Requiem για τις θεραπευτικές κοινότητες

07:27 1/8/2024 - Πηγή: Huffington Post Greece

.

Τελικά το Σχέδιο Νόμου “για την ολοκλήρωση της … ψυχιατρικής μεταρρύθμισης” ψηφίστηκε χωρίς καμία ουσιαστική αλλαγή και πλέον είναι νόμος του κράτους.

Οι Θεραπευτικές Κοινότητες ως ιδιαίτερες οντότητες απλά καταργούνται, μαζί με την επί δεκαετίες προσφορά τους στην υπόθεση των εξαρτημένων ατόμων. Οι πλειοψηφούντες βουλευτές αγνόησαν τον ορυμαγδό των επιχειρημάτων και τις κραυγές αγωνίας που γέμισαν τις σελίδες του opengov, αγνόησαν την συζήτηση στην επιτροπή κοινωνικών υποθέσεων, αρνήθηκαν να ακούσουν το

μήνυμα που έστελναν εργαζόμενοι, γονείς και εξαρτημένοι (πρώην και νυν) που διαδήλωναν μέσα στον καύσωνα, αγνόησαν ακόμη και τις φωνές κομματικών τους συντρόφων που επισήμαναν τους κινδύνους για την κοινωνία που ελλοχεύουν ανάμεσα στις διατάξεις της μεταρρύθμισης – απορρύθμισης. Με ένα άρθρο και έναν νόμο, όπως έλεγε κάποιος άλλος κάποτε. Κυριάρχησε επίσης η εμμονή των παροικούντων στον γυάλινο κόσμο του Μαξίμου, που στην ανερχόμενη κατρακύλα του διέκρινε το μήνυμα της επιτάχυνσης των “μεταρρυθμίσεων” τέτοιας ποιότητας.

Η απόσταση με τις ανάγκες της κοινωνίας γίνεται όλο και πιο αβυσσαλέα καθώς αρνούνται να ακούσουν, να μάθουν ή να συζητήσουν ώστε να νομοθετήσουν αποτελεσματικά. Όσοι δεν έμαθαν ποτέ να χτίζουν ξέρουν μόνο να γκρεμίζουν. Γιατί οι Θεραπευτικές Κοινότητες ποτέ δεν ήταν απλά το όνειρο ενός Φοίβου Ζαφειρίδη, μιας Κατερίνας Μάτσα, ενός Παναγιώτη Γεωργάκα. Ήταν το κέλυφος όπου το όνειρο για μια ζωή χωρίς εξαρτήσεις μπορούσε να γίνει πραγματικότητα με την μετατροπή του εξαρτημένου σε ενεργό παράγοντα την ίδιας του της θεραπείας. Ήταν το όνειρο των επαγγελματιών που έδωσαν καινούργιο περιεχόμενο στη έννοια του επαγγελματισμού με μια κατάθεση ψυχής που ο πληκτικός χαρτοκόπτης της ελληνικής δημοσιουπαλληλίας είναι ανίκανος να αντιληφθεί. Ήταν το όνειρο των τοπικών κοινωνιών, των φίλων και των συνοδοιπόρων που είδαν στις Κοινότητες ένα θερμοκήπιο αξιών που εκλείπουν σιγά σιγά από την κοινωνία μας.

Δεν είναι απλά “ψιλά γράμματα” για τους αλαζονικούς κυβερνώντες. Είναι αξίες εχθρικές και επικίνδυνες για την αντίληψη που πρεσβεύουν για την κοινωνική πολιτική, αντίληψη βαθιά κρατιστική, συγκεντρωτική, γραφειοκρατική και πελατειακή, όπως η αντίληψη της σχέσης τους με τον ψηφοφόρο λαό. Και αυτό δεν αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο των παρόντων. Επί δεκαετίες, επίκεντρο το αυτοδιοίκητο (άρα τον έλεγχο της φυσιογνωμίας, της επιστημονικής πρακτικής και της φιλοσοφίας λειτουργίας υπήρξαν αλλεπάλληλες απόπειρες συγχωνεύσεων με τον ΟΚΑΝΑ, μείωσης της επιχορήγησης, υπαγωγής στις πολιτικές μειώσεων του προσωπικού, ελέγχου των διαδικασιών από το Υπουργείο.

Τα προβλήματα οξύνθηκαν με την ένταξη στους “φορείς της γενικής κυβέρνησης” και της επιβολής οικονομικών και διοικητικών διαδικασιών που γιγάντωσαν την γραφειοκρατία εντός και αποδυνάμωσαν το μοντέλο της αυτοδιαχειριζόμενης Κοινότητας. Το 2019 η νέα κυβέρνηση της Ν.Δ. θεώρησε κατεπείγουσα την ανάγκη κατάργησης του αυτοδιοίκητου του ΚΕΘΕΑ και του εκλεγμένου από την βάση Δ.Σ. και την αντικατάσταση του από ένα Δ.Σ. κομματικών και προθύμων. Έκτοτε η κατάσταση άλλαξε δραματικά, το κέλυφος διερράγη, ο χρόνος αξιοποιήθηκε από την νέα διοίκηση για την κατάργηση κάθε συλλογικής διαδικασίας, το “πείραμα του βατράχου”1 απέδωσε και όλα ήταν έτοιμα για την χαριστική βολή.

