Τέμπη: Ξεχορταριάζοντας τη συνωμοσιολογία

06:43 4/3/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Με αφορμή το δυστύχημα των Τεμπών ένα τοξικό σύννεφο έχει επικαθίσει στη χώρα. Πρόκειται για την εμφάνιση θεωριών συνωμοσίας και συνωμοσιολογίας που έχουν εξάψει το λαϊκό φαντασιακό.

Παρακολουθώ με απελπισία τη διάχυση της τοξικότητας, του ανορθολογισμού, της συνωμοσιολογίας και του παραλόγου στον δημόσιο λόγο.

Ο κοινός νους βομβαρδίζεται από ένα υβριδικό μείγμα ανορθολογισμού και πραγματικότητας, που είναι σχεδόν αδύνατο να αντιμετωπιστεί

με ψυχραιμία. Καταγγέλλονται αόρατες δυνάμεις χωρίς καμία απόδειξη. Μια τοξική ατμόσφαιρα μας περικυκλώνει.

Η παράνοια αποκτά διαστάσεις ρουτίνας. Το ξυλόλιο έχει αναχθεί σε ιδεολογία. Η δημοκρατία της συγκίνησης, όπως την περιέγραψε ο Ανδρέας Πανταζόπουλος, σε πλήρη δράση.

Πρέπει βέβαια να επισημάνουμε ότι τα παραπάνω δεν συγκροτούν ελληνική ιδιομορφία.

Πρόκειται για μια παγκόσμια παράνοια, με σημείο εκκίνησης τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών, στις αρχές του 20ού αιώνα, που κορυφώθηκε με την τρομοκρατική επίθεση εναντίον των Δίδυμων Πύργων την 11η Σεπτεμβρίου 2001, από τους οποίους δήθεν απουσίαζαν οι εβραίοι εργαζόμενοι, ειδοποιημένοι προφανώς από κάποιο αόρατο κέντρο.

Ακολούθησαν εξωφρενικές αιτιάσεις σε διάφορα ζητήματα, με κορύφωση τη συνωμοσιολογική αντιμετώπιση της πανδημίας και των εμβολίων.

Το συνωμοσιολογικό φαντασιακό έχει παγκοσμιοποιηθεί. Πρωτοστατεί ο Ντόναλντ Τραμπ.

Οι υποστηρικτές αυτών των απόψεων ζουν ανάμεσά μας. Μήπως όμως είναι πλειοψηφία, οπότε εμείς ζούμε ανάμεσά τους;

Ο Πιερ-Αντρέ Ταγκιέφ, στο Συνωμοσιολογική σκέψη και θεωρίες της συνωμοσίας (Επίκεντρο 2015), ένας από τους πλέον εμβριθείς μελετητές των θεωριών συνωμοσίας, συμπυκνώνει σε πέντε κατηγορίες τη συνωμοσιολογική σκέψη:

1) Τίποτα δεν είναι τυχαίο.

2) Ο,τι συμβαίνει είναι το αποτέλεσμα κακών προθέσεων ή κρυμμένων μοχθηρών βουλήσεων.

3) Τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται ότι είναι. Ολα συμβαίνουν στα «παρασκήνια» ή τα «υπόγεια» της Ιστορίας.

4) Ολα συνδέονται μεταξύ τους, αλλά με τρόπο σκοτεινό. Πίσω από κάθε ανεπιθύμητο γεγονός υπάρχει ένα «ανομολόγητο μυστικό».

5) Ο,τι επισήμως παρουσιάζεται ως αληθινό πρέπει να αποτελεί αντικείμενο ανελέητης κριτικής εξέτασης με στόχο να αναχθεί σε επίπλαστη πεποίθηση ή σε ψέμα.

Τα παραπάνω συνόψισε ο Καρλ Πόπερ υποστηρίζοντας ότι «κάθε κακό γεγονός πρέπει να αποδίδεται στην κακή βούληση μιας κακής δύναμης».

Τα παραπάνω συγκροτούν μια μεγάλη στρατηγική ήττα της πολιτικής, που υποτίθεται ότι πρέπει να βασίζεται στον ορθολογισμό και στα γεγονότα. Λαϊκιστές πολιτικοί υιοθετούν τη συνωμοσιολογική ρητορεία και την προσφέρουν στο κοινό τους, που είναι έτοιμο να την αποδεχτεί και να τη διαδώσει. Αρκεί να μιλήσει κανείς με οπαδούς ποδοσφαιρικών ομάδων, που είναι έτοιμοι να απαριθμήσουν ατέλειωτες συνωμοσίες των «εχθρών» εναντίον της ομάδας που υποστηρίζουν. Η σύζευξη λαϊκισμού και συνωμοσιολογίας είναι ένα εκρηκτικό κοκτέιλ μολότοφ. Τα συστημικά κόμματα συμπεριφέρονται ως δύσμοιρα θύματα των δημοσκοπήσεων και διστάζουν να πάνε κόντρα στο ρεύμα.

Υπάρχει τρόπος για να αντιδράσει κανείς στα όσα σκιαγραφήθηκαν ανωτέρω; Ας δώσουμε και πάλι τον λόγο στον Ταγκιέφ: «Οι συνωμοσιολογικές αντιλήψεις, όπως τα αγριόχορτα, βγαίνουν και ξαναβγαίνουν αυθόρμητα. Το ολικό τους ξερίζωμα είναι ανέφικτο. Είναι όμως δυνατό να περιορισθούν οι ζημιές. Βρίσκοντας χρόνο να “ξεχορταριάζουμε” έξυπνα και κατά τακτά διαστήματα, διαρκώς. Ενα άχαρο καθήκον που μοιάζει με αυτό του Σισύφου. Ακόμα και τα νοητικά πεδία χρήζουν συντήρησης».

Ο Πέτρος Παπασαραντόπουλος είναι διδάκτωρ Βαλκανικών Σπουδών, εκδότης και συγγραφέας