Self-ageism: Πώς να γλιτώσετε από τον ηλικιακό ρατσισμό

10:49 14/1/2022 - Πηγή: Omorfa Mystika

H σωστή και επαρκής πληροφόρηση σχετικά με την έννοια του self-ageism καθώς και το πόσο αυτό επηρεάζει τη δική σας οπτική για τη ζωή είναι το κλειδί για να περάσετε στη δράση και να το αντιμετωπίσετε. Η Μαίρη Παναγοπούλου, επαγγελματικός σύμβουλος και σύμβουλος Ψυχικής Υγείας (Ε), www.mindpath.gr μας εξηγεί τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό.

Τι σημαίνει self-ageism;
Ο

όρος self-ageism στην πραγματικότητα δεν είναι και τόσο καινούργιος. Επι της ουσίας, ειδικά στην Ελλάδα, έχετε αρχίσει από πολύ μικρή ηλικία να το βιώνετε. Ωστόσο, στη χώρα μας, ο ηλικιακός ρατσισμός ερευνάτε τα τελευταία χρόνια. Μάλιστα, από την κρίση και έπειτα, σε οργανωσιακό επίπεδο, έχει τεθεί στο προσκήνιο και έχει απασχολήσει ιδιαίτερα ακαδημαϊκούς, ερευνητές, ανθρώπους του HR, ανώτερα στελέχη και ηγεσία. Σε τι αναφέρεται τελικά ο όρος self-ageism; Ο όρος ageism αναφέρθηκε για πρώτη φορά από τον Robert Butler. Ο Butler όρισε τον ηλικιακό ρατσισμό ως τις συστηματικές στερεοτυπικές αντιλήψεις και διακρίσεις απέναντι στους ανθρώπους επειδή μεγαλώνουν. Ωστόσο, στη σύγχρονη εποχή οι έρευνες δεν κάνουν λόγο για χρονολογική ηλικία αλλά για ψυχολογική καθώς και ψυχοκοινωνική ηλικία. Η λέξη ageism εμπεριέχει μέσα της έννοιες, όπως προκαταλήψεις και διακρίσεις. Στο σημείο αυτό, ας σταματήσουμε λίγο κι ας κοιτάξουμε πιο προσεκτικά τις λέξεις προκαταλήψεις και διακρίσεις. Μέσα σε αυτές εντοπίζεται τόσο μια θετική όσο και μια αρνητική «χροιά». Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν αρνητικά στερεότυπα και αρνητικές προκαταλήψεις αλλά υπάρχουν και θετικά στερεότυπα και θετικές προκαταλήψεις.

Αρνητικές προκαταλήψεις

Οι μεγαλύτεροι άνθρωποι:

πάσχουν από διάφορες ασθένειες τόσο σωματικές όσο και ψυχικέςδεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμοιείναι απομονωμένοιβρίσκονται σε δύσκολη οικονομική κατάστασηείναι απογοητευμένοιδεν είναι όμορφοιδεν είναι τόσο ικανοί

Βιώνουν διακρίσεις:

στην εργασίααπό την ίδια την πολιτεία και τους θεσμούςστην οικογένειαστην υγείαστη στέγαση

Θετικές προκαταλήψεις:

Χαρακτηριστικά μεγαλύτερων ανθρώπων:

Είναι ευγενικοίΕίναι σοφοίΕίναι αξιόπιστοιΕίναι εύποροιΠολιτικά ισχυροίΕλεύθεροιΧαρούμενοι

Σημερινή Κοινωνία και Ηλικιακός Ρατσισμός
Η ίδια η κοινωνία μας, συντηρεί τον ηλικιακό ρατσισμό που βιώνεις και μάλιστα με πολύ απλούς τρόπους. Δίνει φοροελαφρύνσεις και εκπτώσεις σε μεγαλύτερης ηλικία άτομα, Επίσης, δεν λείπουν οι εκπτώσεις στο ποσό του ενοικίου ενός σπιτιού καθώς και στη δημόσια στέγαση και υγεία. Με κάποιο τρόπο έχεις «γαλουχηθεί» με το σκεπτικό πως μεγαλώνοντας όλες οι δεξιότητές σου γνωστικές και σωματικές φθίνουν. Έχετε μάθει να πιστεύετε πως μεγαλώνοντας είστε αναλώσιμοι. Ειδικά στην εργασία σας θα έρθει κάποιος νεότερος, με πιο σύγχρονες σπουδές, καλύτερες τεχνικές γνώσεις, μεγαλύτερη όρεξη για επικοινωνία και σωματικές αντοχές για σκληρή δουλειά, οπότε εσείς αργά ή γρήγορα θα αντικατασταθείτε. Επιπλέον, πιστεύετε πως είναι θέμα χρόνου να σας απολύσουν και που θα βρείτε δουλειά; Αν επίσης έχετε μείνει στάσιμος/μη σε μια θέση τώρα είστε σίγουρος/η πως δεν θα πάρετε τη προαγωγή που τόσο επιθυμούσατε.

Ειδικά στις δυτικές κοινωνίες η γήρανση θεωρείται η περασμένη νεότητα και βιώνεται σαν ένας τεράστιος περιορισμός που χειροτερεύει ολόκληρο τον οργανισμό, σωματικά, πνευματικά και ψυχολογικά. Με τον τρόπο αυτό και με την πάροδο του χρόνου, τα μεγαλύτερα άτομα που «γεύονται» τον ηλικιακό ρατσισμό και τα αρνητικά στερεότυπα για την ηλικία οδηγούνται στη βίωση δυσμενών ψυχολογικών και σωματικών αλλαγών. Σε αυτές τις δυσμενείς αλλαγές συμπεριλαμβάνεται η εξασθένιση της μνήμης, της γνωστικής απόδοσης, της αυτό-αποτελεσματικότητας, της καρδιαγγειακής πίεση, κ.ά. Από αυτή την άποψη, στην σημερινή μας κοινωνία, ο ηλικιακός ρατσισμός φέρει ομοιότητες με άλλες μορφές προκαταλήψεων, υπό την έννοια της στερεοτυπικής απειλής.

Δεν είναι η ηλικία μας που μας χειροτερεύει αλλά το μυαλό μας
Έρευνες που περιστρέφονται γύρω από το ζήτημα του ηλικιακού ρατσισμού έχουν φτάσει στο συμπέρασμα πως η προβολή αρνητικών στερεοτύπων σε ένα άτομο οδηγεί σε μειωμένη απόδοση μνήμης. Από το παραπάνω μπορείς εύκολα να καταλάβεις πως υπεύθυνο για τη «γήρανση» δεν είναι το έτος γέννησης σου αλλά η στερεοτυπική σκέψη σου που δεν σε αφήνει ελεύθερο/η να ζήσεις όπως ονειρεύεσαι και αγαπάς.
Στο σημείο αυτό, είναι αποκαλυπτικό το ότι ο όρος self-ageism μπορεί πράγματι να έχει συνδεθεί με την χρονολογική ηλικία αλλά δεν εξαιρεί τους νεότερους καθώς είναι ένας πραγματικά περίπλοκος τομέας που περιλαμβάνει γνωσιακά, συναισθηματικά και συμπεριφορικά στοιχεία. Τα στερεοτυπικά πρότυπα σε σχέση με την ηλικία εσωτερικεύονται από μικρή ηλικία και δεν αργούν να εκφραστούν τόσο ως προς τον ίδιο τον εαυτό όσο και ως προς τους άλλους. Τα άτομα απλά «ενδοβάλλουν» τη κυρίαρχη αρνητική άποψη για τα μεγαλύτερα άτομα, το γεγονός αυτό όμως προσβάλει και την αυτό-εικόνα τους. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται τα «αυτό-στερεότυπα». Επιπλέον, ο τρόπος που τα άτομα αυτά βλέπουν τη γήρανση μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα στην ίδια τους την υγεία.

Στη πραγματικότητα κουβαλούν μέσα τους μια τεράστια υπαρξιακή ανησυχία. Ανησυχούν για την απώλεια των ικανοτήτων τους και ανησυχούν για τον επικείμενο θάνατο τους. Για να ξεφύγουν από αυτές τις ανησυχίες προβάλουν τους χειρότερους φόβους τους πάνω στα μεγαλύτερα ηλικιακά άτομα και με τον τρόπο αυτό πιστεύουν πως ξεφεύγουν από την δική τους πραγματικότητα, την γεμάτη από υπαρξιακό άγχος. Όπως μπορείς πολύ εύκολα να αντιληφθείς, αυτό το ψυχολογικό βάρος είναι εξαιρετικά «ανθυγιεινό».

Ηλικιακός ρατσισμός και εργασία
Σήμερα όλο και περισσότεροι οργανισμοί απομακρύνονται από τις στερεοτυπικές ιδέες της ηλικίας και ακολουθούν τις ανάγκες και τις επιταγές της εποχής. Οι ανάγκες τις αγοράς, επιβάλλουν την ποικιλομορφία των εργαζομένων και μάλιστα την θεωρούν ως το μέσο για την επίτευξη ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Ό όρος ποικιλομορφία είναι η άλλη ανάγνωση της διαφορετικότητας (diversity) των εργαζομένων. Άλλωστε, δεν μπορεί να γίνει και αλλιώς σε μια εποχή όπου η παγκοσμιοποίηση και η ελεύθερη αγορά κυριαρχούν. Συνεπώς, σήμερα, οι περισσότεροι οργανισμοί παγκοσμίως προσπαθούν να στρέψουν την προσοχή τους στην ανάπτυξη καλών και ισορροπημένων δυναμικών μεταξύ νεότερων και μεγαλύτερων εργαζομένων. Η ηλικιακή ποικιλομορφία βοηθά τον οργανισμό να λάβει ευκολότερα και αποτελεσματικότερα αποφάσεις, να αυξήσει την παραγωγικότητά του και τη δημιουργικότητά του εξ’ αιτίας των διαφορετικών δεξιοτήτων και υποβάθρων που φιλοξενεί.

Τρόποι να αντιμετωπίσετε τα «αυτό-στερεότυπα» της ηλικίας

Αναπλαισίωση πεποιθήσεων και δυσλειτουργικών σκέψεων: Είναι δεδομένο πως χρειάζεται να στρέψετε τη ματιά σας προς τα μέσα, κοιτάζοντας και αναλύοντας τον εσωτερικό σας κόσμο, τις στάσεις, τα πιστεύω και τις πεποιθήσεις σας και να αναρωτηθείτε αν είναι πραγματικά δικές σας. Ζείτε πραγματικά τη ζωή σας ή τη ζωή κάποιου άλλου, εκείνου που θέλετε να ευχαριστήσετε με τις «κοινωνικά» αποδεκτές επιλογές σας; Οι αυτοπεριοριστικές πεποιθήσεις ίσως είναι αυτές που δεν σας αφήνουν να κάνετε το επόμενο βήμα και μάλλον χρειάζεται να ξεκινήσετε αναγνωρίζοντάς τες και προσπαθώντας να τις αμφισβητήσετε και τις αναπλαισιώσετε. Πέραν της αυτοπαρατήρησης που είναι πολύ σημαντική και βοηθητική, στο παραπάνω μπορεί να συμβάλλει και η βοήθεια από έναν ειδικό ψυχικής υγείας που να μπορεί να εφαρμόσει την γνωσιακή-συμπεριφοριστική προσέγγιση. Επίσης, σε αυτή τη περίπτωση το coaching μπορεί να φανεί βοηθητικό καθώς δανείζεται πολλά στοιχεία και τεχνικές της προηγούμενης προσέγγισης. Επιπλέον, και άλλες γνωστικές θεραπείες όπως η διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία και η θεραπεία με έμφαση στην επίλυση προβλήματος, κ.ά.

Σωστή και έγκυρη πληροφόρηση για την αγορά εργασίας σε συνδυασμό με ενίσχυση της αυτογνωσίας: Οι 2 αυτοί παράμετροι είναι οι θεμέλιοι λίθοι που στήνουν το οικοδόμημα της οπτικής σας που αντανακλάται στις αποφάσεις σας. Χρειάζεται να γνωρίζετε τι πραγματικά συμβαίνει γύρω σας και ποιες είναι οι τάσεις της εποχής αλλά παράλληλα χρειάζεται να είστε αφυπνισμένος σε σχέση με τι πιστεύετε εσείς, ποια εικόνα έχετε εσείς για τον εαυτό σας, τι αξία του δίνετε. Άλλωστε, η επαγγελματική απόφαση είναι η εφαρμογή της αυτό-εικόνας σας.

Ενίσχυση των δεξιοτήτων: η προσωπική ανάπτυξη διαδραματίζει προταγωνιστικό ρόλο στη ζωή μας. Το προαναφερθέν και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι στη σύγχρονη εποχή δεν ισχύουν οι παλιές βεβαιότητες δημιουργεί την ανάγκη για συνεχόμενη ανάπτυξη. Πλέον τα soft skills (δεξιότητες που περνούν από επάγγελμα σε επάγγελμα) παίζουν κυρίαρχο ρόλο σε μια αγγελία εργασίας. Δεξιότητες όπως: επικοινωνιακές δεξιότητες, οργανωτικές δεξιότητες, δεξιότητες διαχείρισης χρόνου και προτεραιοποίησης, η ομαδικότητα, η θετική προσέγγιση, η επαγγελματική ακεραιότητα και εχεμύθεια, η κριτική σκέψη. Επιπρόσθετα, στο σήμερα, εξέχουσα θέση κατέχουν οι δεξιότητες της προσαρμοστικότητας και της αυτό-αποτελεσματικότητας, οι οποίες πλαισιώνονται από την αίσθηση της αυτοεκτίμησης και την ψυχική ανθεκτικότητα. Τα παραπάνω, πέρα από την προσωπική προσπάθεια και ενίσχυση μέσω της εμπειρίας ζωής μπορούν να αναπτυχθούν περαιτέρω μέσα από ομαδικές και ατομικές συνεδρίες επαγγελματικής συμβουλευτικής καθώς και εργαστήρια ενίσχυσης αυτών.

Δια βίου μάθηση: πλέον είναι αναγκαιότητα για όλους, νεότερους και μεγαλυτέρους. Η επαγγελματική σταδιοδρομία έχει πάψει εδώ και χρόνια να είναι γραμμική, αυτό σημαίνει πως είναι πάρα πολύ πιθανό όλοι μας ν’ αλλάξουμε εργασία και αντικείμενο εργασίας αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του επαγγελματικού μας βίου. Το γεγονός αυτό αναδύει την ανάγκη για δια βίου μάθηση και διάνθισμα των ήδη υπαρχόντων γνώσεων. Στην εποχή μας υπάρχει πληθώρα αναγνωρισμένων προγραμμάτων που εξυπηρετούν όλες τις ανάγκες.

Ενίσχυση του θετικού προσανατολισμού στο μέλλον. Η ανάπτυξη των ψυχοκοινωνικών σου δυνάμεων είναι ένα ισχυρό όπλο έναντι της πολυπλοκότητας και της γενικότερης αστάθειας της σημερινής εποχής. Χαρακτηριστικά όπως κουράγιο, ελπίδα, θάρρος και αισιοδοξία είναι πολύ σημαντικά τόσο για την προσωπική όσο και για την επαγγελματική σας ζωή.

Νόημα για τη ζωή: ένας από τους σημαντικούς παράγοντες που συμβάλλει σε όλα τα παραπάνω και συντελεί στην ενίσχυση της ψυχικής σας ανθεκτικότητας καθώς και στην αναθεώρηση των πεποιθήσεων. Είναι πράγματι δικά σας αυτά που σκέφτεστε και άρα αισθάνεστε ή προέρχονται από φωνές τρίτων; Με ποιον τρόπο κάνει νόημα για σας να ζείτε;

Σκεφτείτε λοιπόν όλα τα παραπάνω και θα δείτε πως η ηλικία είναι κάτι πιο σύνθετο από μια βιολογική κατηγορία. Η ηλικία ξεφεύγει από τον απλό προσδιορισμό των ετών και προχωρά σε μια οπτική διαφορετικών «συντεταγμένων ζωής» καλά συνδεόμενων μεταξύ τους, όπως: φυσική υγεία, διαπροσωπικές σχέσεις, κινητικότητα, ικανοποίηση από τη ζωή, κοινωνική δραστηριότητα, οικονομική ασφάλεια, κ.ά. Και ας μην ξεχνάτε πως η ηλικία είναι καλό να μετριέται ως ένας δείκτης γεγονότων ζωής και εμπειριών, αυτές είναι που δίνουν άλλωστε το νόημα στην ηλικία και όχι τα χρόνια αυτά κάθε αυτά.

The post Self-ageism: Πώς να γλιτώσετε από τον ηλικιακό ρατσισμό appeared first on Όμορφα Μυστικά της Βίκυς Χατζηβασιλείου.