Χαμένη υπόθεση το σχολείο; Οι μαθητές χρειάζονται παιδαγωγούς αντί για Influencers

17:59 18/1/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Οι ανήλικοι βρίσκονται στο σχολείο υπό την εποπτεία εκπαιδευτικών περίπου έξι ώρες την ημέρα επί πέντε ημέρες την εβδομάδα.

Εντούτοις, στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που τους αφορούν και βρίσκονται σταθερά και επίμονα στην επικαιρότητα, το σχολείο λάμπει διά της απουσίας του.

Κανείς δεν συγκινείται, κανείς δεν κινητοποιείται

Ζητήματα όπως η άσκηση βίας εκ μέρους ανηλίκων εναντίον άλλων ανηλίκων ή ακόμη και ενηλίκων, ο ανησυχητικός και προοπτικά επικίνδυνος εθισμός τους στη χρήση κινητών τηλεφώνων και η κατανάλωση αλκοόλ, και μάλιστα σε ποσότητες που προκαλούν απώλεια των αισθήσεων,

δεν φαίνεται να συγκινούν και να κινητοποιούν ούτε τους εκπαιδευτικούς ούτε τις εκπαιδευτικές Αρχές ούτε τη συντεταγμένη πολιτεία, ώστε το σχολείο να αναλάβει την παιδαγωγική ευθύνη που εκ των πραγμάτων του αναλογεί.

Αν η έλλειψη αντίδρασης αφορούσε μόνο μερίδα των πολιτών και της κοινωνίας, δεν θα μου έκανε εντύπωση.

Αρνητικό φαινόμενο

Αυτό που μου προκαλεί κατάπληξη είναι ότι πρόκειται για αρνητικό φαινόμενο που διαπερνά την κοινωνία από άκρου εις άκρον, οριζόντια και κάθετα, από τον πρώτο μέχρι τον τελευταίο πολίτη αυτής της χώρας.

Κανείς δεν φαίνεται να αναγνωρίζει παιδαγωγικό ρόλο στο σχολείο, αλλά τον περιορίζει στους γονείς, που όμως στη συντριπτική πλειονότητά τους δεν έχουν κάποια παιδαγωγική εμπειρία.

Επειδή στο παρελθόν η παιδαγωγική ευθύνη του εκπαιδευτικού ήταν κάτι το αυτονόητο, είτε επίσημα είτε στην πράξη, προσπάθησα να καταλάβω αν μεσολάβησε κάτι τα τελευταία χρόνια. Αν δηλαδή υπήρξαν συγκεκριμένες οδηγίες προς τους εκπαιδευτικούς να μη διαπαιδαγωγούν τους μαθητές. Τέτοια εγκύκλιος δεν φαίνεται να εκδόθηκε ποτέ από τους αρμόδιους θεσμικούς παράγοντες.

Πού οφείλεται λοιπόν η στάση που περιέγραψα;

Πρόκειται για γρίφο.

Ισως θεωρήθηκε ότι την παιδαγωγική ευθύνη έχουν αναλάβει πλέον οι ψυχολόγοι και οι κοινωνικοί λειτουργοί.

Ο αριθμός τους όμως είναι εξαιρετικά περιορισμένος και δεν επαρκούν για να καλύψουν με τις υπηρεσίες τους όλους τους μαθητές ενός σχολείου αλλά μόνο ειδικές περιπτώσεις.

Κυρίως όμως δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τους εκπαιδευτικούς στη ζωτικής σημασίας καθημερινή επικοινωνία τους με τους μαθητές, παράγοντα στον οποίο θα αναφερθώ παρακάτω.

Πριν από 25 χρόνια ψηφίστηκε νόμος για την ψυχοπαιδαγωγική κατάρτιση των αποφοίτων των καθηγητικών σχολών.

Ο εν λόγω νόμος εξέπνευσε χωρίς να εφαρμοστεί! Οι διαφωνίες που προέκυψαν μεταξύ των πανεπιστημίων αλλά και μεταξύ των πανεπιστημίων και του υπουργείου Παιδείας αποδείχτηκαν αγεφύρωτες.

Ενα σημείο διαφωνίας ήταν αν η ψυχοπαιδαγωγική εκπαίδευση θα γινόταν στο τελευταίο εξάμηνο των σπουδών, αφαιρώντας ώρες διδασκαλίας από άλλα γνωστικά αντικείμενα, ή αν θα χρειαζόταν να προστεθεί ένα ακόμη έτος σπουδών μετά την αποφοίτηση.

