Τεράστια ανακάλυψη: Είναι αυτός ο πρώτος αστρονομικός κατάλογος που συνέταξε ο Ιππαρχος;

06:07 21/10/2022 - Πηγή: Τα Νεα

Κρυμμένος κάτω από κείμενα χριστιανικού περιεχομένου βρισκόταν για αιώνες ο πρώτος αστρονομικός κατάλογος που συντάχθηκε στην Ιστορία πριν από 2.151 χρόνια από τον μεγαλύτερο αστρονόμο όλων των εποχών, μετά τον Νεύτωνα, και θεμελιωτή της μαθηματικής αστρονομίας, τον Ιππαρχο τον Ρόδιο.

Το χειρόγραφο με το «σπάνιο και αξιοσημείωτο εύρημα», όπως το χαρακτηρίζουν οι ερευνητές που το εντόπισαν και το μελέτησαν, προέρχεται από την πλούσια βιβλιοθήκη της Ιεράς Μονής του Ορους Σινά, ανήκει όμως στο αμφιλεγόμενο ιδιωτικό Μουσείο της Βίβλου που βρίσκεται στην Ουάσιγκτον. Οι επίμαχες σελίδες, η μελέτη

των οποίων φιλοξενείται στη διαδικτυακή έκδοση της επιθεώρησης «Ιστορία της Αστρονομίας», ανήκουν στον Κώδικα Climaci Rescriptus, μια συλλογή συριακών κειμένων που γράφτηκαν τον 10ο ή 11ο αιώνα.

Η έρευνα όμως απέδειξε πως η περγαμηνή είχε χρησιμοποιηθεί περισσότερες από μία φορές και πως πριν καθαριστεί για να γραφούν τα χριστιανικού περιεχομένου κείμενα στην επιφάνειά της ήταν γραμμένες αστρονομικές μελέτες.

Η αρχή έγινε το 2012, όταν ένας φοιτητής του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ εντόπισε στο πλαίσιο της εργασίας του, που περιελάμβανε τη μελέτη της παλαιότερης φάσης του χειρογράφου, ένα απόσπασμα στα ελληνικά που συχνά αποδίδεται στον αστρονόμο Ερατοσθένη. Το 2017 οι επίμαχες σελίδες αναλύθηκαν εκ νέου με χρήση πολυφασματικής απεικόνισης τελευταίας τεχνολογίας και με τη βοήθεια αλγορίθμων επιχειρήθηκε ο εντοπισμός του «κρυφού» κειμένου.

Σε εννέα φύλλα διαβάστηκε περιεχόμενο με αστρονομικό ενδιαφέρον, το οποίο (σύμφωνα με τη χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα και το ύφος της γραφής) πιθανότατα μεταγράφηκε τον 5ο ή τον 6ο αι. Περιλαμβάνει μύθους σχετικά με την προέλευση των αστεριών του Ερατοσθένη και μέρη από ένα διάσημο ποίημα του 3ου αι. π.Χ., το «Φαινόμενα» του Αράτου, στο οποίο περιγράφονται οι αστερισμοί.

Κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού, ωστόσο, ο επικεφαλής καθηγητής Πίτερ Ουίλιαμς παρατήρησε κάτι πολύ ασυνήθιστο και αφού επικοινώνησε με ειδικούς στη Γαλλία διαπιστώθηκε πως επρόκειτο για συντεταγμένες αστεριών.

Ο αστερισμός

Το σωζόμενο απόσπασμα, που αποκρυπτογραφήθηκε από επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, έχει έκταση περίπου μιας σελίδας και καταγράφει το μήκος και το πλάτος σε μοίρες του αστερισμού «Στέφανος Βόρειος» (Corona Borealis). Τα στοιχεία και ιδιαιτέρως η ακρίβεια των μετρήσεων μαρτυρούν ότι η πηγή για το συγκεκριμένο κείμενο είναι ο μεγάλος έλληνας αστρονόμος και μάλιστα επέτρεψαν να αποκαλυφθεί ακόμη και η χρονιά που είχε κάνει τις μετρήσεις του, το 129 π.Χ.

Μέχρι σήμερα ο μοναδικός κατάλογος άστρων που είχε διασωθεί από την αρχαιότητα ήταν εκείνος στο έργο του αστρονόμου Πτολεμαίου στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου (2ο αι. μ.Χ.) «Αλμαγέστη» («Μαθηματική σύνταξις»). Θεωρούνταν δε (αν και υπήρχαν και αντίθετες απόψεις) ότι είχε βασιστεί σε εκείνον του Ιππάρχου από τη Ρόδο, ο οποίος ήταν ο πρώτος που προσδιόρισε τις θέσεις των άστρων με χρήση δύο συντεταγμένων και επιχείρησε να δημιουργήσει έναν χάρτη του ορατού διά γυμνού οφθαλμού νυχτερινού ουρανού.