Ο Αρχιμήδης «ξαναμιλά»

08:11 24/10/2011 - Πηγή: Τα Νεα

Τα έχει όλα: άγνωστα κείμενα ενός σπουδαίου μαθηματικού μυαλού του 3ου αι. π.Χ. Ενα χειρόγραφο που «γεννήθηκε» στην Κωνσταντινούπολη του 10ου αιώνα. Εναν μοναχό κοντά στην Ιερουσαλήμ που αποφάσισε να τσακίσει τις σελίδες και να γράψει πάνω από το αρχικό χειρόγραφο προσευχές. Πολύτιμες χαμένες σελίδες. «Μασκαρέματα» με πλαστές εικόνες ώστε να αποκτήσει μεγαλύτερη εμπορική αξία στο Λονδίνο και στο Παρίσι. Μια πολύκροτη δημοπρασία στη Νέα Υόρκη που σταμάτησε στο παρά πέντε. Κι όταν τελικά πραγματοποιήθηκε, έναν αγοραστή-«φάντασμα»

που το απέκτησε για δύο εκατομμύρια δολάρια. Θα μπορούσε να είναι ο επόμενος πρωταγωνιστής στα μυθιστορήματα του Νταν Μπράουν. Μόνο που δεν είναι ο Κώδικας Ντα Βίντσι, αλλά το Παλίμψηστο του Αρχιμήδη. Ενα χειρόγραφο που έντεκα αιώνες μετά τη δημιουργία του κι ύστερα από απίστευτες διαδρομές και κακουχίες αποκαλύπτει τα μυστικά του σε έκθεση που πραγματοποιεί το Μουσείο Ουόλτερς της Βαλτιμόρης υπό τον τίτλο «Απολεσθέντα: τα μυστικά του Αρχιμήδη». Δώδεκα χρόνια εντατικής έρευνας και ογδόντα επιστήμονες όλων των ειδικοτήτων επιστρατεύτηκαν για να μπορέσουν να διαβάσουν τις θεωρίες του αρχαίου έλληνα μαθηματικού από τις Συρακούσες που ήταν κρυμμένες κάτω από τις προσευχές. Η τελευταία λέξη της τεχνολογίας - όπως η μέθοδος πολυφασματικής απεικόνισης, φθορισμού ακτίνων Χ, λογισμικού οπτικής αναγνώρισης γραμμάτων - αξιοποιήθηκε επίσης για να βγουν στην επιφάνεια τα πληγωμένα από την μούχλα αρχαία κείμενα Το αποτέλεσμα ήταν ένα σύνολο από ανεκτίμητες πληροφορίες: το μοναδικό γνωστό αντίγραφο του έργου «Περί μεθόδου μηχανικών θεωρημάτων», πραγματεία που ασχολείται με την έννοια του απόλυτου απείρου, καθώς ο Αρχιμήδης στο συγκεκριμένο έργο του υποστηρίζει πως δύο διαφορετικά σύνολα γραμμών είναι ίσα σε πλήθος, αν και είναι σαφές ότι είναι άπειρα. Ανάλογη προσέγγιση συναντάται σε έργα του 17ου αιώνα που οδήγησαν στην επινόηση του λογισμού. Δεύτερο άγνωστο έργο που εντοπίστηκε στο παλίμψηστο είναι το «Στομάχιον» ή «Οστομάχιον» το οποίο εκτιμάται πως είναι η αρχαιότερη πραγματεία περί συνδυαστικής - η οποία αποτελεί μία από τις βάσεις της πληροφορικής. Θεωρείται ότι ο Αρχιμήδης προσπαθούσε να ανακαλύψει με πόσους τρόπους θα μπορούσε να ανασυνδυάσει 14 τμήματα και να κάνει ένα τέλειο τετράγωνο. Η απάντηση είναι: 17.152. Και ο κατάλογος είναι μακρύς. Στο ίδιο χειρόγραφο έχουν βρεθεί ένα ακόμη άγνωστο έργο του Αρχιμήδη «Περί των επιπλεόντων σωμάτων», αλλά και τα «Περί επιπέδων ισορροπιών», «Περί ελίκων», «Κύκλου μέτρησις», «Περί σφαίρας και κυλίνδρου», «Περί οχουμένων» και σχόλια πάνω στις «Κατηγορίες» του Αριστοτέλη, αλλά και λόγοι του αθηναίου ρήτορα Υπερείδη.