Αλλο σημείο διαφωνίας

αφορούσε τον φορέα που θα αναλάμβανε την κατάρτιση και αν αυτή θα γινόταν κεντρικά ή περιφερειακά.

Αραγε η αποτυχία της εν λόγω νομοθετικής πρωτοβουλίας οδήγησε στον σιωπηρό και de facto αποκλεισμό του σχολείου από την αντιμετώπιση κρίσιμων παιδαγωγικών προβλημάτων; Εντούτοις, ο Ν. 4823 του 2021 («Αναβάθμιση του σχολείου καιενδυνάμωση των εκπαιδευτικών») πρόβλεπε την αξιολόγηση και του διδακτικού και του παιδαγωγικού έργου των εκπαιδευτικών.

Ο σχεδιασμός αυτός με τα παρεπόμενά του (κατάταξη των καθηγητών σε βαθμολογική κλίμακα και πρόβλεψη για επιμόρφωση, τον «ακρογωνιαίο λίθο» της αξιολόγησης) έχει πλέον εγκαταλειφθεί.

Η διαπίστωση όμως ότι η πολιτεία αναγνωρίζει παιδαγωγικό ρόλο στους εκπαιδευτικούς, έστω και τυπικά, παραμένει. Στην πράξη όμως υφίσταται, όπως είδαμε, αναστολή ή διαγραφή της παιδαγωγικής αποστολής του σχολείου.

Αν δεχτούμε ότι πρόκειται για εσωτερική υπόθεση της εκπαιδευτικής κοινότητας, τότε προκύπτει το εύλογο ερώτημα γιατί την έχουν υιοθετήσει σιωπηρά όλα τα κόμματα και ειδικά της αντιπολίτευσης, τα οποία κατά κανόνα σπεύδουν να αντιδράσουν σε μηδενικό χρόνο ακόμη και όταν η κυβέρνηση ενεργεί σωστά.

Γιατί κανένας φορέας δεν αντιδρά

ζητώντας από το υπουργείο Παιδείας να αξιοποιήσει τους εκπαιδευτικούς στην αντιμετώπιση των προβλημάτων συμπεριφοράς των μαθητών.

Και ακόμη, γιατί με την επιλογή αυτή έχει συνταχθεί το σύνολο της κοινής γνώμης.

Σχολείο: Οι μαθητές χρειάζονται παιδαγωγούς αντί για influencers

Ενας από τους λόγους που οι μαθητές έλκονται τόσο πολύ από το κινητό τους είναι γιατί δεν βρίσκουν ελκυστικό το σχολείο. Αντί για τους εκπαιδευτικούς επιλέγουν τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης (influencers) που προωθούν εμπορικά προϊόντα, υπηρεσίες και τρόπους συμπεριφοράς.

Το μήνυμα που περνούν οι διάφορες πλατφόρμες στους μαθητές 

είναι ότι η επιτυχία ή η αποτυχία ενός ατόμου μετριέται από την ικανότητά του να κερδίσει και να διατηρήσει την προσοχή. Οπως επισημαίνουν οι Grant Bollmer & Katherine Guiness, The Influencer Factory (Stanford 2024) «είτε κερδίζεις την προσοχή και γίνεσαι πολύτιμος είτε παραμένεις αόρατος και συνεπώς αδιάφορος. Αν δεν είσαι ορατός, τότε έχεις αποτύχει».

Η παραπάνω διαπίστωση ισοδυναμεί με ακύρωση του ορισμού και του νοήματος της εκπαίδευσης.

Σχολείο: Η ακύρωσή του, τούς αφορά

Ιδανικά, οι πρώτοι που θα έπρεπε να αντιδράσουν και να κινητοποιηθούν είναι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί, αφού λογικά η ακύρωση του σχολείου τούς αφορά άμεσα.

Εχω ξαναγράψει ότι η καρδιά της Ελλάδας, το παρόν και το μέλλον της, χτυπά στις σχολικές αίθουσες και αυτή την καρδιά πρέπει να αιματώνει ο εκπαιδευτικός. Απαιτείται βέβαια να διαθέτει επιστημονική επάρκεια, κύρος και μεταδοτικότητα.