Το έγκλημα μοιάζει να ολοκληρώνεται: οι εξαρτημένοι είναι απλά αντικείμενα υπηρεσιών κι όχι και υποκείμενα της θεραπείας. Τα “άγια δίδονται τοις κυσι”, οι Θεραπευτικές κοινότητες, πυκνωτές εμπειρίας, επιστημονικής γνώσης, φιλοσοφίας λειτουργίας, συμβολικών συστημάτων, εγκαθιδρυμένων σχέσεων μετ τις τοπικές κοινωνίες, brand names όπως θα έλεγε και ένας συνεπής νεοφιλελεύθερος, εκτελούνται με συνοπτικές διαδικασίες από τα χέρια μιας κομματικά διορισμένης διίκηση.

Η μοναδική πύλη εισόδου στο απρόσωπο mall του ΕΟΠΑΕ αναθέτει αποκλειστικά σε κάποιον “ειδικό” την επιλογή της προσήκουσας μορφής θεραπείας.

Το θεραπευτικό συνεχές διαρρηγνύεται καθώς η επανένταξη αποσπάται, προφανώς στην κατεύθυνση της μονοδιάστατης αντιμετώπισης της στην διαχείριση επιδοτούμενων θέσεων εργασίας. Ο πλούτος μιας ολοκληρωμένης παρέμβασης για την υποστήριξη της ένταξης, η δημιουργία εκπαιδευτικών δομών, μεγάλων και μικρών παραγωγικών εργαστηρίων, η λογική να παράγουμε ότι καταναλώνουμε, απλά πετιούνται στα αζήτητα και αχρείαστα.

Ο στόχος δεν είναι πλέον ο απεξαρτημένος χρήστης αλλά ο “λειτουργικός χρήστης”, αυτός που θα αδειάσει τα πεζοδρόμια για κάνει χρήση στους χώρους εποπτευόμενης χρήσης, που θα κοιμάται στον ξενώνα κι όχι στο πεζοδρόμιο, που θα είναι “λειτουργικός” δηλαδή μη ενοχλητικός. Η ανάγκη της υποστήριξης της διαβίωσης του χρήστη, αν δεν συνοδεύεται από μια κινητοποίηση στην προοπτική εξόδου, κινδυνεύει να καταλήξει σε υποστήριξη της εξάρτησης.

Η εξάρτηση είναι πια πρόβλημα του εξαρτημένου (άντε και της οικογένειας του) , το πρόβλημα της κοινωνίας συρρικνώνεται στην μείωση της κοινωνικής όχλησης από την εξάρτηση. Εξ’ άλλου σε αυτή την νεοφιλελέυθερη ματιά έρχεται να συνηγορήσει και η αντίστοιχη “ελευθεριακή” που θέλει την χρήση (και άρα την εξάρτηση) … κοινωνικό δικαίωμα!

Και στο τέλος του δρόμου, με την ιατρικοποίση της χρήσης και την αγνόηση των κοινωνικών αιτίων της εξάρτησης, διαφαίνεται η σταδιακή αποχώρηση του κράτους από το πεδίο με πολιτικές όπως αυτές που έχουμε δει στην Δύση, της fast truck θεραπείας, των ημερήσιων νοσηλίων του ΕΟΠΥΥ, των ασφαλιστικών εταιριών, της αδειοδότησης ιδιωτικών μονάδων στα πλαίσια του ελεύθερου ανταγωνισμού, της παροχής δικαιώματος συνταγογράφησης ναρκωτικών ή υποκατάστατων σε ιδιώτες ψυχιάτρους.

Οι καιροί αλλάζουν. Η ένταξη κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων δεν ήταν ποτέ απλά προϊόν κοινωνικής ευαισθησίας κάποιων ελίτ. Ήταν και μια ανάγκη της αγοράς εργασίας στη φάση εκείνη των δεκαετιών ανάπτυξης, που η παραγωγική μηχανή είχε ανάγκη από εργατικό δυναμικό. Η φάση αυτή παρήλθε και το εισαγόμενο εργατικό δυναμικό κάλυψε τις όποιες ανάγκες. Το σύστημα δεν χρειάζεται άλλους να διεκδικούν την ισότιμη κοινωνική και εργασιακή ένταξη τους, έχει ήδη αρκετούς ανέργους να “διαχειριστεί”. Η κυρίαρχη τάση (κι όχι βέβαια μόνο στην απεξάρτηση), είναι η νέα κοινωνική φιγούρα του “επωφελούμενου”, του λήπτη υπηρεσιών και πρόσβασης σε επιδοματικές πολιτικές, του εξαρτημένου από την κρατική “πρόνοια”, του ατόμου που το μόνο δικαίωμα που του αναλογεί είναι αυτή η πρόσβαση και το εισιτήριο σε αυτήν, την διατήρηση της κοινωνικής του μειονεξίας και μιζέριας, κάτι σαν τον “βολικό παράλυτο” των Pink Floyd (the wall).

Requiem λοιπόν. Όχι μόνο για ένα όνειρο. Για πολλά όνειρα πολλών ανθρώπων

1Είναι το πείραμα που έδειξε ότι αν ρίξεις έναν βάτραχο σε ζεματιστό νερό το πιο πιθανό είναι να πηδήξει έξω, ενώ αν ζεστάνεις το νερό σταδιακά θα “εξοικειώνεται” με την θερμοκρασία μέχρι να βράσει.

Related...Μεταρρύθμιση ή απορρύθμιση