Πώς θα σωθεί το ασφαλιστικό σύστημα

14:07 5/12/2016 - Πηγή: New Money

Της Μαίρης Λαμπαδίτη

Νέο σύστημα με εξασφαλισμένη βιωσιμότητα που θα εγγυάται σύνταξη 55% του μισθού η οποία μπορεί να συμπληρώνεται από παροχή επαγγελματικού ταμείου για να φτάσει στο 75% προτείνουν ο κ. Μιλτιάδης Νεκτάριος (φωτ.), Αναπληρωτής Καθηγητής και ο κ. Πλάτων Τήνιος, Επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιά. Απαραίτητη προϋπόθεση η μείωση των εισφορών στο 10% από 20% που είναι σήμερα για την κύρια σύνταξη.

Στη

μελέτη που παρουσίασαν οι δύο καθηγητές στο συνέδριο της Ενωσης αναλογιστών Ελλάδας αναφέρθηκαν στη δυσοίωνη εξέλιξη του σημερινού συστήματος που εμφανίζει έλλειμμα για το 2016, περίπου στα €17 δισ. και βαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό. Το έλλειμμα αντιστοιχεί στο 10% του ΑΕΠ (μ.ο ΕΕ: 2,5%). Η χρηματοδότησή του απορροφά το 40% των φορολογικών εσόδων.

Το έλλειμμα 2015-2060 με 2% προεξόφληση το 2015 θα ανέλθει σε 470 δισ ευρώ! Το ετήσιο έλλειμμα, θα παραμείνει πάνω από το 5,5% μέχρι το 2060. Σημειώνεται ότι η ετήσια δαπάνη συντάξεων είναι 17% του ΑΕΠ, η υψηλότερη στον κόσμο.

Σύμφωνα με την έρευνα οι εισφορές σήμερα είναι 27% (20%+7% υπέρ υγείας), οι υψηλότερες στον κόσμο – ιδίως για τους αυτοτελώς απασχολούμενους. Ωστόσο οι εργαζόμενες γενιές έχουν πλήρη αβεβαιότητα για την τύχη των δικών τους παροχών στο μέλλον.

Για τον μέσο εργαζόμενο (εισφορές 27%), το ποσοστό αναπλήρωσης μετά 35 χρόνια εργασίας δεν θα ξεπεράσει το 50%, με την προϋπόθεση ότι θα εξασφαλιστεί συνεχής κρατική χρηματοδότηση (μεταξύ 7% και 5% του ΑΕΠ ετησίως).

Ο κ. Πλάτων Τήνιος, Επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιά

Το νέο σύστημα

Το προτεινόμενο σύστημα είναι διανεμητικό με καθορισμένες εισφορές (Pay-As-You-Go Notional Defined Contributions). Βασίζεται στη λειτουργία Ατομικών Λογαριασμών νοητής κεφαλαιοποίησης (Individual Notional Accounts). Δηλαδή, οι κύριες συντάξεις είναι πλήρως αναλογικές των εισφορών που καταβλήθηκαν.

Το σύστημα προβλέπει ένα ταμείο – ΕΦΚΑ και δύο ταχύτητες συντάξεων , για τις νέες γενιές (ασφαλισμένοι μετά το 1992) καθώς και μεταβατικές ρυθμίσεις για τις απερχόμενες γενιές (ασφαλισμένοι πριν το 1992).

Εισφορές: 10% (αντί του σημερινού 20%). Οι νέοι – πρώτη φορά ασφαλισμένοι μετά την 1/1/1993 – ακολουθούν σύστημα Νοητής Κεφαλαιοποίησης με εισφορά που από το 20% για τα κοινά ένσημα και τα βαρέα με την προσαύξησή τους, πηγαίνουν για όλους στο 10% από το έτος 2017.

Η αναλογία της εισφοράς έχει τηρηθεί και στο νέο σύστημα, συνεπώς η εισφορά πληρώνεται κατά:

- 3,33% από τον εργαζόμενο
- 6,67% από τον εργοδότη

Η διάρκεια της μεταβατικής περιόδου θα διαρκέσει μέχρι το 2045.

Οι ασφαλιστικές εισφορές θα πιστώνονται κάθε χρόνο στους ατομικούς λογαριασμούς και κεφαλαιοποιούνται με την μέση ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ.

