Ουκρανία, Ρωσία και ιστορική αφήγηση

17:20 8/12/2024 - Πηγή: Τα Νεα

Οι Ρώσοι –και το πρακτορείο τους στην Ελλάδα, το ΚΚΕ– διακηρύσσουν ότι η Ουκρανία διαστρέβλωσε την ιστορία του λιμού του 1933-34 για να δημιουργήσει το εθνικό της μυθιστόρημα και να στραφεί εναντίον της Ρωσίας. Η αλυσίδα των τραγικών γεγονότων που έγιναν γνωστά ως Holodomor –«γνωστά» σε όσους δεν βρίσκονταν στον αστερισμό της σοβιετόφιλης και ρωσόφιλης ψευδοϊστορίας– και η οποία προκάλεσε άγνωστο αριθμό θανάτων, παρουσιάστηκε ως παράπλευρη απώλεια της αναγκαστικής κολεκτιβοποίησης· του μεγαλεπήβολου έργου που θεμελίωσε τον

σοσιαλισμό. Αν και η κολεκτιβοποίηση ευθύνεται για τον λιμό στην Ουκρανία, καθώς και στην περιοχή του Βόλγα και στο Καζακστάν (εκεί ονομάζεται «Asharshylyk»), όπου επλήγη το 1/3 του πληθυσμού, η σταλινική προπαγάνδα εμπόδισε τη διάδοση των ειδήσεων· επί δεκαετίες επικρατούσε σιωπή.

Αλλά, όπως ήταν φυσικό, από την αρχή της ανεξαρτητοποίησης της Ουκρανίας, το Holodomor («θάνατος από πείνα») χρησίμευσε ως επιχείρημα για να διαχωριστεί η ουκρανική ταυτότητα από τη ρωσική. Η επιθυμία αυτού του διαχωρισμού δεν ήταν καινούργια μολονότι, επί σοβιετικής εποχής, οι Ουκρανοί είχαν συγχωνευτεί με τους Ρώσους αναγνωρίζοντας τις αμοιβαίες ομοιότητες: πράγματι, μέχρι το 1990 δεν εκδήλωναν ανοιχτά τη δυσαρέσκειά τους έναντι του πανρωσισμού και της Μεγάλης Ρωσικής Ιδέας όπως έκαναν οι Γεωργιανοί. Ωστόσο, από τα τέλη του 19ου αιώνα, ταυτοχρόνως με πολλά έθνη στον κόσμο, η Ουκρανία προσπάθησε να διαμορφώσει ένα ιστορικό αφήγημα με διακριτή εθνική ταυτότητα: ο ιστορικός Mykhailo Hrushevsky, που πέθανε λίγο μετά το Holodomor, περιέγραφε την Ουκρανία ως άμεσο διάδοχο των Ρως του Κιέβου· ύστερα, όπως είπα, όλοι σιώπησαν –μέχρι τη μετασοβιετική περίοδο. Από το 1990 ενισχύθηκε και εξωτερικεύτηκε το αντιρωσικό αίσθημα: οι Ρώσοι περιγράφονταν πλέον ως «αποικιστές» που είχαν σκοπό την εξάλειψη της ουκρανικής ταυτότητας. Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας και μπροστά στην τακτική των ρωσόφιλων στην ουκρανική πολιτική σκηνή, όπως εκείνη του πρώην προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς, οι Ουκρανοί ανέβασαν τους τόνους εναντίον των Ρώσων «καταπιεστών» με αποτέλεσμα τη βίαιη αντίδραση των ρωσόφιλων εντός και εκτός της Ουκρανίας. Ιδιαίτερα όταν έγινε σαφής η επιθυμία της προσχώρησης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση ώστε να αντιμετωπιστεί η ρωσική επεκτατικότητα, να καταδηλωθεί το «ανήκειν» στη Δύση και να επιλυθούν έτσι τα υπαρξιακά προβλήματα της χώρας, οι Ρώσοι και οι ρωσόφιλοι κατηγόρησαν τους Ουκρανούς ότι παριστάνουν το θύμα του κομμουνιστικού καθεστώτος, ενώ, στην πραγματικότητα, συμμετείχαν ισότιμα στην ΕΣΣΔ αναδεικνύοντας μάλιστα πολλούς Σοβιετικούς ηγέτες. Επιπροσθέτως, διακηρύσσοντας ότι για τους Ουκρανούς η μεγαλύτερη τραγωδία δεν ήταν ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η γερμανική Κατοχή αλλά ο μεγάλος λιμός του 1933, συμπέραναν ότι είναι «φιλοναζιστές» και «φασίστες». Άρα, ορθώς ο Πούτιν διεξάγει εναντίον τους αντιφασιστικό πόλεμο: αυτό δεν κάνουν πάντοτε οι ηρωικοί Ρώσοι;

