Αναζητώντας τον Καβάφη

08:00 20/11/2013 - Πηγή: Matrix24

Πριν ένα χρόνο, το ίδρυμα Ωνάση απέκτησε το αρχείο Καβάφη, το οποίο συγκροτήθηκε από τον ίδιο τον ποιητή και αργότερα διαχειρίστηκε ο Σαββίδης. Το αρχείο αυτό, όπως εξηγεί στο matrix24.gr ο Ακαδημαϊκός Σύμβουλος του ιδρύματος Ωνάση και καθηγητής της Νομικής Σχολής, Ιωάννης Μεταξάς, θα υποστεί αναδιάταξη και μέσω μιας νέας επιστημονικής

προσέγγισης να εκσυγχρονιστεί. Για το λόγο αυτό το ίδρυμα Ωνάση διοργανώνει συνέδριο τον Ιούνιο με αντικείμενο την αναζήτηση της δομής ενός σύγχρονου αρχείου, έτσι ώστε να είναι «ανοιχτό» και εύληπτο προς ολόκληρη την κοινωνία και όχι μόνο προς μια μικρή μερίδα πληθυσμού, που είναι μυημένο στην τέχνη. Ακόμη στόχος του ιδρύματος είναι να αναδείξει τον πολυδιάστατο χαρακτήρα και το ρόλο που διαδραμάτισε ο Καβάφης διαχρονικά, αντικρίζοντας το έργο του με μια διεπιστημονική προσέγγιση.

Μέσα από τις δράσεις που διοργανώνονται με επίκεντρο τον Αλεξανδρινό ποιητή, στόχος μεταξύ των άλλων είναι να «ακουστούν» οι φωνές νέων ηλικιακά ερευνητών, που έχουν δώσει δείγματα γραφής στον καλλιτεχνικό χώρο, χωρίς σε καμία περίπτωση να παραγνωρίζεται η προσφορά των καβαφικών μελετητών.

Χαρακτηριστικά του έργου του Καβάφη είναι η διαχρονικότητα και η διαθεματικότητά του. Όπως εύστοχα αναφέρει ο κ.Μεταξάς με το θάνατό του ο Καβάφης, «δεν έφυγε μία εποχή αλλά αφέθηκε ένα μέλλον».

Η θέση του Καβάφη στο παγκόσμιο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι

«Ο Καβάφης δεν κατέχει τη θέση που του αρμόζει στην παγκόσμια ποίηση. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως ποιητές όπως ο Σεφέρης και ο Ελύτης ωχριούν μπροστά στη δυναμική του έργου του Αλεξανδρινού ποιητή. Σε καμία περίπτωση δεν παραγνωρίζεται το έργο των Ελλήνων ποιητών μας, που βραβεύτηκαν με το νόμπελ λογοτεχνίας, μιας και έγραψαν ποιήματα με μεγάλη λυρική και ρυθμολογική αξία. Όμως δεν υπάρχει στοίχος του Καβάφη που να μην ενεργοποιεί συλλογισμούς ευθύνης του κάθε ατόμου προς τον εαυτό του και προς την κοινωνία. Γι αυτό και βάλαμε αυτόνομους στοίχους στα μέσα μαζικής μεταφοράς, γιατί μιλούν από μόνοι τους. Ο Καβάφης είναι πέρα από την ποίηση. Γι αυτό και σε πολλές χώρες του κόσμου υπάρχει πλήθος Καβαφολόγων» σημειώνει ο κ.Μεταξάς.

Ασφαλώς στη διάδοση του καβαφικού έργου έπαιξε ρόλο και ο τόπος που έζησε ο ποιητής. Ήταν διεθνοποιημένος με άλλα ακροατήρια. Εκείνη την εποχή ο κόσμος ασχολούνταν με την Αλεξάνδρεια, που αποτελούσε ένα πολιτιστικό κέντρο.

Γιατί όμως οι Έλληνες δεν είναι μυημένοι στο έργο του Καβάφη; Γιατί ένας ποιητής με ακτινοβολία τέτοιου βελυνεκούς δεν διεγύρει το ενδιαφέρον μεγάλης μερίδας του πληθυσμού;

Αν κάποιος ξεφυλλίσει τα σχολικά βιβλία, θα διαπιστώσει πως τα καβαφικά ποιήματα που διδάσκονται στους Έλληνες μαθητές είναι ελάχιστα. Οι σεξουαλικές επιλογές του ποιητή, στοιχείο που κυριαρχεί έντονα στο έργο του αποτελούν άραγε το μόνο λόγο που οι υπεύθυνοι της διδακτικής ύλης έχουν παραγκωνίσει καταφανώς τον ποιητή; Ασφαλώς όχι. Όπως εξηγεί ο κ.Μεταξάς «ο Καβάφης είναι ανατρεπτικός, είναι αίρεση, είναι αντισυμβατικός. Καταγγέλλει τον εμφανή λόγο γιατί τον βρίσκει υποκριτικό. Με αυτήν την έννοια, αναζητούμε μια κάποια αλήθεια σε όσα κρύβουμε. Ο Καβάφης, όπως και ο Καρυωτάκης, ήταν ποιητές υπονόμευσης, δεν εξέφραζε ευθύ πολιτικό λόγο αλλά προπολιτικό, που στην πραγματικότητα ήταν πιο ανατρεπτικό. Πήγαιναν κόντρα στα κατεστημένα της εποχής τους, υπέσκαπταν όσα θεωρούνταν νόμιμα και κοινωνικά αποδεκτά. «Αλλά ίσως δεν αξίζει να καταβληθεί τόση φροντίς και τόσος κόπος να με μάθουν κάποτε, στην τελειοτέρα κοινωνία» (καταδικάζει την εποχή του, αποκαλώντας το αύριο τελειοτέρα κοινωνία). Από «Τα κρυμμένα» του Καβάφη.

Αναλυτικά οι δράσεις που ακολουθούν:

Ο Καβάφης εκτός των Τειχών

Το πάρκο αναψυχής της Ακαδημίας Πλάτωνος μετατρέπεται (Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2013) σε ιδανικό εκθεσιακό χώρο για έργα εμπνευσμένα από τον Κ. Π. Καβάφη. Έργα νέα και πρωτότυπα που δημιουργήθηκαν μέσω της χρήσης νέων τεχνολογιών (προβολές βίντεο, ηλεκτρονικών εικόνων ή φωτογραφιών, animation κ.λπ.) θα παρουσιάζονται μέσα σε ειδικές αρχιτεκτονικές κατασκευές, οι οποίες γίνονται πυξίδα για μια αλλιώτικη διαδρομή.

Εγκατάσταση των Media Electronique

Με αφορμή το ποίημα «Μονοτονία» του Κ.Π. Καβάφη, η καλλιτεχνική ομάδα Μedea Εlectrοnique υλοποιεί το οπτικοακουστικό γλυπτό «Μονοτονία», το οποίο θα παρουσιαστεί στη Στέγη από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο του 2014. Στο έργο, η ομάδα διερευνά τις «μονότονες σκέψεις», οι οποίες καθορίζουν την καθημερινότητά μας. Στόχος του έργου είναι να παροτρύνει τον κάθε θεατή ξεχωριστά να συνδέσει πολλαπλές στιγμές της καθημερινότητάς του, χρησιμοποιώντας ήχους και εικόνες που κινούνται σε ένα φαινομενικά μονότονο κύκλο, με σκοπό τη δημιουργία μιας ατομικής διαδρομής.

Ταινία μικρού μήκους

Στο Διαπολιτισμικό Γυμνάσιο Αθηνών, ένας μαθητής από τη Συρία επιχειρεί να διαβάσει φωναχτά μέσα στην αίθουσα το «Όσο μπορείς» του Κ. Π. Καβάφη. Μια αλληγορική ιστορία για το ταξίδι του κάθε ανθρώπου μέσα από τα μάτια του πρωταγωνιστή. Με αφορμή το «Όσο μπορείς» του αλεξανδρινού ποιητή, ο Γρηγόρης Ρέντης (σκηνοθεσία) και η παιδοψυχίατρος / σκηνοθέτης και επικεφαλής της Εφηβικής Σκηνής της Στέγης, Σοφία Βγενοπούλου, γύρισαν μια ταινία μικρού μήκους, η οποία συγκινεί με το μήνυμά της.

