Κωνσταντίνος Γιαζιτζόγλου: O γεωπολιτικός ρόλος των ορυκτών στην νέα παγκόσμια πραγματικότητα

13:29 2/3/2025 - Πηγή: Emea.gr

Οι πρόσφατες εξελίξεις στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής επιβεβαίωσαν κάτι το οποίο είχε αρχίσει να διαφαίνεται εδώ και αρκετό καιρό. Οι κανόνες και οι πρακτικές του διεθνούς εμπορίου που είχαν επικρατήσει σε παγκόσμια κλίμακα τα τελευταία 40 χρόνια έχουν αρχίσει να αμφισβητούνται.

Οι συζητήσεις για περιορισμούς και ελέγχους σε εξαγωγές και εισαγωγές μπορεί να έμοιαζαν ακαδημαϊκές μέχρι τα τέλη του 2024. Δυστυχώς η νέα αμερικανική κυβέρνηση τους θεωρεί απόλυτα φυσιολογική και δικαιολογημένη αντίδραση απέναντι σε τυχόν

εμπορικά και οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει.

Διαβάστε περισσότερα στο Business Voice Week

Ένα νέο στοιχείο που περιπλέκει ακόμα περισσότερο τα πράγματα είναι η θέση που παίρνει ο πρόεδρος Τραμπ στο θέμα των παραδοσιακών συμμαχιών. Η Ευρώπη, τόσο στρατιωτικά όσο και εμπορικά, θεωρούσε μέχρι πρόσφατα ότι ανήκει στην ομάδα της Δύσης (ΟΟΣΑ, G7 κλπ), μαζί με παραδοσιακά δυτικές χώρες όπως ο Καναδάς ή η Ιαπωνία και βεβαίως οι ΗΠΑ.

Σήμερα κάτι τέτοιο δεν είναι δεδομένο. Σε περίπτωση μάλιστα που οι ΗΠΑ αποφασίσουν να επιβάλλουν δασμούς σε μια χώρα, με την οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση διατηρεί εμπορικές σχέσεις, είναι πολύ πιθανό αυτοί οι δασμοί να επεκταθούν και σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όπως είναι προφανές, οι εξαγωγές των πρώτων υλών θα αποτελέσουν τον κύριο άξονα πίεσης σε τέτοιες περιπτώσεις.

Στην Ευρώπη, πολύ αργά – όπως πάντα – συνειδητοποιήσαμε το πρόβλημα της πλήρους εξάρτησης από τρίτους για διάφορες πρώτες ύλες και προϊόντα.

Δυστυχώς, ο εξορυκτικός κλάδος προσπαθεί για τουλάχιστον 25 χρόνια να εξηγήσει στους υπεύθυνους την στρατηγική που ακολουθεί η Κίνα συνεπικουρούμενη από μια ομάδα συγκεκριμένων χωρών. Πολύ περισσότερο δε, από τη στιγμή που η ομάδα αυτή, οι BRICS, αποτελούν πλέον υπαρκτή συμμαχία, εδώ και 15 χρόνια.

Σήμερα, από τις 34 κρίσιμες και στρατηγικές πρώτες ύλες που αναγνώρισε η Ευρώπη στον πρόσφατο κανονισμό, οι 20 ελέγχονται πλήρως από τον σχηματισμό των BRICS ενώ άλλες 6 ελέγχονται σε ποσοστό άνω του 50%. Την ίδια στιγμή η Ευρώπη δεν έχει ούτε έλεγχο αλλά ούτε καν αυτονομία σε οποιαδήποτε από τις 34 αυτές πρώτες ύλες. Η σημασία αυτών των ορυκτών δεν είναι μόνο οικονομική.