Ο ρόλος του (οφείλει να) είναι πολλαπλός, και διδακτικός και παιδαγωγικός και καθοδηγητικός, να επηρεάζει και με τη διδασκαλία και με το παράδειγμά του.

Μια σελίδα λογοτεχνικού κειμένου, ένα ιστορικό γεγονός, μια εικαστική εμπειρία, μια κοινωνική εκδήλωση μπορούν να προσφέρουν στον εκπαιδευτικό την ευκαιρία να ασκήσει τον παιδαγωγικό του ρόλο, εντοπίζοντας κρίσιμα διδάγματα και αναδεικνύοντας ανθρωπιστικές αρχές και αξίες.

Αν αξιοποιηθεί σωστά η τεχνολογική πρόοδος των τελευταίων ετών

και ιδιαίτερα όσα αφορούν το Διαδίκτυο, αυτό θα αποτελέσει πραγματική ευλογία όχι μόνο για τη μετάδοση γνώσης αλλά και για την άσκηση παιδαγωγικού έργου. Σήμερα έχουμε πρόσβαση σε ψηφιοποιημένες πηγές πληροφόρησης που ήταν δυσπρόσιτες, ακόμη και απρόσιτες, στο παρελθόν και σε εργαλεία που διευκολύνουν τη δουλειά του εκπαιδευτικού και των μαθητών.

Ο εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει για καθαρά παιδαγωγικούς σκοπούς τις νέες δυνατότητες, τις οποίες δυστυχώς μονοπωλούν παράγοντες ενημέρωσης που υπηρετούν αλλότρια συμφέροντα. Εχει δηλαδή την ευκαιρία (που δεν έχουν οι γονείς) να καθοδηγήσει σωστά τους μαθητές, αντιπαραβάλλοντας την ορθή χρήση του Διαδικτύου στην εκπαιδευτική πράξη με την ανεξέλεγκτη χρήση του μέσω του κινητού.

Χαμένη υπόθεση το σχολείο;

Ξεκίνησα επισημαίνοντας ότι, παρόλο που οι ανήλικοι βρίσκονται στο σχολείο υπό την εποπτεία εκπαιδευτικών περίπου έξι ώρες την ημέρα επί πέντε ημέρες την εβδομάδα, εντούτοις σε όλα τα μεγάλα προβλήματα που τους αφορούν και βρίσκονται σταθερά και επίμονα στην επικαιρότητα ο ρόλος του σχολείου στην αντιμετώπισή τους είναι μηδενικός.

Είναι άκρως ενδιαφέρον εν προκειμένω ότι οι βασικοί άξονες της εθνικής στρατηγικής για την προστασία των παιδιών από τον εθισμό στο Διαδίκτυο, που ανακοίνωσε πρόσφατα ο Πρωθυπουργός, βασίζονται αποκλειστικά στον γονικό έλεγχο.

Πρόκειται για πρωτοβουλία που υποστηρίζω ένθερμα, αλλά έχω την εξής απορία: γιατί στον σχεδιασμό της εν λόγω εθνικής στρατηγικής δεν εντάχθηκαν οι εκπαιδευτικοί και το σχολείο, δεδομένου μάλιστα ότι το «πλήρως ψηφιακό σχολείο» αποτελεί διακηρυγμένο στόχο και διακαή πόθο του υπουργείου Παιδείας; Το σχολείο δεν θα ήταν εν προκειμένω ο ιδανικός χώρος για να υποδειχθούν πρότυπα ορθής χρήσης του Διαδικτύου;

Συνεκτιμώντας όλα τα παραπάνω, αναρωτιέμαι μήπως πολιτεία και κοινωνία δεν έχουν εμπιστοσύνη στο δημόσιο σχολείο, μήπως το θεωρούν χαμένη υπόθεση. Και για να μην το ξεχάσω, ο μόνος ρόλος που του έχει ανατεθεί μέχρι στιγμής, η μόνη συμβολή που η πολιτεία αναγνωρίζει στους εκπαιδευτικούς, με κάποια δόση ειρωνείας, στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που προανέφερα είναι να εποπτεύουν την εφαρμογή της απαγόρευσης όσον αφορά τη χρήση κινητών.

Ο Μιχαήλ Πασχάλης είναι ομότιμος καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης