Θησαυροί του Ναυτικού Αγώνα του 1821

09:16 6/5/2021 - Πηγή: Τα Νεα

Το μελάνι της Μαντώς Μαυρογένους είναι ακόμη ζωντανό στο χαρτί, σχεδόν 200 χρόνια μετά: «Η παρούσα δεινή περίσταση της Πατρίδος με αναγκάζει να προσφέρω και την ίδια μου τη ζωή εις υπεράσπισιν των ιερών δικαιωμάτων της», γράφει τον Μάιο του 1825 με τα φλογερά της συναισθήματα να διαπερνούν τις λέξεις.

«Οθεν αν εγκρίνη η Σεβαστή Διοίκησις, ας με επιτάξη να εκστρατεύσω με όσους στρατιώτας νομίση αρκετούς. Και είμαι πρόθυμος να δεχθώ την στρατοπεδείαν και της πλέον επικινδύνου θέσεως. Δια δε ανακούφισιν των εξόδων (…), προσφέρω ομολογίας τριάκοντα χιλιάδων γροσίων. Τας μεν δεκαπέντε εις Εθνικάς,

τας δε άλλας δεκαπέντε εις ατομικάς, τας οποίας έχω εκ κληρονομίας πατρικής…»

Φυλαγμένο σε έναν ταξινομημένο φάκελο, μερικά χιλιόμετρα μακριά από την Πλατεία Συντάγματος, αυτό το χαρτί «ξεκλειδώνει» έναν αρχειακό θησαυρό: Τα άγνωστα ντοκουμέντα από τον Ναυτικό Αγώνα του 1821, που βρίσκονται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, κάποια χωρίς να έχουν δει ποτέ το φως της δημοσιότητας.

«Φανέρωση»

Από την περίφημη «Φανέρωση» του Λάμπρου Κατσώνη προς την αυτοκράτειρα Αικατερίνη Β' της Ρωσίας, με την οποία διαμαρτύρεται για την εγκατάλειψη της ελληνικής υπόθεσης από τους Ρώσους, μέχρι το ημερολόγιο του Γεωργίου Σαχίνη, όπου περιγράφονται ναυμαχίες στο Αιγαίο με πρωταγωνιστή τον Μιαούλη, από την αναφορά των προκρίτων της Υδρας που τον Γενάρη του 1826 αποφασίζουν να στείλουν καλαμπόκι στους πολιορκημένους Μεσολογγίτες που πεθαίνουν από την πείνα, μέχρι τα πρακτικά της ανάκρισης 14 υπόπτων ελλήνων συλληφθέντων το 1828 από την αστυνομία της Σύρου με την κατηγορία της πειρατείας, δεκάδες σπάνια τεκμήρια διηγούνται την καθοριστική προσφορά της ναυτιλίας στον πόλεμο για την ανεξαρτησία αλλά και τις διαδρομές που διέγραψαν οι μεγάλες προσωπικότητες του Αγώνα στη θάλασσα.

Μέσω της συχνής επαφής τους με τα λιμάνια της Δυτικής Ευρώπης οι έλληνες καραβοκύρηδες και ναυτικοί ήρθαν σε επαφή με τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό ο οποίος πυροδότησε τις επαναστατικές τους ιδέες.

Τα υλικά υπήρχαν: Τις παραμονές της Ελληνικής Επανάστασης, οι Ελληνες - ως οθωμανοί και ιόνιοι υπήκοοι - κατείχαν τον μεγαλύτερο τοπικό στόλο της Μεσογείου, ενώ υπό την αρχηγία «του ατρομητάτου των ανθρώπων» Ανδρέα Μιαούλη, του Κωνσταντίνου Κανάρη, του Γεωργίου Ανδρούτσου, του Νικολή Αποστόλη διεξήγαγαν τον ναυτικό αγώνα μέχρις εσχάτων. Και συμμετείχαν έπειτα στις περιπέτειες του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.

Η διαμαρτυρία

Συγκλονιστικό δείγμα όλων αυτών είναι η επιστολή διαμαρτυρίας της Μπουμπουλίνας προς το Βουλευτικό για την εξορία της στο Λεωνίδιο το 1826, ενώ συγκίνηση προκαλεί και η προκήρυξη που γράφει ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στην Οδησσό το Σεπτέμβριο του 1820 καλώντας τους έλληνες πλοιάρχους να συμμετάσχουν στον Αγώνα:

«Γενναίοι πλοίαρχοι της Ελλάδος. Συμπατριώται. Προς εσάς απευθύνει η Ελλάς, η δυστυχής ημών μήτηρ και πατρίς, την φωνή της. Περικυκλωμένη πανταχόθεν από παντοία δεινά. Σε εσάς στηρίζει τας ελπίδας της και από σας μόνο προσμένει μικράν ελάφρυνσιν των δυστυχιών της», ξεκινά την επιστολή του.

Πολλά από αυτά τα σπουδαία τεκμήρια, μεταξύ των οποίων ιστορικοί χάρτες και πρωτότυποι κατάλογοι πλοίων που συμμετείχαν στην Επανάσταση, θα συγκεντρωθούν σε ειδική έκθεση με τίτλο «Τρέξε επάνω εις τα κύματα της φοβεράς θαλάσσης. 1821. Ο Αγώνας στη θάλασσα» που διοργανώνουν το Κοινωφελές Ιδρυμα Ευγενίδου και τα Γενικά Αρχεία του Κράτους στο πλαίσιο της «Πρωτοβουλίας 1821-2021».

Η έκθεση, που θα πλαισιώνεται από καινοτόμες τεχνολογικές εφαρμογές και τρισδιάστατα μοντέλα πολεμικών πλοίων που έλαβαν μέρος στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου - φτιαγμένα στο πλαίσιο του έργου ΝΑΥΣ με επιστημονικό υπεύθυνο τη Σχολή Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ - θα είναι επισκέψιμη για το κοινό όταν οι επιδημιολογικές συνθήκες το επιτρέψουν και θα διαρκέσει έως τις 31 Μαρτίου 2022.