Προφανώς, κάποια παίζουν σημαντικό ρόλο και λόγω του όγκου που καταναλώνουμε σε ετήσια βάση, οπότε η οποιαδήποτε σοβαρή αλλαγή στο κόστος τους θα μπορούσε να δημιουργήσει αναταράξεις στην οικονομία. Πολύ σοβαρότερο όμως, είναι το πρόβλημα των τεχνολογιών που εξαρτώνται από ορισμένα κρίσιμα ορυκτά.

Σε μια εποχή που η προσπάθεια αλλαγής τεχνολογικού μοντέλου στην ενέργεια, στις επικοινωνίες, στην πληροφορική γίνεται όλο και πιο εντατική, είναι σαφές ότι το επόμενο τεχνολογικό στάδιο δεν θα κριθεί μόνο από την καινοτομία, αλλά και από την κατοχή και χρήση συγκεκριμένων πρώτων υλών.

Η αδυναμία παραγωγής μιας νέας γενιάς μικροεπεξεργαστών για παράδειγμα, λόγω του ότι κάποιο σπάνιο ορυκτό ελέγχεται από μια τρίτη χώρα, θα έχει πολύ μεγαλύτερη επίπτωση από την αξία του συγκεκριμένου ορυκτού. Σε κάποιες περιπτώσεις η επίπτωση μπορεί να είναι ακόμα και στην ίδια την ασφάλεια ή την εθνική κυριαρχία.

Για ορισμένες κρίσιμες και στρατηγικές πρώτες ύλες είναι σαφές ότι η υποκατάσταση τους, εάν και εφόσον χρειαστεί, θα είναι θέμα χρόνου και κάποιων επενδύσεων.

Για αρκετές άλλες όμως, ο βαθμός δυσκολίας υποκατάστασης ή αντικατάστασης είναι πάρα πολύ μεγάλος. Για μερικές είναι πρακτικά έως και ανέφικτο, με την έννοια ότι τα εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα είναι υπό τον πλήρη έλεγχο της συγκεκριμένης ομάδας χωρών.

Διαβάστε περισσότερα στο Business Voice Week

Δυστυχώς, η ΕΕ και η Δύση γενικότερα πορεύτηκε τα τελευταία 30 χρόνια με την πεποίθηση ότι, ανεξάρτητα από το ποιος συγκεντρώνει τα κοιτάσματα και την πρωτογενή επεξεργασία αυτών των στρατηγικών ορυκτών, η ανάγκη να τα πουλήσει θα ήταν αυτή που θα κατευθύνει τις τελικές του αποφάσεις.

Σήμερα συνειδητοποιούμε με έκπληξη ότι, αφενός μεν η ιδιοκατανάλωση πολλών από αυτές τις πρώτες ύλες μπορεί να είναι επαρκής για να στηρίξει τις οικονομίες των συγκεκριμένων χωρών, αφετέρου δε η γεωπολιτική ισχύς που δίνει ο έλεγχος αυτών των ορυκτών μπορεί να είναι κατά πολύ σημαντικότερη από την οποιαδήποτε εισροή συναλλάγματος από την εμπορία τους.

Η Ευρώπη προσπαθεί σήμερα, με τους χαμηλούς ρυθμούς που διακρίνουν τις αντιδράσεις της, να αντιμετωπίσει μία κατάσταση που μεθοδικά και συστηματικά δημιουργούν οι χώρες της ομάδας BRICS τα τελευταία 30 χρόνια. Όταν πρέπει να καλύψεις τόσο χαμένο έδαφος απαιτούνται γενναίες κινήσεις.

Με τον τρόπο και την ταχύτητα που αντιδρούμε μέχρι σήμερα δεν θα πετύχουμε αναστροφή της μονοπωλιακής κυριαρχίας τους σε όλες σχεδόν τις σημαντικές ορυκτές πρώτες ύλες, με ότι και αν αυτό σημαίνει για την οικονομία, την ανάπτυξη αλλά και την γεωπολιτική ισορροπία.

*Ο Κωνσταντίνος Γιαζιτζόγλου είναι πρόεδρος ΔΣ του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ)