Πώς τα bots «έμπλεξαν» τα Τέμπη με την… Ουκρανία

13:52 23/3/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Οι μαζικές συγκεντρώσεις που πραγματοποιήθηκαν στις 28 Φεβρουαρίου 2025 ανέδειξαν με ηχηρό τρόπο την αγανάκτηση των πολιτών για την τραγωδία στα Τέμπη και την ανάγκη για ένα ασφαλέστερο σιδηροδρομικό δίκτυο.

Χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους, στέλνοντας ένα ξεκάθαρο μήνυμα για δικαιοσύνη μετά την τραγωδία στα Τέμπη. Ωστόσο, μέσα σε λίγες ώρες, η ουσία των διαδηλώσεων παραποιήθηκε από κάποιες αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα, που επιχείρησαν να αλλοιώσουν το πραγματικό τους νόημα.

Να τις παρουσιάσουν, με άλλα λόγια, ως μαζικές και βίαιες εκδηλώσεις

διαμαρτυρίας κατά της στήριξης που προσφέρει η ελληνική κυβέρνηση στο Κίεβο, κατά της ΕΕ και κατά της παγκοσμιοποίησης.

Πώς τα bots «έμπλεξαν» τα Τέμπη με την… Ουκρανία

Λογαριασμοί στο X (πρώην Twitter), για του λόγου το αληθές, άρχισαν να διαδίδουν ψευδείς πληροφορίες, αποδίδοντας στις συγκεντρώσεις ανύπαρκτα πολιτικά κίνητρα. Ο λογαριασμός «Radio Europe» ισχυρίστηκε ότι πρόκειται για ένα κίνημα κατά της «παγκοσμιοποιημένης κυβέρνησης» της Ελλάδας, συνδέοντας το γεγονός με το Μεταναστευτικό και ενισχύοντας αντι-ουκρανικά αφηγήματα. Η ανάρτηση, συνοδευόμενη από βίντεο της διαδήλωσης και των συγκρούσεων που σημειώθηκαν με την Αστυνομία, αλλά και από παραπλανητικά σχόλια, ξεπέρασε το ένα εκατομμύριο προβολές και διαμοιράστηκε πάνω από 7.000 φορές.

Παρά δε το γεγονός ότι στη συνέχεια η ανάρτηση επισημάνθηκε ως ψευδής μέσω της λειτουργίας ελέγχου γεγονότων της πλατφόρμας, είχε ήδη κοινοποιηθεί από χιλιάδες λογαριασμούς στη συγκεκριμένη πλατφόρμα. Κάποιοι από αυτούς ήταν έλληνες χρήστες, οι οποίοι αμφισβήτησαν ανοιχτά την προφανή παραπληροφόρηση, ενώ άλλοι ήταν λογαριασμοί με ιστορικό διάδοσης αφηγημάτων υπέρ του Κρεμλίνου ή ρητορικής κατά των μεταναστών, οι οποίοι όχι μόνο ενίσχυσαν τους ψευδείς ισχυρισμούς, αλλά και επέμειναν στη διάδοσή τους.

Την ίδια στιγμή, ο γαλλόφωνος λογαριασμός «Grand Éveil» προέτρεψε τους Γάλλους να «ακολουθήσουν το παράδειγμα της Ελλάδας», προωθώντας το αφήγημα ότι επρόκειτο για αντιευρωπαϊκή κινητοποίηση. Αυτή η δημοσίευση, με τη σειρά της, ξεπέρασε τις 70.000 προβολές, ενώ κοινοποιήθηκε χιλιάδες φορές – κυρίως από λογαριασμούς που φαίνεται πως δημιουργήθηκαν πρόσφατα, γεγονός που γεννά ερωτήματα για πιθανή συντονισμένη εκστρατεία παραπληροφόρησης. Παρόμοιο μοτίβο ακολούθησε και ο λογαριασμός «Kriswild_Kris», ο οποίος έκανε δεκάδες αναρτήσεις μέσα σε μία ημέρα, προβάλλοντας ψευδείς ισχυρισμούς περί «αντιευρωπαϊκού και αντι-ουκρανικού ξεσηκωμού».

Ο μηχανισμός διάδοσης της παραπληροφόρησης

Οπως ήδη αναφέραμε, ακόμα και όταν ορισμένες από αυτές τις αναρτήσεις επισημάνθηκαν ως παραπλανητικές, είχαν ήδη καταφέρει να διαμοιραστούν χιλιάδες φορές. Οι ψευδείς αφηγήσεις ενισχύθηκαν δε από προφίλ που συχνά διαδίδουν προπαγανδιστικό ή συνωμοσιολογικό περιεχόμενο. Πρόκειται για ένα φαινόμενο το οποίο κάθε άλλο παρά πρωτόγνωρο είναι, καθώς αποτελεί μια πάγια τακτική χειραγώγησης της κοινής γνώμης, με σκοπό τη δημιουργία συγκεκριμένων πολιτικών αφηγημάτων.

Μιλώντας στα «ΝΕΑ», ο καθηγητής Κοινωνικής και Πολιτικής Ανάλυσης της Επικοινωνίας Γιώργος Πλειός σημειώνει ότι «και το φαινόμενο της παραπληροφόρησης εντάσσεται σε μια επιχείρηση καταστολής και σίγασης των διαμαρτυριών. Χρησιμοποιήθηκαν δηλαδή fake news, εικόνες πραγματικές αλλά με ψευδές μήνυμα όσον αφορά το τι δείχνουν, ως τεχνικές προπαγάνδας για να αλλοιωθεί το πραγματικό μήνυμα των συγκεντρώσεων».

Οσον αφορά το γεγονός ότι χρησιμοποιήθηκε μια αντι-ουκρανική ρητορική από τους λογαριασμούς στο X, o κ. Πλειός σχολιάζει ότι «προφανώς πρόκειται για ρωσόφιλα bots, τα οποία το πιο πιθανό είναι πως στόχευαν σε δικό τους ακροατήριο και συντονίζονται από κέντρα που επιδιώκουν να κάνουν φιλορωσική προπαγάνδα, επιστρατεύοντας τα συγκεκριμένα fake news. Σε κάθε περίπτωση βλέπουμε ότι συντελείται μια προσπάθεια παραπληροφόρησης, η οποία αποσκοπεί να δείξει ότι η πλειονότητα του ελληνικού λαού – οι πολίτες δηλαδή που πήγαν στη συγκέντρωση για τα Τέμπη – δεν είναι με την πλευρά της Ουκρανίας, σε αντίθεση με την κυβέρνησή της που είναι γνωστό ότι έχει πάρει θέση υπέρ». Σύμφωνα με αστυνομικές πηγές, άλλωστε, δεν είναι λίγες οι φορές που προπαγάνδα μέσω bots στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ξεκινάει από ρωσικούς λογαριασμούς.

Τι ερευνά η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος

Η παραπληροφόρηση στα κοινωνικά δίκτυα ακολουθεί συγκεκριμένα μοτίβα. Ξεκινά από μικρούς λογαριασμούς, στη συνέχεια υιοθετείται από μεγαλύτερα προφίλ και τελικά αποκτά νομιμοφάνεια. Οπως εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο προϊστάμενος της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος Βασίλης Μπερτάνος, τα bots δημιουργούνται με τον εξής τρόπο: «Φτιάχνει κάποιος έναν λογαριασμό, ένα ψεύτικο προφίλ, και στη συνέχεια δημιουργεί bots μολύνοντας άλλους κόμβους-υπολογιστές, οι οποίοι δημιουργούν με τη σειρά τους και άλλα bots, αναπαράγοντας όλα αυτά μαζί το ίδιο υλικό. Φαίνεται δηλαδή ότι ένα ποστάρισμα μπορεί να το έχουν αναδημοσιεύει χίλιοι λογαριασμοί».

Οσον αφορά τη συγκέντρωση των Τεμπών, ο προϊστάμενος της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος σημειώνει ότι «διαπιστώθηκε πως κάποιοι λογαριασμοί bots είχαν ανεβάσει υλικό για να προπαγανδίσουν τη συγκέντρωση των Τεμπών. Το υλικό μπορεί να ήταν, για παράδειγμα, ένα ποστάρισμα με χιλιάδες αναδημοσιεύσεις. Ολα αυτά έχουν έχουν συγκεντρωθεί από τη Δίωξη και θα διερευνηθούν στο πλαίσιο ποινικής δικογραφίας».

Το σίγουρο είναι πως οι αλγόριθμοι των κοινωνικών δικτύων, ενισχύοντας περιεχόμενο με έντονη συναισθηματική φόρτιση, συμβάλλουν στη γρήγορη διάδοσή της. Το αποτέλεσμα είναι οι πολίτες να εκτίθενται σε διαστρεβλωμένες πληροφορίες, οι οποίες σταδιακά διαμορφώνουν μια εναλλακτική πραγματικότητα. Σε αυτό το τοπίο, η διάκριση μεταξύ αλήθειας και ψέματος γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη. Ακόμη και για τους πιο ειδικούς, όπως είναι (θεωρητικά) οι δημοσιογράφοι.