Γλαύκωμα: Ο «ύπουλος κλέφτης» της όρασης

07:30 31/3/2023 - Πηγή: Τα Νεα

Το γλαύκωμα έχει χαρακτηριστεί ο «ύπουλος κλέφτης» της όρασης. Πρόκειται για μία συχνή πάθηση των οφθαλμών, που παρότι εκδηλώνεται κατά κανόνα σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (δηλαδή, άνω των 60 ετών), οι ηλικιακές εξαιρέσεις δεν είναι και τόσο σπάνιες.

Γι' αυτό και οι ειδικοί συστήνουν ο έλεγχος των ματιών για γλαύκωμα να αρχίζει από την ηλικία των 40 ετών. Καθώς, δε, παλαιότερες έρευνες έχουν δείξει πως ένας στους δύο Ελληνες δηλώνει άγνοια για τη σοβαρή αυτή νόσο, η χειρουργός οφθαλμίατρος με εξειδίκευση στο γλαύκωμα, ακαδημαϊκή υπότροφος

στο Τμήμα Γλαυκώματος ΓΝΑ Γ. Γεννηματάς και αναπληρώτρια διευθύντρια στο Τμήμα Γλαυκώματος του Jules Gonin Eye Hospital στη Λωζάννη της Ελβετίας, δρ Ευαγγελία Β. Γκαραγκάνη, συμπυκνώνει στο κείμενο που ακολουθεί όλα εκείνα που πρέπει να γνωρίζουμε.

Πρωτοπαθές γλαύκωμα ανοικτής γωνίας

Το πρωτοπαθές γλαύκωμα ανοικτής γωνίας είναι ο πιο συχνός τύπος γλαυκώματος και η συχνότερη αιτία μη αναστρέψιμης τύφλωσης παγκοσμίως. Δυστυχώς η πάθηση είναι ασυμπτωματική και η διάγνωση γίνεται όταν σημαντικό μέρος του οπτικού πεδίου έχει χαθεί. Περίπου 1%-2% των ενηλίκων άνω των 40 ετών νοσούν με γλαύκωμα αλλά πάνω από το 50% αυτών δεν το γνωρίζουν. Η συχνότητα εμφάνισης αυξάνεται με την ηλικία, επηρεάζοντας περίπου 8% των ανθρώπων άνω των 80 ετών.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της πάθησης;

Εναρξη στην ενήλικη ζωή

Ενδοφθάλμια πίεση άνω του φυσιολογικού (> 21 mmHg)

Ανοικτή γωνία προσθίου θαλάμου. Ο πρόσθιος θάλαμος είναι ο χώρος που σχηματίζεται ανάμεσα στην ίριδα (τον χρωματιστό ιστό του ματιού) και τον κερατοειδή χιτώνα (το διάφανο παράθυρο του ματιού)

Χαρακτηριστικές αλλοιώσεις του οπτικού νεύρου και συνοδός απώλεια του οπτικού πεδίου που αναλογεί στη βλάβη του οπτικού νεύρου

Απουσία υποκείμενης αιτίας

Προσβολή συνήθως και των δύο οφθαλμών, πιθανώς όχι στον ίδιο βαθμό.

Τι προκαλεί το πρωτοπαθές γλαύκωμα ανοικτής γωνίας;

Η παθοφυσιολογία του δεν είναι πολύ καλά κατανοητή, γνωρίζουμε όμως ότι εμπλέκονται κάποιοι γενετικοί παράγοντες. Στη γλαυκωματική βλάβη παρατηρούμε προοδευτική απώλεια των γαγγλιακών κυττάρων και των αξόνων τους.

Στα αρχικά στάδια, επηρεάζεται μόνο η περιφερική όραση. Σε προχωρημένα στάδια όμως μπορεί να επηρεάσει και την κεντρική όραση και να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμη τύφλωση. Συνήθως στο πρωτοπαθές γλαύκωμα ανοικτής γωνίας, το υδατοειδές υγρό (το υγρό που κυκλοφορεί στον πρόσθιο θάλαμο του ματιού) συναντά αυξημένη αντίσταση στην αποχέτευσή του για λόγους που δεν γνωρίζουμε και που αποτελούν πεδίο εκτεταμένης έρευνας στις μέρες μας.

Η θεραπεία έγκειται στη μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης αρχικά με σταγόνες ή λέιζερ. Σε πιο προχωρημένα στάδια της νόσου η χειρουργική θεραπεία μπορεί να είναι απαραίτητη.

Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες κινδύνου;

Ηλικία άνω των 60 ετών
Αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση άνω των 21 mmHg
Φυλετική προέλευση. Ατομα της αφρικανικής, ισπανικής ή ασιατικής φυλής κινδυνεύουν περισσότερο να νοσήσουν από γλαύκωμα και μάλιστα σε νεότερη ηλικία
Οικογενειακό ιστορικό. Ατομα που έχουν συγγενή πρώτου βαθμού (γονείς ή αδέλφια) που πάσχουν από πρωτοπαθές γλαύκωμα ανοικτής γωνίας βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν
Η αρτηριακή υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης
Η μυωπία και το λεπτό κεντρικό πάχος κερατοειδούς προδιαθέτουν επίσης στην εμφάνιση γλαυκώματος.
Μπορεί να μειωθεί ο κίνδυνος νόσησης;

Ο μόνος τρόπος μείωσης του κινδύνου εμφάνισης γλαυκώματος και μόνιμης απώλειας της όρασης είναι η τακτική και ολοκληρωμένη κλινική εξέταση από τον οφθαλμίατρο. Η εξέταση αυτή συνήθως περιλαμβάνει:

