπροσωπική ή κοινωνική απομόνωση.

Οι σύζυγοι/σύντροφοι δύναται να κατακλυστούν και αυτοί από αρνητικά και έντονα συναισθήματα στις περιπτώσεις περιγεννητικής απώλειας. Πώς μπορούν να τα διαχειριστούν, προκειμένου να στηρίξουν τη σύζυγο/σύντροφο και παράλληλα να βιώσουν και οι ίδιοι το πένθος τους;

Η βίωση και η έκφραση του περιγεννητικού πένθους είναι ένα άκρως προσωπικό ζήτημα και ο καθένας μας έχει διαφορετικές ψυχικές ανάγκες για να φροντίσει. Κατά τη γνώμη μου, δεν χρειάζεται να γίνει κάποια ιδιαίτερη διαχείριση στον σύζυγο καθώς και εκείνος βιώνει την απώλεια του παιδιού του πολλές φορές όμως με διαφορετικές ψυχικές απαντήσεις στο πένθος, για παράδειγμα συχνά παρατηρούμε αυξημένη ψυχική άρνηση και δυσκολία στην έκφραση του πένθους ακριβώς λόγω των απαιτήσεων ενός κοινωνικά δοσμένου ρόλου στην λειτουργία του ψυχισμού ενός άνδρα, ως προστάτη και διαχειριστή των οικογενειακών κρίσεων. Ρόλοι εξαιρετικά καταπιεστικοί που οδηγούν επίσης σε μη εκφρασμένο συναίσθημα και περιπλεγμένο πένθος. Φαίνεται λοιπόν πως η από κοινού σχεσιακή απενοχοποίηση και ελευθερία στην έκφραση του ψυχικού πόνου είναι ένα εξαιρετικό βήμα για την σχεσιακή σημασία αυτής της απώλειας.

Πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί από κοινού, από το ζευγάρι, η απώλεια, ώστε να έρθει πιο κοντά και να μην απομακρυνθεί;

Η διεργασία του πένθους είναι μια πολύπλοκη και εξελισσόμενη ψυχική κατάσταση και παρουσιάζει διαφορετικές εκφράσεις σε κάθε άτομο. Φαίνεται ότι κάθε σχέση, κάθε ζευγάρι, κάθε οικογένεια αποκτά την δική της συναισθηματική γλωσσική έκφραση σε αυτήν την τόσο δύσκολη απώλεια. Παρόλα αυτά όπως και αν διαχειριστεί κανείς αυτό το ζήτημα, ένα είναι σίγουρο, πως αυτή η εμπειρία αφορά και τους δύο, πως αυτή η απώλεια είναι κοινή και αυτό είναι πάντα κατά την γνώμη μου η καλύτερη αφετηρία για να ειδωθούν οι σχεσιακές δυσκολίες που προκύπτουν. Πιο αναλυτικά, οι γονείς με περιγεννητικό πένθος αμέσως μετά την απώλεια επιδιώκουν την συναισθηματική στήριξη του ενός με τον άλλο, όμως συχνά παρατηρούμε ότι οι ψυχικές απαντήσεις στο πένθος διαφέρουν. Αυτό μπορεί να συμβαίνει λόγω πολλών ενδοψυχικών και διαπροσωπικών ψυχικών δυσκολιών, τρόπων συναισθηματικής έκφρασης καθώς και κοινωνικών ρόλων και συνήθως οδηγεί τους γονείς σε σύγκρουση σχετικά με την διαφορετική διαχείριση του πένθους. Βλέπουμε θεραπευτικά ότι αυτή η διαφορετικότητα απειλεί τη συναισθηματική σύνδεση και εγγύτητα, αφήνοντας στον καθένα μια αίσθηση απομόνωσης σε μια τόσο κρίσιμη συναισθηματικά φάση. Συχνά οι συγκρούσεις έχουν ως περιεχόμενο το πώς ο καθένας θα ήθελε να εκφράζει ο άλλος το πένθος του.

Για ορισμένες μητέρες το κλάμα και η συζήτηση για την απώλεια τους είναι εξαιρετικά σημαντικό, ενώ πολύ συχνά παρατηρούμε τον πατέρα να εστιάζει περισσότερο σε εξωτερικές δραστηριότητες ή να επιστρέφει πολύ γρήγορα στην εργασία του θέλοντας να επιστρέψει σε προηγούμενους φυσιολογικούς ρυθμούς, αυτό το ζήτημα συχνά εξελίσσεται προβληματικό στη σχέση καθώς μεταφέρει συχνά το μήνυμα ότι ο ένας από τους δύο θα πρέπει να το περάσει μόνος του.  