H ταινία θα είναι διαθέσιμη στους ιστότοπους http://www.onassis.gr και http://www.sgt.gr, ενώ θα προβληθεί σε σχολεία σε όλη τη χώρα και σε κινηματογραφικές αίθουσες.

Έκδοση Καβάφη σε Braille

Το αρχείο Καβάφη του Ιδρύματος Ωνάση σε συνεργασία με το Κέντρο Αποκατάστασης και Εκπαίδευσης Τυφλών (ΚΕΑΤ) προχώρησαν στην έκδοση ποιημάτων του Κ. Π. Καβάφη σε γραφή Braille. Σκοπός της πρωτοβουλίας είναι η δημιουργία μιας έκδοσης αναφοράς, η οποία θα χαράξει το δρόμο για ανάλογες πρωτοβουλίες. Η κίνηση αυτή έρχεται να αναπληρώσει σε μερικό βαθμό την έλλειψη βιβλίων ποίησης για μη βλέποντες. Τα αντίτυπα θα διατεθούν σε βλέποντες και μη-βλέποντες από τη Στέγη και το ΚΕΑΤ.

Ψηφιοποίηση χειρόγραφης γραμματοσειράς

Το αρχείο προχωρά στην ψηφιοποίηση της χειρόγραφης γραμματοσειράς του Κ.Π. Καβάφη, με σχεδιασμό που είναι βασισμένος στο Τετράδιο Σεγκόπουλου. Η γραμματοσειρά θα είναι διαθέσιμη προς χρήση σε όλες τις πλατφόρμες. Το σχεδιασμό έχει αναλάβει η Ελληνική Ψηφιακή Τυποθήκη και ο γραφίστας Γιάννης Καρλόπουλος.

Μονόλεπτα μουσικά θέματα

Με αφορμή μια πρωτότυπη ιδέα του Γιώργου Κουμεντάκη, το αρχείο Καβάφη προσκάλεσε διάφορους καλλιτέχνες να δημιουργήσουν μουσικά κομμάτια διάρκειας ενός λεπτού, εμπνευσμένα από το ποιητικό έργο του Κ. Π. Καβάφη. Τα κομμάτια τα οποία θα προκύψουν από αυτή τη συνεργασία θα οπτικοποιηθούν. Μεταξύ άλλων, στο εγχείρημα συμμετέχουν οι Γιάννης Αγγελάκας, Κωνσταντίνος Βήτα, Mόνικα, Νίκος Ντούνας, Νικήτας Κλιντ, Coti K, Σταύρος Γασπαράτος, Γιάννης Παπαϊωάννου (ΙΟΝ), Νίκος Πατρελάκης, Drog A Tek, κ.ά.

Ο Καβάφης στην Οξφόρδη

Σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, το αρχείο εγκαινιάζει το διεθνές, διεπιστημονικό σεμινάριο «Cavafy in Oxford» το οποίο θα διεξάγεται καθ’ όλη τη διάρκεια του 2014 στην Οξφόρδη, με συμμετέχοντες ξένους μελετητές, οι οποίοι προέρχονται κυρίως από τους τομείς της συγκριτικής φιλολογίας, των κλασικών και των πολιτισμικών σπουδών.

Ο Καβάφης σήμερα

Πανεπιστημιακοί, συγγραφείς, ποιητές και εκπαιδευτικοί, τον ερχόμενο Δεκέμβριο στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, θα προσεγγίσουν το έργο του Κ.Π. Καβάφη τονίζοντας τους πολλαπλούς τρόπους ανάγνωσης, κατανόησης και χρήσης του καβαφικού έργου στις μέρες μας. Η πρόσληψη και πολλαπλή χρήση της ποίησης του Κ.Π. Καβάφη σε καιρό κρίσης, η διδασκαλία και η ανάγνωση του καβαφικού έργου εντός και εκτός της σχολικής αίθουσας και η διαρκής επικαιρότητα του καβαφικού έργου αποτελούν τους βασικούς άξονες της συζήτησης. (10 Δεκεμβρίου Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών).

