Τράπεζες: ανάπτυξη χωρίς ρευστότητα;

08:00 23/11/2013 - Πηγή: Matrix24

Ξεχάστε τα δάνεια στη μετά κρίση εποχή. Αυτό είναι το λιτό μήνυμα της τρόικας προς τις διοικήσεις των εμπορικών τραπεζών ζητώντας να διατηρήσουν τη «χαμηλής πτήσης» στις χορηγήσεις δανείων για την 5ετία 2013 – 2017. Μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις τραπεζών ζητούν περαιτέρω απομόχλευση δανείων, δηλαδή και νέα μείωση των υπολοίπων χορηγήσεων.

Ο νέος κύκλος ανάπτυξης

της οικονομίας, υποστηρίζουν τραπεζικές πηγές, δεν μπορεί να στηριχθεί ούτε στην στεγαστική πίστη ούτε στην κατανάλωση, ούτε σε επιχειρηματικά δάνεια χωρίς συμμετοχή του επιχειρηματία. Για τα επόμενα χρόνια, εκτιμούν, τα υπόλοιπα δανείων είτε θα παραμείνουν στάσιμα είτε στην καλύτερη περίπτωση θα σημειώσουν μικρή άνοδος.
«Πρέπει να ξεχάσουμε», αναφέρουν, «τους διψήφιους ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης οι οποίοι κατά τα προηγούμενα χρόνια της ευφορίας οδήγησαν την οικονομία στην επικράτηση του καταναλωτικού μοντέλου». Σημειώνεται ότι το 2003 ο ρυθμός πιστωτικής επέκτασης διαμορφώθηκε στο 19,1% το 2003, στο 19,2% το 2004, στο 20,9% το 2005, στο 19,7% το 2006, στο 20,6% το 2007 και στο 15,9% το 2008. Έτσι τα υπόλοιπα δανείων προς επιχειρήσεις και ιδιώτες αναρριχήθηκαν στα 250 δισ. ευρώ στο τέλος του 2009 από 104 δισ. ευρώ που ήταν στις αρχές του 2003. Σήμερα, λόγω της βαθιάς ύφεσης που εξακολουθεί να πλήττει την εγχώρια οικονομία, τα υπόλοιπα δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα έχουν συρρικνωθεί στα 218,4 δισ. ευρώ.

Φρένο στο δανεισμό

Αρχικά οι διοικήσεις των τραπεζών επιχείρησαν να πείσουν τους διαμορφωτές πολιτικής για την ανάγκη εφαρμογή μιας πιο «επιθετικής» πολιτικής δανειοδοτήσεων, με στόχο την ταχύτερη αναθέρμανση της οικονομίας. Στα σχέδια αυτά έβαλε φρένο η Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Κομισιον (DG Comp), κάτω από την έγκριση της οποίας περνούν όλες οι βασικές λειτουργίες των τραπεζών. Όπως σημειώνουν τραπεζικά στελέχη πρέπει να ξεχάσουμε τους υψηλούς ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης, που στο παρελθών είχαν σε μεγάλο βαθμό τροφοδοτήσει την ανάπτυξη της οικονομίας, και να προσαρμοστούμε σε μια νέα πραγματικότητα που θα ορίζεται από μικρούς μονοψήφιους ρυθμούς αύξησης των χορηγήσεων. Τα επόμενα χρόνια θα χαρακτηριστούν από στασιμότητα ή στην καλύτερη περίπτωση μικρής αύξησης του υπολοίπου δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα. Τονίζουν ότι η ανάκαμψη της οικονομίας δεν θα έρθει μέσω του δανεισμού αλλά θα πρέπει να αναζητηθούν άλλες εναλλακτικές δυνατότητες όπως ιδιωτικοποιήσεις, προσέλκυση ξένων άμεσων επενδύσεων και ιδιωτικά κεφάλαια.
Οι τεχνοκράτες της Κομισίον επέβαλαν στις διοικήσεις των συστημικών τραπεζών να διατηρήσουν της «χαμηλής πτήσης» στις χορηγήσεις δανείων για την 5ετία 2013 – 2017 ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις τραπεζών ζητούν περαιτέρω απομόχλευση δανείων, δηλαδή και νέα μείωση των υπολοίπων χορηγήσεων. Όπως εκτιμούν από το 2014 ο ρυθμός πιστωτικής επέκτασης θα σταθεροποιηθεί και σταδιακά θα περάσει σε θετικό ρυθμό μετά από περίπου 3,5 χρόνια σημαντικής πιστωτικής συρρίκνωσης. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) τα τελευταία 3,5 χρόνια το υπόλοιπο των δανείων προς επιχειρήσεις έχει μειωθεί κατά 20% που αντιστοιχεί σε μείωση ύψους 27 δισ. ευρώ. Αντίστοιχα τα υπόλοιπα δανείων προς νοικοκυριά έχουν συρρικνωθεί κατά 14% ή 16 δισ. ευρώ.