Το ποσοστό αναπλήρωσης ανέρχεται περίπου στο 27-30%.

Επικουρικές συντάξεις: Ο ρόλος των επικουρικών συντάξεων είναι κρίσιμος καθώς θα συμπληρώνουν τις παροχές των κύριων συντάξεων.

Το Μοναδικό νέο ταμείο των επικουρικών συντάξεων είναι πλήρως κεφαλαιοποιημένο. ΕΙΣΦΟΡΕΣ : 6% (όπως σήμερα).

Οι επικουρικές συντάξεις είναι «καθορισμένων εισφορών». Κάθε ασφαλισμένος διαθέτει Ατομικό Λογαριασμό στον οποίο συσσωρεύεται το ασφαλιστικό κεφάλαιο, για την εξέλιξη του οποίου ενημερώνεται ετησίως.

Τα συσσωρευμένα αποθεματικά την πρώτη δεκαετία θα είναι μεταξύ 45 και 48 δις ενώ το 2060 θα είναι μεταξύ 520 και 650 δις (ανάλογα με την απόδοση). Αυτά αποτελούν ποσοστό μεταξύ 72% και 89% του ΑΕΠ το 2060!

Ποσοστό Αναπλήρωσης : 26%

Όσοι επιλέξουν να μην ενταχθούν στο παραπάνω επικουρικό ταμείο, θα πρέπει να συμμετέχουν υποχρεωτικά σε Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) το οποίο θα προσφέρει τουλάχιστον ισοδύναμη κάλυψη με το υποχρεωτικό επικουρικό ταμείο (δηλαδή, εισφορά τουλάχιστον 6%).

Θα υπάρχει η ευχέρεια στους πολίτες να επιστρέψουν, εάν το επιθυμούν, στο δημόσιο σύστημα, μεταφέροντας και τα αναλογούντα αποθεματικά (διευκολύνουν οι Ατομικοί Λογαριασμοί).

Ο κύριος σκοπός τους είναι η κλαδική διαφοροποίηση των εργαζομένων ως προς τις συνταξιοδοτικές παροχές – είτε ως προς την αναπλήρωση είτε το έτος συνταξιοδότηση.

Υπάγονται στην χρηματοοικονομική εποπτεία του κράτους καθώς και στην Ευρωπαϊκή ασφαλιστική νομοθεσία για την εποπτεία των ταμείων συντάξεων.

Τα Ταμεία Εφάπαξ μετατρέπονται υποχρεωτικά σε ΤΕΑ.

Επειδή μεγάλος αριθμός εργαζομένων ανήκει σε μικρές ή μεσαίες επιχειρήσεις ή είναι αυτοαπασχολούμενοι, πρέπει να τους δοθεί η δυνατότητα να συμμετέχουν σε Ανοιχτά Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης.

Τα απαιτούμενα Ανοιχτά Ταμεία δεν θα υπερβαίνουν τα πέντε (5) και θα υπάρχουν αυστηρές προδιαγραφές για τους φορείς που θα μπορούν να συστήνουν και να λειτουργούν τέτοια ταμεία.

Ποσοστό Αναπλήρωσης : 26%

Μια διαδικασία Contracting-out, ενδυναμώνει την αίσθηση του ανήκειν.

Όσοι επιλέξουν να μην ενταχθούν στο παραπάνω επικουρικό ταμείο, θα πρέπει να συμμετέχουν υποχρεωτικά σε Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) το οποίο θα προσφέρει τουλάχιστον ισοδύναμη κάλυψη με το υποχρεωτικό επικουρικό ταμείο (δηλαδή, εισφορά τουλάχιστον 6%).

Θα υπάρχει η ευχέρεια στους πολίτες να επιστρέψουν, εάν το επιθυμούν, στο δημόσιο σύστημα, μεταφέροντας και τα αναλογούντα αποθεματικά (διευκολύνουν οι Ατομικοί Λογαριασμοί).

Ενθάρρυνση ανταγωνισμού μεταξύ του δημόσιου και των ιδιωτικών ταμείων, με βάση την ποιότητα των υπηρεσιών και την απόδοση των επενδύσεων των αντίστοιχων φορέων.
εργοδότες (περιλαμβανόμενου και του Δημοσίου, ως εργοδότη), με βάση το πλαίσιο του Ν. 3029/2002.