Το να πενθήσουν μαζί φαίνεται ότι για πολλά ζευγάρια είναι αρκετά δύσκολη σχεσιακά διεργασία, ειδικά όταν ο ένας γονιός κρατάει μια πιο ανοιχτή θέση στη συζήτηση και ο άλλος όχι. Σε αυτήν την περίπτωση θα ήταν εξαιρετικά ωφέλιμο εάν το ζευγάρι εστίαζε σε αυτήν την δυσκολία της επικοινωνίας καθώς και το πως νιώθει ο καθένας για αυτό. Πολλά ζευγάρια που βιώσαν περιγεννητική απώλεια και επικοινώνησαν αυτή τη δυσκολία στον σύντροφο τους περιγράφουν ότι η σχέση τους απέκτησε μια πρωτόγνωρη εγγύτητα καθώς βίωσαν το πένθος τους ως ένα κοινό τόπο συνάντησης, ως ένα μοναδικό δεσμό. Βίωσαν πολλές σημαντικές στιγμές επικοινωνίας και σεβασμού προς τη μοναδικότητα του άλλου και τις συναισθηματικές του ανάγκες. Τέλος, το να μιλήσουν για το βίωμα τους στον άλλο και τον τρόπο που θέλουν να βιώσουν ο καθένας το πένθος τους φαίνεται ότι τους έφερε ακόμα πιο κοντά με ένα πρωτόγνωρα φροντιστικό τρόπο.

Οι λέξεις πληγώνουν, ποιες εκφράσεις να αποφεύγετε

Τα ζευγάρια βιώνουν μια βαθιά προσωπική εμπειρία απώλειας και δεν χρειάζεται να επιβαρύνονται περισσότερο, με κάποιες λέξεις ή εκφράσεις, που είτε χρησιμοποιούμε οι ίδιοι είτε οι γύρω μας, όπως οι παρακάτω:

“Αποβολή”: Είναι μια “σκληρή” λέξη γιατί ενώ αφορά μία διάγνωση, στη γλώσσα μας συνδέεται με την “εκδίωξη ή απομάκρυνση κάποιου ανεπιθύμητου”. Ενώ ιατρικώς περιγράφει ότι κάτι πήγε λάθος, κάπου υπόγεια μέσα μας τρέφει το ότι εμείς κάναμε κάτι λάθος. Οι λέξεις που μπορείτε να χρησιμοποιείτε είναι:

Η απώλειας σαςΤο μωρό σαςΤο παιδί που δεν γνωρίσατε

ʺΤουλάχιστον…”: Οι άνθρωποι συχνά χρησιμοποιούν ευγενικές μεν αλλά ατυχείς δε εκφράσεις, προσπαθώντας να απαλύνουν τον πόνο των γονέων για αυτό που έζησαν, όπως ʺτουλάχιστον έγινε νωρίςʺ ή ʺτουλάχιστον μπορείτε να ξαναπροσπαθήσετεʺ. Άλλες εκφράσεις που μπορούν να πληγώσουν το ζευγάρι περιλαμβάνουν:

ʺΜάλλον δεν ήταν γραφτό να γίνειʺ

ʺΜπορεί το μωρό σας να γεννιόταν με κάποιο πρόβλημα, οπότε είναι καλύτερα έτσιʺ

ʺΜην ανησυχείτε, θα έχετε και άλλη ευκαιρίαʺ

ʺΊσως είναι η στιγμή να προχωρήσετεʺ: Οι γονείς που πενθούν θέλουν οι άλλοι να καταλάβουν τον πόνο τους, με τέτοιες εκφράσεις συμπεραίνουν ότι αγνοείτε τον πόνο τους.

Αυτές τις εκφράσεις δεν θα τις λέγατε σε μια κηδεία, και δεν είναι κατάλληλες ούτε για κάποιον που έχει χάσει το μωρό του. Ούτε θα πηγαίνατε ποτέ να πείτε σε μια γυναίκα που μόλις έχασε το σύντροφό της, ʺΜην ανησυχείς, υπάρχουν πολλοί άνδρες εκεί έξωʺ ή ʺΑυτό ήταν γραφτό να γίνειʺ.

Όταν λέτε αυτές τις εκφράσεις στους γονείς που μόλις έχασαν το μωρό τους τους προσβάλλετε και τους πληγώσετε.

Η ντροπή και η απόδοση ευθυνών μπορεί να διαλύσει ένα ζευγάρι

Η ντροπή και οι αλληλοκατηγορίες οδηγούν τους ανθρώπους στον χωρισμό. Εκτός από τον πόνο της απώλειας μπορεί να αισθάνονται τον πόνο της απομόνωσης ή να αισθάνονται αναξιότητα. Αλλά αν τα ζευγάρια αντιμετωπίσουν μαζί την κατάσταση, τότε δένονται περισσότερο.Ο πόνος χρειάζεται τρυφερότητα. Ο πόνος της απώλειας ανοίγει στα ζευγάρια νέους δρόμους συμπόνιας και στοργής μεταξύ τους.

Η επούλωση είναι δυνατή

Χρειαζόμαστε χρόνο για να επεξεργαστούμε το πένθος. Όταν δεν μπορούμε να το επεξεργαστούμε μοιάζει σαν να μην έχει τέλος. Επειδή η αποβολή δεν συζητιέται πολύ, οι άνθρωποι αισθάνονται ότι έχουν ανοιχτές πληγές, και μένουν κολλημένοι.

