Χάρτα της Ελλάδας: Που βρίσκονται τα τελευταία αντίτυπα

13:33 30/5/2019 - Πηγή: Τα Νεα

Η Χάρτα του Ρήγα ή Χάρτα της Ελλάδος είναι μεγάλων διαστάσεων χάρτης που απεικονίζει τον ελλαδικό χώρο και την ευρύτερη περιοχή της Βαλκανικής χερσονήσου νότια του Δούναβη. Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά έργα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, έργο του Ρήγα Βελεστινλή, και το πιο σημαντικό δείγμα της ελληνικής χαρτογραφίας της προεπαναστατικής περιόδου.

Αποτελείται από δώδεκα φύλλα, διαστάσεων το καθένα περ. 50Χ70 εκ. και τυπώθηκε το 1796-97 στη Βιέννη. Η Χάρτα περιλαμβάνει επιπλέον δέκα επιπεδογραφίες (τοπογραφικά σχέδια) αρχαίων πόλεων,

162 αρχαία και μεσαιωνικά νομίσματα, έναν κατάλογο σοφών και ηγεμόνων της περιοχής και ποικίλες συμβολικές παραστάσεις και σχόλια που αντλούνται από την ελληνική ιστορία και μυθολογία.

Οι πρώτες βιβλιογραφικές αναφορές στη Χάρτα είναι οι αναγγελίες της δημοσίευσής της στην Εφημερίδα των αδερφών Μαρκίδων Πουλίου το 1797. Η έκδοση της Χάρτας προκάλεσε εξαρχής εντύπωση μεταξύ των Ελλήνων λογίων της Βιέννης, μερικοί από τους οποίους αφιέρωσαν επιγράμματα στη Χάρτα και στον Ρήγα.

—————————————–

Το Σάββατο με «ΤΑ ΝΕΑ», «Χάρτα & Θούριος» του Ρ. Βελεστινλή & «Down Town»

Για πρώτη φορά στον ελληνικό τύπο, μία μοναδική προσφορά

Η «Χάρτα» της Ελεύθερης Ελλάδας του Ρήγα Βελεστινλή σε μία μεγάλη, πολυτελή, συλλεκτική αφίσα.
Και μαζί, ο «Θούριος» του φλογερού επαναστάτη -το πατριωτικό τραγούδι του ξεσηκωμού- και άλλα άγνωστα κείμενά του, σε μία πολυτελή σκληρόδετη έκδοση.

—————————————————————————————————————————————-

Από τα 1220 πρωτότυπα αντίτυπα της Χάρτας, κατά τους μήνες που ακολούθησαν την έκδοσή της ένα μέρος εστάλη σε αντιπροσώπους των αδελφών Πουλίου και συνεργάτες του Ρήγα στο Βουκουρέστι, το Ιάσιο, τη Σμύρνη (στον εμπορικό οίκο Μαυροκορδάτου, Αργέντη και Γαλάτη), αρκετά πουλήθηκαν μεμονωμένα στη Βιέννη, ενώ ένας μεγάλος αριθμός κατασχέθηκε κατά τη σύλληψη του Ρήγα από την αυστριακή αστυνομία. Σημαντικό ρόλο στη διακίνηση της Χάρτας είχε ο Ευστράτιος Αργέντης, μέσω του εμπορικού του δικτύου, ο οποίος και είχε αρχικά χρηματοδοτήσει και το όλο έργο. Πριν αναχωρήσει από τη Βιέννη για την Τεργέστη, όπου επρόκειτο να συλληφθεί, ο Ρήγας άφησε στον Αργέντη πέντε κιβώτια με έγγραφα, μεταξύ των οποίων και αντίγραφα της Χάρτας. Σύμφωνα με τα πρακτικά της αυστριακής αστυνομίας, 624 πλήρη αντίτυπα εστάλησαν στη Σμύρνη δια του Αργέντη στους εκεί εμπορικούς του αντιπροσώπους, 50 πλήρη αντίτυπα στο Βουκουρέστι, στους εμπόρους Πιλιζάνη και Αβράμη, άλλα μεμονωμένα παρέλαβαν οι υπόλοιποι συνεργάτες του και 296 κατασχέθηκαν από τις αυστριακές αρχές. Παραμένει δηλ. άγνωστη η τύχη περ. 250 πλήρων αντίτυπων της Χάρτας, ένα μέρος από τις οποίες ήταν αυτές που πούλησε μεμονωμένα ο Ρήγας στη Βιέννη.

Φαίνεται ότι στα επόμενα χρόνια και αυτά ακόμα τα αντίτυπα που είχε προλάβει ο Ρήγας να διαθέσει, αποσύρθηκαν ή καταστράφηκαν, με αποτέλεσμα σε στερεότυπους χαρτογραφικούς καταλόγους των αρχών του 19ου αιώνα, η Χάρτα να αναφέρεται ως εξαιρετικά σπάνια (“très rare” ή “extrêmement rare”) και μάλιστα να αποδίδεται όχι στον Ρήγα αλλά στον χαράκτη της, Φρανσουά Μίλερ. Το 1997 και 1998, με σχετικές αποφάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού, δεκαεπτά γνωστά αντίτυπα της Χάρτας στην Ελλάδα χαρακτηρίστηκαν ιστορικά διατηρητέα μνημεία.

Σήμερα έχουν καταγραφεί 39 αντίτυπα της Χάρτας στην Ελλάδα και 19 στο εξωτερικό, τα οποία σώζονται σε μεγάλες βιβλιοθήκες ή ιδιωτικές συλλογές. Ενδεικτικά, στην Ελλάδα πλήρη αντίτυπα της Χάρτας φυλάσσονται και είναι επισκέψιμα από το κοινό στην Κεντρική Υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους, στη Βιβλιοθήκη της Βουλής, τη Βιβλιοθήκη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το Πολεμικό Μουσείο Αθηνών, την Εθνική Βιβλιοθήκη, την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος-Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, το Ιστορικό Αρχείο-Μουσείο Ύδρας, το Αρχαιολογικό Μουσείο Άνδρου, το Ίδρυμα Ευαγγελίστριας Τήνου, το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης κ.α., ενώ στο εξωτερικό, στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, τη Βρετανική Βιβλιοθήκη, την Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, την Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας, τη Βασιλική Γεωγραφική Εταιρεία στο Κένσιγκτον κ.α.