Ο κύριος σκοπός τους είναι η κλαδική διαφοροποίηση των εργαζομένων ως προς τις συνταξιοδοτικές παροχές – είτε ως προς την αναπλήρωση είτε το έτος συνταξιοδότηση.
Δεν υπάγονται στην κοινωνική ασφάλιση για συντάξεις.

Υπάγονται στην χρηματοοικονομική εποπτεία του κράτους καθώς και στην Ευρωπαϊκή ασφαλιστική νομοθεσία για την εποπτεία των ταμείων συντάξεων.

Για να χρηματοδοτηθούν το σύστημα, το οποίο δε θα αντλεί κρατικές επιχορηγήσεις για τους νέους ασφαλισμένους , θα πρέπει να εξευρεθούν συμπληρωματικοί πόροι για την στοιχειώδη υποστήριξη των απερχόμενων γενεών, για την περίοδο 2016-2045. Κυβερνητικά στελέχη εξέφρασαν επιφυλάξεις , τονίζοντας ότι είναι δύσκολο να βρεθούν επιπλέον πόροι για την κάλυψη των συντάξεων.

Συμπληρωματικοί πόροι απαιτούνται αφού οι απερχόμενες γενεές έχουν πληρώσει υψηλότερες εισφορές.

Η μείωση των εισφορών και κεφαλαιοποίηση επικουρικών δημιουργεί ανάπτυξη και επομένως οδηγεί σε αύξηση των εισφορών μεσοπρόθεσμα. Για την μεταβατική περίοδο 2016-2045, θα μπορούσε να συμφωνηθεί ότι:

(α) κανένας δεν συνταξιοδοτείται πριν την ηλικία των 65 ετών, και
(β) οι συνταξιούχοι ηλικίας άνω των 65 ετών διατηρούν τα επίπεδα παροχών που έχουν υπολογιστεί με τον Νόμο Κατρούγκαλου.

Για την πρώτη 5ετία: ΜΙΣΘΩΤΟΙ. Οι τρέχουσες ασφαλιστικές εισφορές ΜΕΙΩΝΟΝΤΑΙ ΣΤΑΔΙΑΚΑ ΑΠΟ ΤΟ 20% ΣΤΟ 10%, με ποσοστό μείωσης 2% κατ’ έτος. Οι εισφορές για την επικουρική ασφάλιση (6%) κατατίθενται στο Νέο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης.

Για την πρώτη 5ετία: Ελεύθεροι επαγγελματίες (ΟΑΕΕ) και Αγρότες (ΟΓΑ). Προτείνεται το «πάγωμα» των εισφορών στο σημερινό επίπεδο και η μετάβαση στο ποσοστό του 10% επί του εισοδήματος στο τέλος της πρώτης 5ετίας. Οι εισφορές τους (6%) για την επικουρική ασφάλιση κατατίθενται στο Νέο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης.

Πρόωρες συντάξεις: Αφορούν περίπου 500.000 άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών (δεν περιλαμβάνονται οι συντάξεις επιζώντων και αναπηρίας). Το συνολικό ετήσιο κόστος ανέρχεται σε € 6 δισ. [μέση σύνταξη € 1.300, ενώ οι συνταξιούχοι άνω των 65 ετών έχουν μέση σύνταξη € 850]. Η εξοικονόμηση πόρων από τον συγκεκριμένο τομέα απαιτεί μια ευρύτερη πολιτική συναίνεση (και πιθανώς σταδιακή κατάργηση).

Αύξηση απασχόλησης: Η μείωση των εισφορών θα προκαλέσει αύξηση της απασχόλησης- σταδιακή επανένταξη των 1.000.000 ανέργων και επιστροφή νέων από το εξωτερικό σημαίνει αύξηση εσόδων

Κρατική χρηματοδότηση: όπως και σήμερα, ο κρατικός προϋπολογισμός θα πρέπει να καλύψει τους υπολειπόμενους πόρους, ούτως ώστε να διατηρηθούν οι παροχές τουλάχιστον στα επίπεδα του Νόμου Κατρούγκαλου.

Ρήτρα Ανάπτυξης: Μετά την ανάκαμψη της οικονομίας, ένα μέρος του πρόσθετου εισοδήματος κατευθύνεται στους συνταξιούχους της Μεταβατικής Περιόδου.