Ο ερωτικός Καβάφης

Ο ερωτισμός δεν αποτελεί απλώς ένα από τα θέματα της ποίησης του Κ.Π. Καβάφη, αλλά κινητήρια δύναμη της δημιουργικής διαδικασίας του ποιητή, ενώ ως αντικείμενο δεν έπαψε ποτέ να τροφοδοτεί γόνιμα τους μελετητές και αναγνώστες του έργου του. Οι πανεπιστημιακοί, οι εικαστικοί και οι λογοτέχνες που θα λάβουν μέρος στην εκδήλωση θα ιχνηλατήσουν το πώς ο τρόπος με τον οποίο αποτύπωσε την επιθυμία και τον ερωτισμό χάραξαν καινούργιους δρόμους αντίληψης και κατανόησης του ατόμου. (28 Ιανουαρίου Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών)

Από τους Καβαφιστές στους Cavafistas

Ο Κ.Π. Καβάφης και το έργο του έχουν υπερπηδήσει τα στενά ελλαδικά όρια, αποτελώντας πλέον σημείο αναφοράς για καλλιτέχνες και κοινό εντός και εκτός Ελλάδας, με τον Αλεξανδρινό ποιητή να αποτελεί μέρος της λεγόμενης λαϊκής κουλτούρας. Στη συζήτηση αυτή θα διερευνηθούν θέματα όπως η παρουσία του Καβάφη στο Διαδίκτυο, η πρόσληψή του από το κοινό διεθνώς, ο Καβάφης και η πρακτική της φωτογραφίας, το καβαφικό έργο ως πηγή έμπνευσης για φωτογράφους, καθώς και ο Καβάφης και η επιρροή του έργου του στην performance art. ( 14 Απριλίου Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών)

Ο Καβάφης πάει σχολείο (για παιδιά)

Μπορούμε να γνωρίσουμε τον Καβάφη μέσα από… κόμικς, κατασκευές και μουσική χιπ-χοπ;

Η Στέγη και το Αρχείο Καβάφη μπαίνουν στη σχολική τάξη και, μιλώντας στη γλώσσα των μαθητών, φέρνουν την καβαφική ποίηση στα θρανία με τον πλέον βιωματικό τρόπο.

Μέσα από πέντε πρωτότυπα εργαστήρια, οι δύο φορείς προσεγγίζουν τα «ιερά» και πιθανώς δυσπρόσιτα κείμενα του Αλεξανδρινού ποιητή, αξιοποιώντας τη σύμπραξη των πλέον «απρόβλεπτων» τεχνών. Αυτή η δημιουργική και πρωτότυπη ανάγνωση θα βοηθήσει τους μαθητές στην καλύτερη κατανόηση και ερμηνεία των ποιημάτων του, ενώ το υλικό που θα προκύψει θα αναδείξει το σύγχρονο χαρακτήρα του.

Σειρά μαθημάτων “Καβάφης” (για ενήλικες)

Στον κύκλο μαθημάτων «Καβάφης» θα διδάξουν τέσσερις πανεπιστημιακοί, οι οποίοι θα προσεγγίσουν τη ζωή και το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή με διαθεματική προοπτική. Σκοπός του κύκλου είναι η καινοτόμος προσέγγιση στην ανάγνωση και κατανόηση του καβαφικού έργου και της επίδρασής του. Στο τέλος των τεσσάρων διαλέξεων θα ακολουθήσει μια συνάντηση σε στρογγυλή τράπεζα και με τους τέσσερις διδάσκοντες (Δημήτρης Δημηρούλης, Αναστάσιος-Ιωάννης Δ. Μεταξάς, Γιάννης Παπαθεοδώρου, Δημήτρης Παπανικολάου). Τα θέματα των τεσσάρων συναντήσεων είναι τα ακόλουθα: «Βιο-τεχνία Καβάφη», «Αισθητικός Καβάφης», «Ιστορικός Καβάφης» και «Ερωτικός Καβάφης».

Οι συναντήσεις του κύκλου θα πραγματοποιηθούν τα Σάββατα 25 Ιανουαρίου και 1, 8, 15 και 22 Φεβρουαρίου 2014.