Μέτρηση της όρασης και του διαθλαστικού σφάλματος (ύπαρξη μυωπίας, υπερμετρωπίας ή αστιγματισμού)
Μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης
Μέτρηση του κεντρικού πάχους του κερατοειδούς
Εξέταση του προσθίου θαλάμου στη σχισμοειδή λυχνία και γωνιοσκοπία (εξέταση του αποχετευτικού συστήματος του ματιού)
Εξέταση του οπτικού νεύρου καθώς και απεικόνισή του με έγχρωμη φωτογραφία βυθού
Οπτική τομογραφία συνοχής των νευρικών ινών του οπτικού νεύρου καθώς και των γαγγλιακών κυττάρων της ωχράς κηλίδας
Αυτοματοποιημένη εξέταση του οπτικού πεδίου
Υπάρχουν προειδοποιητικά συμπτώματα;

Δυστυχώς, στις περισσότερες περιπτώσεις, οι ασθενείς που πάσχουν από γλαύκωμα ανοικτής γωνίας δεν παρουσιάζουν συμπτώματα. Στα αρχικά στάδια της νόσου παρατηρείται απώλεια της περιφερικής όρασης και συνήθως το ένα μάτι μπορεί να αντισταθμίζει για το άλλο και έτσι η απώλεια αυτή να μη γίνεται αντιληπτή. Οι ασθενείς αντιλαμβάνονται συνήθως απώλεια της όρασης όταν η όραση επηρεάζεται πλέον κεντρικά και η βλάβη είναι πολύ εκτεταμένη. Στις περιπτώσεις αυτές, πάνω από το 90% των ινών του οπτικού νεύρου έχει καταστραφεί.

Συνήθως μπορούμε να ανιχνεύσουμε πρώιμα το πρωτοπαθές γλαύκωμα ανοικτής γωνίας όταν εξετάζουμε συγγενείς ασθενών που πάσχουν ήδη από γλαύκωμα. Επιπλέον, υποψία γλαυκώματος μπορεί να εγείρει η μέτρηση υψηλής ενδοφθάλμιας πίεσης ή το παθολογικό οπτικό πεδίο σε τυχαίο οφθαλμολογικό έλεγχο.

Ποια είναι η θεραπεία;

Το γλαύκωμα είναι μια χρόνια νόσος και σκοπός της θεραπείας είναι η αναστολή της εξέλιξης της γλαυκωματικής βλάβης στο οπτικό νεύρο και δυστυχώς όχι η εξάλειψή της. Μπορούμε δηλαδή να σταματήσουμε τη βλάβη αλλά δεν μπορούμε να επιδιορθώσουμε τη βλάβη που ήδη υπάρχει.

Η μόνη αποδεδειγμένη θεραπεία έγκειται στη μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Οι πιο συχνές θεραπευτικές μέθοδοι αφορούν τη χρήση κολλυρίων, θεραπεία με χρήση laser καθώς και χειρουργικές επεμβάσεις. Σε ό,τι αφορά τα αντιγλαυκωματικά κολλύρια έχουμε διαθέσιμες διάφορες φαρμακευτικές κατηγορίες ουσιών καθώς και συνδυασμούς αυτών.

Κάποιες από τις φαρμακευτικές ουσίες αυξάνουν την αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού και κάποιες μειώνουν την παραγωγή του. Συνήθως η θεραπεία ξεκινά με σταγόνες που χορηγούνται μία φορά ημερησίως ώστε να διευκολύνεται η συμμόρφωση του ασθενούς. Σε πιο προχωρημένα στάδια της νόσου είναι απαραίτητος ο συνδυασμός φαρμακευτικών ουσιών για τον καλύτερο έλεγχο της ενδοφθάλμιας πίεσης.

Εναλλακτικά και συνήθως πριν από την έναρξη της θεραπείας με κολλύρια μπορούμε να κάνουμε θεραπεία με λέιζερ, μια επέμβαση γνωστή ως λέιζερ τραμπεκουλοπλαστική ή SLT (Selective Laser Trabeculoplasty). Η επέμβαση αυτή στοχεύει το αποχετευτικό σύστημα του ματιού και δρα αυξάνοντας την αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού. Γίνεται με ενστάλαξη τοπικών αναισθητικών σταγόνων, είναι γρήγορη και ασφαλής και τα αποτελέσματά της είναι ορατά λίγες εβδομάδες μετά τη θεραπεία.

Τέλος, όταν τα κολλύρια ή η λέιζερ τραμπεκουλοπλαστική δεν επαρκούν για να ελέγξουν την ενδοφθάλμια πίεση, προχωρούμε σε χειρουργικές επεμβάσεις. Οι επεμβάσεις αφορούν διάνοιξη της αποχετευτικής οδού του ματιού είτε παροχέτευση του υδατοειδούς υγρού κάτω από τον επιπεφυκότα (τη λεπτή διάφανη μεμβράνη που καλύπτει το μάτι).

Η κλασική αντιγλαυκωματική επέμβαση ονομάζεται τραμπεκουλεκτομή και παροχετεύει το υδατοειδές υγρό μέσω μιας μικρής οπής στο τοίχωμα του ματιού. Πιο σπάνια, συνήθως σε ασθενείς που έχουν ήδη υποβληθεί σε χειρουργικές επεμβάσεις στο μάτι, χρησιμοποιούμε τα αντιγλαυκωματικά ενθέματα (σωληνίσκους ή βαλβίδες) που επίσης παροχετεύουν το υδατοειδές υγρό και έτσι μειώνουν την ενδοφθάλμια πίεση.