Ο «εναλλακτικός» δρόμος για την ανάπτυξη

Το δεδομένο, ο περιορισμός των πιστώσεων στην οικονομία, αυτό φέρνει στην επιφάνεια ένα σκληρό ερώτημα: χωρίς ρευστό στην αγορά πως θα έρθει η πολυπόθητη ανάπτυξη στην οικονομία; Με κόπο, αγώνα και πολλές πολλές δυσκολίες είναι η απάντηση. Όπως σημειώνουν οικονομολόγοι, εξηγώντας τον τρόπο σκέψης των δανειστών μας υπάρχουν πολλά παραδείγματα, και μεγάλη σχετική βιβλιογραφία, από τα οποία φαίνεται ότι σε χώρες που πέρασαν από βαθιά ύφεση ακολούθησαν αναιμικοί ρυθμοί πιστωτικής επέκτασης και η ανάπτυξη δεν στηρίχθηκε σε τραπεζικό δανεισμό αλλά σε άλλες εναλλακτικές πηγές.
Σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή η ανάπτυξη μπορεί να έρθει:
1. Κρατικές επενδύσεις. Η σταθεροποίηση της οικονομίας και η ομαλοποίηση των συνθηκών θα επιτρέψει την επανεκκίνηση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων το οποίο τα τελευταία χρόνια ουσιαστικά έχει παγώσει. Όπως εξηγούν στελέχη τραπεζών η επανέναρξη των μεγάλων οδικών αξόνων ή η άλλων μεγάλων έργων όπως η κατασκευή του αεροδρομίου στο Καστέλι Κρήτης, είναι ικανά να δώσουν σημαντική ανάσα στην οικονομία δημιουργώντας χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, τονώνοντας την βιομηχανία (τσιμέντα, μέταλλα κ.α.) αυξάνοντας το εισόδημα και τις αποταμιεύσεις.
2. Προσέλκυση ξένων άμεσων επενδύσεων. Η επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων μπορεί να προσελκύσει πολύτιμους πόρους στην οικονομία. Όπως εξηγούν οι τράπεζες δεν είναι μόνο τα κεφάλαια που θα εισπράξει η κυβέρνηση από τις πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων (τα οποία δεν θα είναι υψηλά) αλλά κυρίως οι επενδύσεις που θα πραγματοποιηθούν στη συνέχεια ενισχύοντας την εγχώρια βιομηχανία και δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας.
3. Ιδιωτικές επενδύσεις. Σύμφωνα με στελέχη τραπεζών εξαιτίας της κρίσης η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων τα τελευταία χρόνια όχι μόνο έχουν παγώσει επενδυτικά σχέδια αλλά αποφεύγουν ακόμα και μικρής κλίμακας πάγιες επενδύσεις όπως η αντικατάσταση υλικού που έχει φθαρεί από την κρίση. Όπως εκτιμούν αν η αβεβαιότητα ξεπεραστεί οριστικά, ο πολιτικός κίνδυνος περιοριστεί και η εμπιστοσύνη επανέλθει τότε ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις θα αρχίζουν να πραγματοποιούν επενδύσεις, αρχικά τις απαραίτητες πάγιες επενδύσεις, και εν συνεχεία και σε νέες επενδύσεις τονώνοντας την εγχώρια οικονομία.
Ωστόσο πολλοί αμφισβητούν τις δυνατότητες αυτής της εναλλακτικής αναπτυξιακής διαδρομής. Όπως σημειώνουν άν το τραπεζικό σύστημα δεν αυξήσει τη ρευστότητα προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά πολύ δύσκολα η οικονομία θα μπορέσει να πετύχει ουσιαστικούς ρυθμούς ανόδου.