Το μυστήριο μιας ελληνικής επιγραφής στη χώρα των Σουμερίων

21:11 27/1/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Δύο τούβλα που αν και κατασκευάστηκαν με διαφορά 1.500 χρόνων ανήκουν στο ίδιο κτίριο, το οποίο συνδέεται και με τον Αλέξανδρο, συνθέτουν ένα από τα πλέον πολύπλοκα μυστήρια της αρχαιολογικής επιστήμης. Τη λύση του δίνει ο επιμελητής αρχαιοτήτων της Μεσοποταμίας του Βρετανικού Μουσείου, Σεμπάστιαν Ρέι, μέσα από ένα 16λεπτο ντοκιμαντέρ, που προβάλλεται στην ιστοσελίδα του μουσείου.

Η υπόθεση εκτυλίσσεται στην πόλη των αρχαίων Σουμερίων, Γκιρσού, στο σημερινό Νότιο Ιράκ, η οποία «αποκάλυψε στον κόσμο πριν από

περισσότερα από 140 χρόνια την ύπαρξη του σουμεριακού πολιτισμού», λέει ο αρχαιολόγος, ενώ στέκεται μπροστά από έναν από τους μεγαλύτερους ναούς της αρχαίας Μεσοποταμίας που ανεγέρθηκε πριν από 4.000 χρόνια από τον σπουδαίο βασιλιά Γουδέα: εκείνον του θεού Νινγκίρσου, του ήρωα θεού, υπερασπιστή του σύμπαντος.

Η πόλη εγκαταλείφθηκε στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. και για περίπου 1.200 χρόνια έμεινε ακατοίκητη, έως το 1877, οπότε ο αναπληρωτής πρόξενος της Γαλλίας στη Βασόρα, Ερνέστ ντε Σαρζέκ, άκουσε την ιστορία ανακάλυψης ενός αγάλματος στην περιοχή, όπου έσπευσε και ξεκίνησε τις ανασκαφές. Ανάμεσα στα δεκάδες αγάλματα και πλήθος άλλων ευρημάτων εντόπισε και τον περίφημο ναό από οπτόπλινθους.

Οι περισσότεροι έφεραν επιγραφές προς τιμήν του θεού Νινγκίρσου. Στους ίδιους τοίχους όμως η επιγραφή ήταν γραμμένη στα αραμαϊκά και στα ελληνικά, άρα είχαν κατασκευαστεί 1.500 χρόνια αργότερα από την εποχή του Γουδέα, γεγονός που προβλημάτισε τους αρχαιολόγους, οι οποίοι όμως δεν μπορούσαν να λύσουν το περίπλοκο αυτό αίνιγμα. Η απάντηση άρχισε να διαφαίνεται όταν το 2016 το σκάμμα άνοιξε ξανά ύστερα από 83 χρόνια εγκατάλειψης.

Η σκαπάνη πολύ γρήγορα εντόπισε τον ναό του Νινγκίρσου, που είχε χτιστεί από τον Γουδέα στο τέλος της 3ης χιλιετίας π.Χ., κάτω από τους τεράστιους σωρούς χώματος που είχαν αφήσει πίσω τους οι εργάτες της ανασκαφής του Σαρζέκ. Αν όμως ο Ρέι και η ομάδα του Βρετανικού Μουσείου είχαν εντοπίσει τώρα τον περίφημο ναό, τότε ποια ήταν η ταυτότητα του κτιρίου που είχε ανακαλύψει ο Γάλλος; Για ποιον λόγο οι τοίχοι του είχαν οπτοπλίνθους με μεγάλη χρονική απόσταση κατασκευής, αλλά και πλήθος σουμεριακών αναθημάτων;

Η απάντηση ήρθε μόλις το 2022, μέσα από τη σύγκριση των δύο διαφορετικών οπτοπλίνθων, οι οποίοι είχαν παρόμοιο σχήμα, μέγεθος και υφή, αλλά διαφορετικές επιγραφές. Ο πρώτος φέρει το τυπικό κείμενο που χρησιμοποιεί ο Γουδέας σε πολλά αναθήματα προς τον θεό Νινγκίρσου και στο οποίο αναφέρεται το όνομά του, το όνομα του θεού, ορισμένα από τα επιτεύγματά του και μια προσευχή. Ο δεύτερος είναι σχεδόν πανομοιότυπος με τον πρώτο, με ελάχιστες παραλλαγές ως προς το περιεχόμενο του κειμένου, με τη διαφορά πως είναι γραμμένο στα αραμαϊκά και στα ελληνικά, όπου αναφέρεται και το όνομα Αδάδ-ναδίν-αχέ, που σημαίνει ότι πρόκειται για κάποιο πρόσωπο που έζησε την εποχή της κατάκτησης της περιοχής από τον Αλέξανδρο, καθώς ο δεύτερος οπτόπλινθος χρονολογείται στα τέλη του 4ου αι. π.Χ.

Γιος του Δία και αδελφός του Ηρακλή καθώς παρουσιαζόταν ο Αλέξανδρος και ακολουθώντας σταθερά την πολιτική του να συνδέει το όνομά του με τους προγονικούς θεούς κάθε λαού που κατακτούσε, όταν θα έφτασε στην περιοχή της Βαβυλώνας θα πληροφορήθηκε πως ο σημαντικότερος θεός-ήρωας του τοπικού πανθέου ήταν ο Νινγκίρσου, οπότε και έστειλε ανθρώπους να εντοπίσουν και να ανασκάψουν τον ξεχασμένο ναό στην Γκιρσού.

«Ο Αδάδ-ναδίν-αχέ ίσως ήταν ένας από τους πρώτους ανασκαφείς της αρχαίας Μεσοποταμίας. Ανέσκαψε τον ναό, αποφάσισε να επαναχρησιμοποιήσει τα τούβλα από τον αυθεντικό σουμεριακό ναό και αντιγράφοντας τον βασιλιά Γουδέα σφράγισε τα τούβλα του – ίδια σε σχήμα και μέγεθος με τα αυθεντικά – με το όνομά του, Αδάδ-ναδίν-αχέ, και έχτισε ένα ιερό αφιερωμένο στον Ηρακλή και στον Νινγκίρσου».

«Το ιερό του Ηρακλή»

«Αυτό που είναι αξιοσημείωτο είναι ότι επίσης τοποθέτησε το άγαλμα του βασιλιά Γουδέα μέσα στο ιερό. Κι αυτό είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε την ταυτότητα του κτιρίου που ανακάλυψε ο Σαρζέκ. Δεν ήταν ο ναός του Νινγκίρσου, αλλά το ιερό του Ηρακλή που έχτισε ο Αλέξανδρος» εξηγεί ο βρετανός αρχαιολόγος.

Και πριν κλείσει επισημαίνει πως το αινιγματικό όνομα Αδάδ-ναδίν-αχέ πιθανόν δεν ήταν το πραγματικό όνομα του απεσταλμένου του Αλεξάνδρου, καθώς στα βαβυλωνιακά σημαίνει τον «θεό της καταιγίδας ή του κεραυνού Αδάδ, τον δότη των δύο αδελφών».

Ποιοι είναι οι δύο αδελφοί; Την απάντηση στον δεύτερο αυτό γρίφο έδωσε ένα νόμισμα που βρέθηκε θαμμένο στην είσοδο ενός ιερού, το οποίο κόπηκε στη Βαβυλώνα αμέσως μετά την κατάκτησή της από τον Αλέξανδρο, στη μία πλευρά του οποίου απεικονίζεται το πρόσωπο του Ηρακλή και στην άλλη πλευρά του Δία, που συνδέεται ως γνωστόν με τον κεραυνό. «Ετσι, με κάποιον τρόπο, το όνομα σημαίνει Δίας, ο θεός της καταιγίδας, ο δότης των αδελφών, του Ηρακλή – αντίστοιχο του Νινγκίρσου – και του Αλεξάνδρου» καταλήγει ο Ρέι.