Το Holodomor πήρε διαστάσεις γενοκτονίας κατά της αγροτιάς και της διανόησης: αν και ο Στάλιν, σε γνήσιο κομμουνιστικό στιλ, εφάρμοζε το σχέδιο της κολεκτιβοποίησης με οποιοδήποτε κόστος, νομίζω ότι δεν περίμενε καταστροφή τέτοιας κλίμακας. Αλλά βεβαίως, στη συνέχεια, χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια, απέκρυψε τα γεγονότα ή τα παρουσίασε ως ιερό πόλεμο κατά των δήθεν πλούσιων αγροτών, των «κουλάκων», που δεν ήθελαν να παραδώσουν τη γη και τα ζώα τους. Πριν από κάμποσα χρόνια, η γγ του ΚΚΕ κ. Παπαρήγα είχε αναφερθεί σ’ αυτόν τον ιερό πόλεμο, επαναλαμβάνοντας σαν παπαγάλος όσα έγραφαν τα ρωσικά προπαγανδιστικά φυλλάδια: τότε, κανείς δεν της αντιμίλησε. Όταν οι κομμουνισταί θυμούνται τους κακόβουλους «κουλάκους», εμείς οι υπόλοιποι κοιτάμε με το στόμα ανοιχτό. Ε, αφού ήταν κουλάκοι, καλά να πάθουν! Πάντως, σήμερα, το Ινστιτούτο Ρωσικής Ιστορίας της Ακαδημίας Επιστημών, παραδέχεται ότι εξαιτίας του λιμού ο πληθυσμός της Ουκρανίας μειώθηκε κατά 20,5%, ότι ο πληθυσμός του Καζακστάν μειώθηκε κατά 30,9% και εκείνος της περιοχής του Βόλγα κατά 23%. Και παρ’ όλ’ αυτά, οι Ρώσοι δεν παραδέχονται ότι οι Ουκρανοί δικαιούνται να συμπεριλάβουν το Holodomor στο εθνικό τους αφήγημα: αντιθέτως, διαδίδουν την ιδέα ότι είναι «εθνικιστές» επειδή πασχίζουν να συγκροτηθούν ως έθνος, παραβλέποντας τόσο τον δικό τους παροιμιώδη εθνικισμό, όσο και το γεγονός πως όλοι οι λαοί που πιέζονται αφόρητα αναπτύσσουν εθνικιστικά αισθήματα προκειμένου να επιζήσουν.

Από την Ουκρανία δεν λείπει ο εθνικισμός και ο εξτρεμισμός: όμως, όσοι επιζητούν να γίνει η χώρα τους μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ δεν είναι ούτε εθνικιστές, ούτε εξτρεμιστές. Εθνικιστές είναι οι λυσσαλέοι αντι-ρώσοι, αντι-ευρωπαίοι και αντι-αμερικανοί που πιστεύουν ότι η Ουκρανία πρέπει να ξαναβρεί κάποιο χαμένο μεγαλείο το οποίο δεν σχετίζεται ούτε με τη Ρωσία, ούτε με την Ευρώπη –πράγμα ιστορικά ανακριβές. Οι εθνικιστές, ιδιαίτερα μετά τη ρωσική εισβολή κι ενώ η Ουκρανία αντιμετωπίζει κίνδυνο διάλυσης, επιμένουν να εκδικαστεί η υπόθεση του Holodomor στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης –λες και έχουμε αμφιβολία ποιοι έφταιξαν για τον λιμό του ’33. Το σοφότερο θα ήταν να προχωρήσει η Ουκρανία προς την ειρήνη και το ευρωπαϊκό μέλλον: εκτός του ότι η θρηνολογία περί του μακρινού παρελθόντος είναι αντιπαραγωγική, οι κομμουνιστές και οι ρωσόφωνοι (στις περιοχές που ίσως εντέλει προσαρτήσει η Ρωσία) απορρίπτουν αυτές τις εκτιμήσεις· πράγμα που διαβρώνει ακόμα περισσότερο το ήδη εύθραυστο κοινωνικό σώμα. Όσο για το τι συμβαίνει στο εξωτερικό, στην Ελλάδα είμαστε μάρτυρες μιας ασύδοτης ιστορικής παραμόρφωσης στην οποία το Holodomor είναι απλή υποσημείωση: το ΚΚΕ οργανώνει «ημερίδες» για να στηρίξει το απλοϊκό του παραμύθι, το δόγμα του –την αιώνια πάλη του Καλού με το Κακό– ενώ ταυτοχρόνως προπηλακίζει ατιμωρητί Ουκρανούς διαδηλωτές.

Οι Ουκρανοί έχουν δίκιο να εντάσσουν το Holodomor στο εθνικό τους αφήγημα ως μια μεγάλη δημογραφική και κοινωνική καταστροφή. Αλλά δεν φταίει το Holodomor για όλα τους τα δεινά, ούτε συνιστάται να χτίζονται έθνη πάνω σε τραγωδίες· οι υγιείς ταυτότητες συγκροτούνται από κοινά επιτεύγματα, καλές συνεργασίες, μετριοπαθείς αφηγήσεις.