Ο καλός ο ποιητής απ’ τη σέλα φαίνεται

07:58 2/11/2013 - Πηγή: Matrix24

Όσο κι αν προσπαθήσει κανείς, μόνον στο πρόσωπο του Θανάση Βέγγου μπορεί να συνδυάσει το ξέφρενο πάθος για τους ποιητές, από τη μια, και την οδηγική απόλαυση ενός δίτροχου, από την άλλη. Είναι ο ίδιος που σφετερίζεται από παρεξήγηση την αίγλη του Κώστα Κακαβά κάνοντας διακοπές στην Αίγινα και αναζητεί βοήθεια στην εθνική οδό μην μπορώντας να ελέγξει το μηχανοκίνητο με το οποίο ταξιδεύει. Καλέ μου άνθρωπε, μήπως ξέρεις από βέσπα; Κοριτσόπουλα και παντρεμένες εκτός ελέγχου, διότι

τύφλα να ‘χει ο Μάρλον Μπράντο.

Δεν υπήρχαν στην δεκαετία του ’60, η ψηφιακή τεχνολογία, η μοντέρνα οδική βοήθεια και, κυρίως, ο υπόγειος σιδηρόδρομος, μ’ εξαίρεση την ελάχιστη απόσταση μεταξύ τριών σταθμών, στον Ηλεκτρικό. Δεν υπήρξε ποδηλάτης ο δημοφιλής μας κωμικός, ούτε η ποδηλασία συγκίνησε ποτέ τους Νεοέλληνες.

Έπρεπε ν’ αναλάβει η Αθήνα τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων, να κατασκευαστεί το μετρό, αλλά και να βρεθεί ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση την κατάλληλη ιστορική στιγμή. Σπάνιο, σπανιότατο. Ο Σπύρος Βούγιας ήταν τόσο τυχερός ν’ ασχοληθεί εκείνη την περίοδο με την πολιτική ή οφείλουν οι ποδηλάτες να ευγνωμονούν τον από μηχανής Θεό που τους έστειλε εγκαίρως έναν φωτισμένο υφυπουργό Μεταφορών;

Όπως κι αν έχει, ο εκ Θεσσαλονίκης συγκοινωνιολόγος άφησε ανεξίτηλο το πέρασμά του από την πινακοθήκη της μεταπολίτευσης, εξασφαλίζοντας δια νόμου το δικαίωμα σε ποδήλατα συνοδευόμενα απ’ τους οδηγούς τους να ταξιδεύουν στα τελευταία βαγόνια των συρμών. Στη συνέχεια, όλα ήταν δυνατόν να μεταμορφωθούν, ξεκινώντας όπως είθισται σε τέτοιες περιπτώσεις από τη νεότερη μυθολογία. Για παράδειγμα, ποιος έγραψε τον «Κλέφτη των ποδηλάτων», ο Σολωμός, ο Παλαμάς ή ο Ρίτσος – έστω, η Κική Δημουλά; Διασκεδαστικές κι άλλο τόσο διδακτικές, ενδεχομένως, να ήταν οι απαντήσεις σ’ υποθετική, ιντερνετική δημοσκόπηση. Σύμφωνοι, ο γύρος του Διαδικτύου δεν μοιάζει και πολύ με τον γύρο του θανάτου, καθώς τα ποδήλατα δεν είναι ακριβώς μοτοσικλέτες. Όσο για την ποίηση, μην την ξεχνάμε, μπορεί να χρησιμοποιεί στο μέγιστο βαθμό το δημιουργικό τέχνασμα της μεταφοράς, όμως μέσο μεταφοράς στην κυριολεξία, ποτέ δεν επιδίωξε να γίνει. Κι η απάντηση σχετικά με τον «Κλέφτη ποδηλάτων» είναι απλή αφού, ως γνωστόν, δεν ανήκει στην στιχουργική μα στην κινηματογραφική επικράτεια, ως ασπρόμαυρο κλασικό του Βιτόριο ντε Σίκα και του ιταλικού νεορεαλισμού.

Την πρόσκαιρη αλλά σημαντική αναταραχή την προκαλεί, άθελά του το πιο πιθανό, ο Ανδρέας Εμπειρίκος. Μέγας ερωτικός, σουρεαλιστής και ψυχαναλυτής, όμως εντελώς ανυποψίαστος, είτε για την καλπάζουσα εξέλιξη των μεταφορικών μέσων είτε για την ασυνάρτητη εκμετάλλευση των ομοτέχνων του, διατυπώνει σε χρόνο παρελθόντα την ευφάνταστη εκτίμηση, σύμφωνα με την οποίαν «Η ποίησις είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου». Και καλά να το συλλάβεις, να τ’ αφήσεις στο έλεος των μεταγενέστερων;

Χρειάστηκε να περάσουν δεκαετίες ώσπου να δικαιωθεί με ιδανικό πεδίο εφαρμογής τον υπόγειο σιδηρόδρομο. Να συνυπάρξουν, δηλαδή, στίχοι και ποδήλατα στα βαγόνια του μετρό. Περιορισμένο το δικαίωμα για τους ποδηλάτες, επετειακές οι ποιητικές εκστρατείες. Μ’ αφορμή τα 150 χρόνια από τη γέννησή του, ο Κωνσταντίνος Καβάφης διαδέχεται τον Ελύτη και τον Βρεττάκο, ταξιδεύοντας με λεωφορεία, τραμ, τρένα επίγεια κι υπόγειους συρμούς. Πόσο διαφορετική θα ήταν, λέει, η ζωή μας αν ξεκινούσαμε την μέρα μας διαβάζοντας λίγη ποίηση;

