Δυστονία, η μυστηριώδης νόσος των μουσικών

08:51 1/11/2023 - Πηγή: Τα Νεα

Τι συμβαίνει όταν ένας μουσικός δεν μπορεί να ελέγξει τα χέρια του όταν τρέμουν, έχουν σπασμούς ή τα δάχτυλά τους κοκαλώνουν και δεν λυγίζουν; Η διάγνωση των ειδικών λέει ότι πάσχουν από εστιακή δυστονία. Μια διαταραχή που έχει ταλαιπωρήσει μερικούς από τους πιο διάσημους μουσικούς του κόσμου. Ο γερμανός συνθέτης και πιανίστας του 19ου αιώνα Ρόμπερτ Σούμαν, όπως αναφέρει στις επιστολές του προς τους φίλους του, θεωρήθηκε ότι έπασχε από δυστονία. Και για να την καταπολεμήσει χρησιμοποιούσε έναν βαρύ μηχανισμό για να επαναφέρει στη θέση του το δάχτυλο του οποίου

οι νευρικές απολήξεις δεν εκτελούσαν τις εντολές του εγκεφάλου. Στα ημερολόγιά του, ο Γκλεν Γκουλντ, γνωστός για τις στρεβλές στάσεις του σώματός του στα πλήκτρα, περιέγραφε τα συμπτώματα στο αριστερό του χέρι σαν να έγραφε το οριστικό εγχειρίδιο δυστονίας. Και ο Λεόν Φλάισερ, μετά από χρόνια λανθασμένης διάγνωσης και ένα δεξί χέρι αγκυλωμένο σαν τα γαμψά νύχια αιλουροειδούς, έπαιζε πιάνο με το ένα χέρι, τραβώντας την προσοχή του κόσμου στη δυστονία των μουσικών.

Σπασμοί και τρέμουλο

Η εστιακή δυστονία, όπως εξηγεί στον «Guardian» η Λιν Χάλαρμαν, αναφέρεται σε ακούσιες διαταραχές του μυϊκού τόνου που προκαλούν σπασμούς και τρέμουλο. Σχετίζεται με την επανάληψη μιας φυσικής ενέργειας, όπως το επαναλαμβανόμενο χτύπημα μίας νότας πάνω στα πλήκτρα του πιάνου. Οι μικρότεροι μύες που εργάζονται με εκλεπτυσμένους τρόπους φαίνεται να είναι οι πιο ευάλωτοι, γι’ αυτό και οι μουσικοί – όπως και οι προγραμματιστές ηλεκτρονικών υπολογιστών – είναι οι πιο συχνές περιπτώσεις ατόμων που ζουν με δυστονία. Οι μουσικοί είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι: ένας ή δύο στους 100 πάσχουν από αυτήν και συνήθως είναι επαγγελματίες μουσικοί στην ηλικία των 30 ή 40 ετών.

Η ιατρική βιβλιογραφία αποκαλύπτει μια νόσο που επί δεκαετίες υπήρχε στα όρια μεταξύ ψυχολογικής και νευρολογικής διαταραχής. Περιγραφές όπως «ασύλληπτη», «αινιγματική», «ενδιαφέρουσα», «συναρπαστική» κατακλύζουν τις έρευνες – σημάδια ότι μια ενοποιητική θεωρία δεν έχει ακόμη ανακαλυφθεί. Από τη μία πλευρά χρειάζεται η διερεύνηση της δυστονίας ως σωματικής έκφρασης εσωτερικής ψυχικής σύγκρουσης ή άμυνας (υστερία, νεύρωση). Από την άλλη, γίνεται αναζήτηση να εντοπιστούν οι δομικές αλλαγές στον εγκέφαλο. Η μία επικεντρώνεται στις υποκειμενικές εμπειρίες και το προσωπικό ιστορικό, δίνοντας έμφαση στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Η άλλη στοχεύει στη διαγνωστική ακρίβεια χρησιμοποιώντας κυρίως επιστημονικές τεχνικές όπως η απεικόνιση του εγκεφάλου. Καμία από τις δύο προσεγγίσεις μεμονωμένα δεν έχει εξηγήσει ικανοποιητικά την πολυπλοκότητα της διαταραχής ή γιατί κάποιοι άνθρωποι παθαίνουν δυστονία και άλλοι όχι, παρά τα παρόμοια προσωπικά χαρακτηριστικά, τη γενετική ή τις περιβαλλοντικές συνθήκες.

Επιρρεπείς οι τελειομανείς

Η τελειομανής σκέψη πιστεύεται ότι συνδέεται με τη δυστονία. Ενας απαιτητικός μουσικός που τον απασχολούν οι δεξιοτεχνικές επιδόσεις του αποκτά εισιτήριο για τη συγκεκριμένη διαταραχή. Οι ερευνητές υποθέτουν ότι οι ερμηνευτές της κλασικής μουσικής, σε αντίθεση με τους μουσικούς της τζαζ ή άλλων μουσικών ειδών, είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στη δυστονία, λόγω των περιορισμών που θέτει στην προσωπική έκφραση η ακριβής εκτέλεση της παρτιτούρας. Οπως και η πίεση για αντιγραφή των ηχογραφημένων εκτελέσεων από διάσημους ερμηνευτές.

Γι’ αυτό και οι μουσικοί με δυστονία αλλάζουν ασυνείδητα το σχήμα του σώματός τους για να διατηρήσουν την ακεραιότητα των ήχων που ακούν. Σύμφωνα με τον Εκαρτ Αλντεμίλερ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μουσικής, Θεάτρου και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στο Ανόβερο της Γερμανίας, «η αντιστάθμιση δεν αφορά τους μυς, αλλά την ακουστική αναπαράσταση του κομματιού. Το μόνο πράγμα που θέλει ο εγκέφαλος του μουσικού είναι να παίξει μια ωραία μελωδία – η σκλήρυνση του καρπού ή το σήκωμα των ώμων είναι όλο το κινητικό σύστημα του εγκεφάλου που προσπαθεί να προσφέρει ένα ωραίο δάχτυλο».

Ο Χοακίν Φαριάς, διευθυντής του Ινστιτούτου Νευροπλαστικής Εκπαίδευσης στο Τορόντο με ειδίκευση στη νευροψυχολογική αποκατάσταση, συστήνει μια ρουτίνα από αργές κινήσεις. Να γίνονται δηλαδή σε αργή κίνηση κύκλοι με τον αντίχειρα – πέντε προς τη μία κατεύθυνση, πέντε προς την άλλη. Η άσκηση αυτή έχει σχεδιαστεί για άτομα με οποιοδήποτε πρόβλημα δυστονικού χεριού – συγγραφείς, μουσικούς, παίκτες του γκολφ. Ο Φαριάς πιστεύει ότι η ρύθμιση των επικοινωνιών μεταξύ των εγκεφαλικών οδών που έχουν αποσυνδεθεί μοιάζει με τη διακοπή ηλεκτρικού ρεύματος σε έναν ηλεκτρικό σταθμό αναμετάδοσης. Οι κινητικές ασκήσεις του σε αργό χρόνο στοχεύουν να σβήσουν τις ελαττωματικές πορείες μεταξύ του εγκεφάλου και του χεριού, επανασυνδέοντας υγιή κινητικά μοτίβα.