Το θαύμα της Πολωνίας

16:22 4/4/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Το 1990 η ιδέα ότι η Πολωνία θα μπορούσε να ξεπεράσει την Ιαπωνία σε επίπεδο κατά κεφαλήν ΑΕΠ φαινόταν αδιανόητη. Η Ιαπωνία τότε ήταν συνώνυμο της σύγχρονης βιομηχανίας, της οικονομικής δύναμης και της τεχνολογικής καινοτομίας, ενώ η Πολωνία βρισκόταν ακόμη υπό τη σκιά του σοβιετικού καθεστώτος, καταλαμβάνοντας μια θέση μεταξύ των φτωχότερων χωρών της Ευρώπης. Ωστόσο, σύμφωνα με τις προβλέψεις

του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και της Παγκόσμιας Τράπεζας, η Πολωνία αναμένεται να ξεπεράσει την Ιαπωνία το 2026 σε κατά κεφαλήν ΑΕΠ, προσαρμοσμένο για την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης (ΠΠΑ ή PPS).

Το 1990 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Πολωνίας σε όρους PPS ήταν μόλις 6.687 δολάρια, παρόμοιο με αυτό της Βραζιλίας και πολύ χαμηλότερο από του Μεξικού. Της Ιαπωνίας, αντίθετα, πλησίαζε ήδη τις 20.000 δολάρια, σχεδόν τριπλάσιο. Το 2024 η Πολωνία είχε φτάσει τα 51.628 δολάρια, λιγότερα από 2.000 δολάρια από το επίπεδο της Ιαπωνίας (53.059 δολάρια). Μέσα σε μία γενιά, ένα χάσμα άνω των 15.000 δολαρίων έχει εξαφανιστεί. Το πιο αξιοσημείωτο είναι ότι η Πολωνία διένυσε αυτόν τον δρόμο με σπάνια σταθερότητα: το ΑΕΠ της αυξανόταν κατά μέσο όρο 4% ετησίως από το 1990, ακόμη και κατά τη μεγάλη ύφεση του 2008-2009.

Το αναπτυξιακό θαύμα της Πολωνίας δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο από την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ενωση το 2004, αν και αυτό προσέφερε σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως η πρόσβαση στην εσωτερική αγορά και τα ευρωπαϊκά ταμεία συνοχής. Το κυριότερο, ωστόσο, ήταν το «Σχέδιο Μπαλτσερόβιτς», το οποίο προώθησε το άνοιγμα της πολωνικής οικονομίας με μια σφιχτή πολιτική ελεύθερης αγοράς και οικονομικών μεταρρυθμίσεων.

Η ένταξη στην ΕΕ επέτρεψε στην Πολωνία να προσελκύσει σημαντικές άμεσες ξένες επενδύσεις, ενώ οι ειδικές οικονομικές ζώνες (ZEE) επέτρεψαν την άνοδο των άμεσων ξένων επενδύσεων από 44 δισ. ευρώ σε 314 δισ. ευρώ μέσα σε δύο δεκαετίες.

Παράλληλα, η Πολωνία έκανε επενδύσεις στην εκπαίδευση και την κατάρτιση του εργατικού της δυναμικού.

Αντιθέτως, η Ιαπωνία, παρά τις πρώιμες οικονομικές επιτυχίες της, βρέθηκε αντιμέτωπη με μια μακρά περίοδο στασιμότητας, που ξεκίνησε μετά τη «χαμένη δεκαετία» (1991-2001) και συνεχίζεται έως σήμερα. Αντιμετωπίζει προβλήματα όπως η γήρανση του πληθυσμού, η χαμηλή παραγωγικότητα και οι αργές μεταρρυθμίσεις στο εργασιακό και το συνταξιοδοτικό σύστημα, ενώ η νομισματική και δημοσιονομική πολιτική της δεν έχει καταφέρει να αναζωογονήσει την οικονομία.

Η περίπτωση της Πολωνίας ξεχωρίζει και για ό,τι δεν είναι. Δεν είναι αποτέλεσμα μιας κεντρικά σχεδιασμένης βιομηχανικής πολιτικής όπως της Ιαπωνίας. Ούτε προέκυψε από φυσικούς πόρους ή γεωγραφικά προνόμια. Πρόκειται, κυρίως, για μια επιτυχία μεταρρυθμίσεων, μακροοικονομικής πειθαρχίας, ένταξης στην παγκόσμια οικονομία και, πάνω απ’ όλα, πίστης στην αγορά. Αυτό που πολλοί στα 90s φοβούνταν πως θα οδηγούσε στο χάος, τελικά έβγαλε τη χώρα από τα δεσμά του υπαρκτού σοσιαλισμού, όπως τονίζουν οι ειδικοί.

Αν η τάση αυτή συνεχιστεί, η Πολωνία όχι μόνο θα ξεπεράσει την Ιαπωνία σε επίπεδο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, αλλά θα συνεχίσει να αναπτύσσεται ως η πιο ισχυρή οικονομία της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.