Μεγάλους τόμους ν’ αγοράσεις, μεγάλη απάντηση μην δώσεις. Στην εποχή του twitter, μακροσκελή ποιήματα δεν «χωρούν» στην οθόνη του, δεν είναι συμβατά, άρα αποκλείονται. Αν οι παλιότεροι μένουν πιστοί στην βιβλιοθήκη, ποια γνωριμία επιφυλάσσεται για τους εφήβους; Ίδια προς όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας, μόρφωσης, ευαισθησίας, καλλιέργειας, χρώματος ή γλώσσας. Απολύτως αποσπασματική, περιορισμένη σ’ ελάχιστες λέξεις, δήθεν προορισμένες να συναντηθούν προφητικά με την σύγχρονη, εκρηκτική συνθήκη.

Τι αποσπούν, για παράδειγμα, οι εμπνευστές του εορτασμού από το σχετικά λιγότερο διάσημο ποίημα με τίτλο «ΜΥΡΗΣ – ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΤΟΥ 340 Μ.Χ.»; Τέσσερις λέξεις. «Ξένος εγώ, ξένος πολύ». Μνήμη αναδρομική των αλλοδαπών ή νοσταλγική λοξοδρόμηση των ημεδαπών προς το αξέχαστο σουξέ του Στράτου Διονυσίου που βρέθηκε, αυτός που ήτανε Θεός, ένας κυνηγημένος, για πάντα ξένος. Ο Αλεξανδρινός καλείται να συνδράμει και στον πόλεμο για την πάταξη της εγκληματικότητας. «Είν επικίνδυνον πράγμα η βία», φέρεται να ισχυρίζεται, εννοώντας την βιασύνη, σε πείσμα των αρμοδίων. Ή, αλλού, «εδώ που έφθασες δεν είναι λίγο» – γιατί, μετρημένες οι μέρες μας; Το «δεν έχω σήμερα κεφάλι για δουλειά» πλαγιοκοπεί την έκρηξη της ανεργίας; Γιατί παραλείπεται επιμελώς το

«Επήγα» με το πασίγνωστο «Κ’ ήπια από δυνατά κρασιά/καθώς που πίνουν οι ανδρείοι της ηδονής», αντιβαίνει στην πολιτική ορθότητα, στα χρηστά ήθη, μην αντιμετωπίζεται ως παρότρυνση ή, πιθανότερο, έχει δεσμευθεί από καμπάνια επτάστερων αμπελώνων;

Όλα και τίποτε, μ’ ανάμικτες προθέσεις, αστοχίες κι ελαφράδα. Για δεύτερη φορά, ο Καβάφης θαρρείς αναμετριέται με την Αθήνα και το νεοελληνικό ιερατείο, σ’ άτυπη και μεταχρονολογημένη απόπειρα ν’ αποκατασταθούν οι σχέσεις, ύστερα από την ψυχρότητα στη διάρκεια του μεσοπολέμου, πριν και μετά από τον θάνατό του», το 1933. Σε 20 έτη, για την συμπλήρωση ενός αιώνα απουσίας, ίσως δοθεί μια τρίτη ευκαιρία. Μέχρι τότε, η αντιπαλότητα καλά κρατεί. Για τους αρνητές του, παραμένει δημοφιλής αλλ’ όχι μεγάλος, αφού δεν συγκεντρώνει τα κριτήρια της πολυγραφίας, της θεματικής ευρύτητας και της καθολικής απήχησης. Για τους οπαδούς και θαυμαστές, διαθέτει απαράμιλλη δεξιοτεχνία, αιφνιδιαστική πρωτοτυπία και ιστορική συνείδηση. Αν ο Σολωμός εκφράζει ιδανικά τα νιάτα της εποχής του, ο Καβάφης διηγείται την γήρανση της δικής του. Ούτε ποιητής της παρακμής, ούτε της οργής. Δεν έγινε και δεν θα γίνει εθνικός μας ποιητής, επειδή είναι τόσον κοσμοπολίτης. Αλλόκοτος ψυχαμοιβός, γυρεύει ακόμα μιαν θέση στο νήμα που ενώνει τους Ίωνες με την λαϊκή παράδοση, την Διασπορά και τον μοντερνισμό, μα του προσφέρουν πινακίδες σαν επιγραφές και αποσπάσματα σαν επιγράμματα. Όλ’ αυτά, όταν στη Συρία ο αρχαίος κόσμος επιστρέφει πιο επίκαιρος από ποτέ. Όταν στις αίθουσες προβάλλεται το «Απαγορευμένο ποδήλατο», από την Σαουδική Αραβία. Κι όταν οι κλοπές ποδηλάτων εξελίσσονται σ’ αληθινή επιδημία, ενώ η τάση εξαπλώνεται σ’ όλη την πρωτεύουσα, από την Πνύκα ως τον Εθνικό Κήπο. Τελικά, μήπως φταίει που ο Καβάφης δεν ήξερε από ποδήλατο;