Συμβουλές για τα ζευγάρια που βιώνουν την αποβολή

Μερικά πράγματα που μπορεί να βοηθήσουν τα ζευγάρια που βιώνουν ή δεν μπορούν να ξεπεράσουν την αποβολή είναι:

1.Σχεδιάστε κάποια τελετουργία :Οι τελετουργίες είναι κάτι που κάνουν οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο. Μας βοηθούν να σηματοδοτούμε το τέλος μιας κατάστασης, τη μετάβαση σε μια νέα φάση. Για αυτό συχνά συμβουλεύω τους θεραπευόμενους να δημιουργήσουν μια τελετή που θα έχει νόημα για αυτούς. Πολλοί γονείς έχουν πει ότι τους βοήθησε όταν έκαναν μια τελετή για να αποχαιρετήσουν το μωρό τους.

Μερικές φορές τα ζευγάρια ζητούν από την οικογένεια και τους φίλους να συγκεντρωθούν. Άλλες φορές, φεύγουν μακριά και κάνουν κάτι ξεχωριστό. Ένα ζευγάρι πήγε σε ένα μέρος στο δάσος όπου υπήρχε ένα ποτάμι. Σχεδίασαν μια μικρή βάρκα και έβαλαν μέσα τα γράμματα τους για το μωρό τους, και το έβλεπαν να απομακρύνεται από αυτούς.

2.Βάλτε όρια στους κοντινούς σας ανθρώπους: Μην δίνετε σημασία σε μέλη της οικογένειας που σας κάνουν πολύ προσωπικές και ενοχλητικές ερωτήσεις όπως, ʺΛοιπόν, ξεκινήσατε τις προσπάθειες;ʺ Μια μητέρα μου είπε σε μια συνεδρία ότι απαντούσε με τη φράση ʺΕίναι πολύ προσωπικόʺ την οποία επαναλάμβανε.

Αν κάποιος θέλει να βγείτε έξω να περάσετε καλά και εσείς δεν θέλετε κάτι τέτοιο, μπορείτε να του μιλήσετε. Αν έχετε στενή σχέση με αυτό το πρόσωπο, μπορείτε να του πείτε ότι εκτιμάτε το ενδιαφέρον του λέγοντας τα εξής: ʺΠραγματικά εκτιμώ το γεγονός ότι θέλεις να με κάνεις να αισθανθώ καλύτερα αλλά αυτή τη στιγμή είμαι θλιμμένη. Θα μου άρεσε να σε δω/να πάμε σινεμά/να φάμε, εφόσον δεν σε πειράζει που είμαι λυπημένηʺ.

3.Φροντίστε τον εαυτό σας: Είναι απαραίτητο για τους γονείς που πενθούν να φροντίσουν τον εαυτό τους και να μην καταβάλλονται από τη θλίψη. Αυτό δεν σημαίνει μια ιδιαίτερη στιγμή απόλαυσης. Σημαίνει να φροντίζετε τον εαυτό σας οποιαδήποτε στιγμή μπορείτε.

Οτιδήποτε σας δίνει χαρά και δεν είναι επικίνδυνο, κάντε το. Δεν έχει σημασία αν είναι πιλάτες, γιόγκα, μανικιούρ ή ένα παγωτό στη μέση της ημέρας χωρίς λόγο.

4.Να είστε τρυφερή με τον εαυτό σας, και το σύντροφό σας: Αν δεν έχετε σύντροφο, αφήστε τους φίλους σας να σας φροντίσουν.

5.Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι το πένθος υποχωρεί με τον καιρό: Δεν χρειάζεται να ξεχάσετε το μωρό σας. Μπορείτε να βρείτε το δικό σας τρόπο να διατηρήσετε αυτή τη σύνδεση ενώ με υπομονή και θάρρος προχωράτε στη ζωή σας.

Η ψυχοθεραπεία ζεύγους και ατομική μπορεί να σας βοηθήσει να επεξεργαστείτε αποτελεσματικά την όλη εμπειρία της απώλειας του μωρού. 

«Δεν σταματάμε ποτέ να γεννιόμαστε, δεν τελειώνουμε ποτέ να ξαναρχίζουμε γιατί γεννιόμαστε αμέτρητες φορές, γιατί αμέτρητες φορές μπορούμε να βιώσουμε την εμπειρία της απελευθέρωσης από το τυφλό σκοτάδι της νύχτας του Ενός».

Μαρία Γιαννοπούλου
Ιδρυτικό Μέλος allaboutparents.gr | Positive Parenting
Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc
Ειδικευμένη στην Ψυχοθεραπεία Gestalt
PgD Παιδοψυχολογία Παιδιού & Εφήβου
Τηλ: 6942217440, Ευρυτανίας 13, Αμπελόκηποι
email: [e-mail]

Διάβασε πρώτος όλα τα θέματα του iPop.gr στο Google News

Το άρθρο Εγώ και Εσύ: Η περιγεννητική απώλεια στο ζευγάρι εμφανίζεται στο iPop.