Με το νέο σύστημα, ο μέσος πολίτης θα έχει πλήρη βεβαιότητα ότι μετά από 35 χρόνια εργασίας θα έχει ένα ποσοστό αναπλήρωσης 55% από το κρατικό σύστημα συντάξεων, με συνολικές εισφορές 16%.

Αυτό συνεπάγεται ότι με επιπλέον εισφορές 4% σε ένα Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης, εξασφαλίζει ένα ποσοστό αναπλήρωσης 75%.

Αυτό το επίπεδο εγγυημένης κρατικής προστασίας πρέπει να συγκριθεί με την σημερινή κατάσταση, όπου με εισφορές 27% δεν υπάρχει καμία εγγύηση για ονομαστικά ποσοστά αναπλήρωσης 56%

Το νέο σύστημα συντάξεων θα χρηματοδοτείται από τους εργαζόμενους και τους εργοδότες, με μηδενική συμμετοχή του κρατικού προϋπολογισμού (σήμερα: 10% του ΑΕΠ. Το 2060 και μετά: πάνω από 5,5% του ΑΕΠ).

Στην προτεινόμενη μεταρρύθμιση, η κρατική χρηματοδότηση είναι αναγκαία στην Μεταβατική Περίοδο 2016-2045, για την στήριξη των απερχόμενων γενεών. Το επίπεδο των απαιτούμενων δαπανών δεν θα υπερβαίνει αυτό που απαιτείται από το υφιστάμενο σύστημα.

Κρατική χρηματοδότηση θα χρειαστεί για την καταβολή των προνοιακών παροχών τύπου ΕΚΑΣ

Το προτεινόμενο σύστημα συντάξεων θα συσσωρεύσει €50 δισ. στην πρώτη 10ετία και περίπου €600 δισ. μέχρι το 2060. Αυτό θα έχει σημαντικές θετικές συνέπειες στο θέμα της διαπραγμάτευσης του δημόσιου χρέους της χώρας.

Οι «αγορές» γνωρίζουν ότι μαζί με το επίσημο δημόσιο χρέος, η χώρα πρέπει να εξυπηρετήσει και το ακόμα μεγαλύτερο αφανές χρέος του υφιστάμενου συστήματος συντάξεων.
Με το νέο σύστημα συντάξεων, η χώρα έχει την υποχρέωση κάλυψης ασφαλιστικών δαπανών μέχρι το έτος 2045. Μετά το έτος αυτό, η ανάγκη για κρατική χρηματοδότηση μηδενίζεται. Οπότε το αφανές χρέος του νέου ασφαλιστικού συστήματος μετά το 2045 ουσιαστικά μηδενίζεται.

Το καταλυτικό συμπέρασμα είναι ότι με το προτεινόμενο ασφαλιστικό σύστημα, η κυβέρνηση της χώρας αποκτά σημαντικούς βαθμούς ελευθερίας τόσο στην διαπραγμάτευση της επιμήκυνσης της διάρκειας του χρέους, όσο και στην ουσιαστική εξυπηρέτηση του επίσημου χρέους. Μετατροπή του εξωτερικού χρέους σε εσωτερικό.

Τα οφέλη του νέου συστήματος

- Στηρίζεται στην ίση μεταχείριση και καλλιεργεί νέα κουλτούρα αποταμίευσης

- Η μείωση των εισφορών θα αιμοδοτήσει την οικονομία και θα βελτιώσει την δυνατότητα των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων στην εξυπηρέτηση των χρεών τους (μεγαλύτερα έσοδα από «ρυθμίσεις» στα Ταμεία,το Δημόσιο, τις Τράπεζες).

- Για την Ελλάδα, εκτιμάται ότι η προτεινόμενη χρηματοδότηση των επικουρικών συντάξεων θα δημιουργήσει αποθεματικά τουλάχιστον € 50 δισ. στην πρώτη δεκαετία λειτουργίας του συστήματος.

- Οι πόροι αυτοί θα είναι πολύτιμοι για την χρηματοδότηση της ανάπτυξης της χώρας και την δημιουργία των εκατοντάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας που πρέπει να δημιουργηθούν για την απορρόφηση της ανεργίας.