Η ισχύς είναι το μέσο για τη σταθερότητα (Αν ζούσε ο Χένρι Κίσινγκερ)

23:06 4/1/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Ο Χένρι Κίσινγκερ απεβίωσε πρόσφατα στις 23 Νοεμβρίου 2023 σε ηλικία 100 ετών.

Στο επίκεντρο της σκέψης του βρισκόταν πάντα ο πολιτικός ρεαλισμός, σύμφωνα με τον οποίο τα κράτη είναι οι βασικοί δρώντες στη διεθνή σκηνή και η εξωτερική πολιτική τους καθορίζεται πρωταρχικά από το εθνικό συμφέρον.

Η απόκτηση ισχύος είναι το κύριο μέσο για τη διατήρηση της διεθνούς σταθερότητας. Η σταθερότητα αυτή θα πρέπει να βασίζεται στην ισορροπία δυνάμεων, ενώ η έμφαση σε ηθικές αρχές και ιδεαλιστικές προσεγγίσεις δεν μπορεί να αποτελεί προτεραιότητα της εξωτερικής πολιτικής.

Ο Κίσινγκερ έδινε μεγάλη σημασία στην ιστορία και τα διδάγματά της και υπογράμμιζε τη σημασία των ηγετών που θα πρέπει να βασίζεται στη προσωπική τους ακεραιότητα, τη διορατικότητα και την ικανότητά τους να προσαρμόζονται σε ραγδαία μεταβαλλόμενες συνθήκες, σε αντίθεση με τους νεορεαλιστές που δίνουν έμφαση στη δομή του διεθνούς συστήματος και την αναρχία που το χαρακτηρίζει.

Σήμερα, αν ζούσε, θα ανησυχούσε για την παγκόσμια κατάσταση για τρεις κύριους λόγους:

Πρώτον, η φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη, που εδραιώθηκε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις από την αυξανόμενη ισχύ του λεγόμενου Παγκόσμιου Νότου και την εσωτερική απογοήτευση στις δυτικές κοινωνίες.

Οι ισορροπίες δυνάμεων επαναπροσδιορίζονται λόγω της ανόδου νέων παγκόσμιων δυνάμεων, όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία. Σήμερα, ο Κίσινγκερ, θα πρότεινε, για τη διατήρηση του πρωταγωνιστικού ρόλου των ΗΠΑ στο σύγχρονο παγκόσμιο σύστημα, δύο βασικές στρατηγικές:

Αφενός να αποτραπεί η συμμαχία μιας ισχυρής πυρηνικής χώρας, της Ρωσίας, με την ανερχόμενη Κίνα και γενικότερα της δημιουργίας ενός συνασπισμού των BRICS με αντιδυτική πολιτική. Αφετέρου,να συνεργαστούν οι ΗΠΑ και γενικότερα η Δύση με την Κίνα, αναγνωρίζοντας την αυξανόμενη επιρροή της και να επιδιώξουν μια ισορροπημένη – αν και ανταγωνιστική – προσέγγιση που θα αποτρέπει τη σύγκρουση. Η ανάλυσή του αυτή βασίζεται στο Σύστημα της Βιέννης (1815), όπου η συνεργασία μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων διατήρησε τη σταθερότητα στην Ευρώπη για δεκαετίες.

Δεύτερον, η κλιμάκωση του πολέμου μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας που θα μπορούσε να έχει καταστροφικές συνέπειες για την παγκόσμια σταθερότητα.

Στα χρόνια που ακολούθησαν την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, ο Κίσινγκερ είχε υποστηρίξει ότι η Ουκρανία δεν θα έπρεπε να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ παραμένοντας ουδέτερη. Το Κίεβο θα έπρεπε να επιδιώξει να διευθετήσει τις διαφορές του με τη Μόσχα.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 προκάλεσε επανεκτίμηση της στάσης του Κίσινγκερ, o οποίος στη διάρκεια το Παγκόσμιου Φόρουμ του Νταβός τον Ιανουάριο του 2023 δήλωσε ότι  μια ουδέτερη Ουκρανία δεν έχει πλέον νόημα και ότι η Ουκρανία θα πρέπει να προσκληθεί στην Ατλαντική Συμμαχία.

Σήμερα, αν ζούσε ο Κίσινγκερ, αντιλαμβανόμενος την απροθυμία πολλών μελών του ΝΑΤΟ να αποδεχτούν την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, την αργή αλλά σταθερή προώθηση των ρωσικών στρατευμάτων στο έδαφος της Ουκρανίας και την πιθανολογούμενη στροφή του εκλεγμένου προέδρου Τραμπ να μειώσει – αν όχι να διακόψει – τη στρατιωτική βοήθεια προς το Κίεβο, πολύ πιθανόν θα επανακαθόριζε για άλλη μια φορά τη στάση του.

Θα  πρότεινε, αναγνωρίζοντας τη βαθιά ριζωμένη γεωπολιτική σημασία της Ουκρανίας για τη Ρωσία, να πιεστούν οι εμπόλεμοι να αρχίσουν διαπραγματεύσεις με κύριο στόχο αρχικά μια κατάπαυση του πυρός και αργότερα την αποκατάσταση του status quo ante bellum του 2022. Δηλαδή με την παραχώρηση ουσιαστικά της Κριμαίας και τμημάτων του Ντονμπάς στη Ρωσία. Στόχος: η αποφυγή του εναγκαλισμού της Μόσχας από το Πεκίνο.

Τρίτον, οι πόλεμοι και η γεωπολιτική αστάθεια στη Μέση Ανατολή.

Πριν από τον θάνατό του, ο Κίσινγκερ είχε προειδοποιήσει ότι η σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς θα μπορούσε να εξαπλωθεί και να αποσταθεροποιήσει ολόκληρο τον αραβικό κόσμο, προκαλώντας χάος στη διεθνή τάξη.

Πιθανόν δε να αντιμετώπιζε την ανατροπή του προέδρου Ασαντ και την εγκατάσταση στην εξουσία μεταλλαγμένων τζιχαντιστών με σκεπτικισμό, αν όχι με επιφύλαξη.

Είναι γνωστή η τοποθέτησή του για τη σημασία που απέδιδε στη Συρία για την επίλυση  του Μεσανατολικού. Είχε πει, ότι σ’ αυτή την τόσο εύφλεκτη περιοχή του κόσμου δεν γίνεται πόλεμος χωρίς την Αίγυπτο και ειρήνη χωρίς τη Συρία.

Οι πρόσφατες εξελίξεις με τη μείωση της επιρροής του Ιράν και της Ρωσίας αναδιαμορφώνουν τον γεωπολιτικό χάρτη της περιοχής.

Ο Κίσινγκερ, εκτός από τον φόβο της αποσταθεροποίησης και της κλιμάκωσης, θα έβλεπε και μια ευκαιρία αύξησης της ισχύος των ΗΠΑ με την προϋπόθεση ότι η Ουάσιγκτον θα εργαζόταν αποτελεσματικά για να υπάρξει μια ισορροπία μεταξύ των συμφερόντων του Ισραήλ, της Αιγύπτου, της Τουρκίας και της Σαουδικής Αραβίας, που είναι όλες σύμμαχοι των ΗΠΑ.

Ο Χαράλαμπος Τσαρδανίδης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και επίτιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου