Το τέλος της αλήθειας

19:45 18/1/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Κατά την πρόσφατη κηδεία του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ ένα ζεστό τετ α τετ των Μπαράκ Ομπάμα και Ντόναλντ Τραμπ ήταν η αφορμή για μια μιντιακή παραπλάνηση. Από τη μία ο Τραμπ σπίναρε ένα σατιρικό βίντεο με παραποιημένο και ψευδή διάλογο μεταξύ των δύο ανδρών και από την άλλη ένα μέρος των χρηστών στα κοινωνικά δίκτυα παρασύρθηκε να θεωρήσει τον διάλογο των δύο ως αληθινό και τετελεσμένο. Πού τελειώνει το ψέμα και πού αρχίζει η αλήθεια άραγε στη νέα

εποχή της εικόνας, της κινούμενης εικόνας, των κοινωνικών δικτύων που σαρώνουν τα πάντα και αποτελούν οργανικό μέρος της ζωής μας; Η σύγχυση και η ρευστοποίηση μοιάζει να βαίνει επιδεινούμενη στα παραπάνω. Ας λάβει κανείς υπόψη του απλώς και μόνον το σατιρικό βίντεο που αναφέραμε και που όμως εκατομμύρια χρήστες εξέλαβαν ως αληθινό. Από την άλλη, η παράλληλη εξέλιξη με την κατάργηση των fact-checkers από τη μεριά του Meta και του Μαρκ Ζάκερμπεργκ διαμορφώνει ένα νέο τοπίο όπου ακόμα και οι ελάχιστες αντοχές, άμυνες και δικλίδες ασφαλείας σε σχέση με τα αληθινά γεγονότα φαίνεται να καταρρέουν και να απορρίπτονται.

Το ρεύμα Τραμπ και Μασκ

Το νέο τοπίο στα ΜΜΕ και στα κοινωνικά δίκτυα δεν θα είναι ένα νέο τοπίο απλώς υπερβολών, ψεμάτων ή παραποιημένων βίντεο που και με τον καλπασμό της τεχνητής νοημοσύνης θα επιτείνουν το θέμα. Οπως σημειώνουν μια σειρά επικοινωνιολόγων και θεωρητικών των ΜΜΕ οδεύουμε σε ένα τοπίο «μετα-αλήθειας» όπου ακόμα και μία διάψευση ενός γεγονότος θα είναι πάρα πολύ δύσκολο να διαχυθεί και να επιβεβαιωθεί και άρα να καταρρίψει το αρχικό καταστατικό ψέμα. Στο νέο κρισιακό τοπίο των κοινωνικών δικτύων και του δημόσιου λόγου προφανώς διαδραματίζει πια καθοριστικό ρόλο το ρεύμα των Τραμπ και Μασκ. Η υποχώρηση της Μeta με τους fact-checkers αλλά και μία συνολική αναθεωρητική στάση των χρηστών απέναντι στα κοινωνικά δίκτυα όπως επίσης ο έλεγχος του τέως Τwitter (Χ) από τον ίδιο τον Μασκ συμβάλλουν σε μια νέα εποχή όπου ψέμα και αλήθεια πολύ δύσκολα θα διακρίνονται και βεβαίως η χειραγώγηση από πολλά κέντρα θα παίζει τον κυρίαρχο ρόλο. Ο όρος της «μετα-αλήθειας» αναλύει στα «ΝΕΑ» ο διδάκτωρ και διδάσκων του ΕΚΠΑ Μιχάλης Χατζηκωνσταντίνου, ειδικευμένος στη θεωρία της επικοινωνίας και στο πεδίο του fact checking, είναι απροσδιόριστος αλλά σηματοδοτεί μία νέα περίοδο που έχει ήδη ξεκινήσει. Αυτή δεν είναι άλλη από το γεγονός πως δεν απασχολεί ποια η αλήθεια ως ένα κεντρικό νεωτερικό πρόγραμμα αλλά οι πολλές αλήθειες του καθενός. Κάτι το οποίο επιτείνεται στο σημερινό τοπίο και έχει σχέση και με τις μεταβολές στο γεωπολιτικό επίπεδο λόγω εκλογής Τραμπ.

Η πρόσφατη απόφαση του Ζάκερμπεργκ με τους fact checkers για τον Μιχάλη Χατζηκωνσταντίνου  ερμηνεύεται στο να υποτάσσεται πια ο μεγάλος επιχειρηματίας της Μeta στον τραμπισμό ή τέλος πάντως να επιχειρεί μια νέα συμφωνία με τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ και πάλαι αντίπαλο της Meta. Aκόμα και αμιγώς τραμπικά στελέχη φαίνεται πως έχουν τοποθετηθεί στο ΔΣ της Meta ως δυνητικοί «τοποτηρητές» του νέου προέδρου. Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι ο Ντάνα Γουάιτ, CEO του Ultimate Fighting Championship (UFC) και στενός φίλος του νέου προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ. Οπως σημειώνουν μία σειρά θεωρητικών της επικοινωνίας, το εκκρεμές μοιάζει να γυρνάει μετά την αλλαγή στον Λευκό Οίκο.

Οι πολλές αλήθειες

Στην Ελλάδα η πρόσφατη είδηση για την κατάργηση του fact checking από τη Meta (fb κ.λπ.) αντιμετωπίστηκε με έναν παράδοξο τρόπο. Μεγάλο μέρος των Ελλήνων θεώρησε ότι και πριν ο έλεγχος που ασκείτο στα κοινωνικά δίκτυα εν πολλοίς ήταν περιοριστικός ενώ επιλεκτικά φαίνεται πως περιόριζε ριζοσπαστικούς λογαριασμούς, βάσει και των προβλεπόμενων προκαταλήψεων των ελεγκτών αλήθειας και περιεχομένου. Εχει ενδιαφέρον να δούμε πως η κριτική αυτή γίνεται εντελώς ανάποδα στις ΗΠΑ. Αυτή τη στιγμή εκεί θεωρείται πως η Αριστερά είναι αυτή που ελέγχει τα κοινωνικά δίκτυα. Αυτό είναι βασικό επιχείρημα και του Τραμπ. Το τοπίο της μετα-αλήθειας είναι εδώ και οι πολλές αλήθειες είναι παρούσες. Το θέμα αναπόφευκτα θα μετακινηθεί και στα παραδοσιακά ΜΜΕ και στον βαθμό που αυτά δεν θα προστατέψουν την αυτοτέλειά τους από τα κοινωνικά δίκτυα και τις πλατφόρμες και πολλαπλές εξαρτήσεις. Η εποχή μας ανακατεύει το ψέμα με την αλήθεια και κάνει δυσκολότερη τη διάκρισή τους. Η νέα κατάσταση θα θέσει δομικά διλήμματα και θα κάνει δυσκολότερη τη δουλειά του Τύπου και βέβαια της Δημοκρατίας.