«Άνθη της Πέτρας»: Λιθανάγλυφα προεπαναστατικών εκκλησιών της Αρκαδίας

07:58 2/10/2021 - Πηγή: Huffington Post Greece

Μέσα στη πολύεδρη ελληνική αλλά ιδιαίτερα Πελοποννησιακή φύση, όπου τα πάντα έχουν ταιριάσει από τη διαδρομή της ιστορίας και τη λαϊκή παράδοση, κρύβονται αμύθητοι ιστορικοί θησαυροί. Από τα αρχαία μέχρι τα νεότερα χρόνια, όπου καθημερινά καταστρέφονται από τον φθοροποιό χρόνο, που τους δίνει τη πατίνα του χρόνου ή τον άνθρωπο, που δεν αγαπά ούτε σέβεται τη παράδοση.

Αξιόλογα μνημεία της λαϊκής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής τέχνης είναι οι πετρόχτιστες εκκλησίες, σπίτια, γεφύρια και βρύσες, όπου για τη δημιουργία

των αριστουργημάτων αυτών συμβάλλουν η λιθογλυπτική, η ζωγραφική, η ξυλογλυπτική η μεταλλοτεχνία και η κεραμική.

Τα μνημεία αποτελούν πρωτογενή στοιχεία συγκρότησης του πολιτισμού και δημιουργούν μια πολιτιστική σχέση, που πρέπει εξετάζεται μέσα από τις επί μέρους θεματικές της θρησκείας, της μυθολογίας, της ιστορίας ,της γραπτής και προφορικής παράδοσης, της λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας, της πολιτικής, της αρχιτεκτονικής, της γλυπτικής και ζωγραφικής.

Όλα αυτά πρέπει να καταγραφούν, ταξινομηθούν, μελετηθούν, να συντηρηθούν και δημοσιευτούν για να καταστούν προσιτά σε όλους.

Η Πολιτεία έχει θεσπίσει ειδικούς νόμους για τη προστασία τους, τους οποίους για τα νεότερα μνημεία υλοποιεί με τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής κληρονομιάς του ΥΠΠΟΑ, που συνεργάζεται επίσης για το σκοπό αυτό με ειδικά πολιτιστικά σωματεία τοπικά ή εθνικά, διεθνείς οργανισμούς, εκπαιδευτικά ιδρύματα ή με άτομα που έχουν συναφή ενδιαφέροντα.

Περιήλθε στα χέρια μου ένα λεύκωμα με τίτλο «Δια χειρός τέκτονος – Λιθανάγλυφα προεπαναστατικών εκκλησιών της Αρκαδίας», που εξέδωσε το Σωματείο Φίλοι Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής «Ανθη της Πέτρας» με κείμενα Μαρίας Τσούπη και φωτογράφηση Αγγελικής Νικήτα.

Σκοπός του παραπάνω σωματείου είναι μεταξύ άλλων, η διάσωση και ανάδειξη της ιστορικής, αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της Λαγκαδινής τέχνης της πέτρας και των Λαγκαδίων Αρκαδίας ως υπαίθριου μουσείου λαϊκής αρχιτεκτονικής. Επίσης η μελέτη, καταγραφή και προβολή της συμβολής και τα επιδράσεως της τέχνης των Λαγκαδινών μαστόρων στην Ελληνική παραδοσιακή αρχιτεκτονική, αλλά και σε άλλους τομείς του πολιτισμού.

Μέσα στα πλαίσια του παραπάνω σκοπού το Διοικητικό Συμβούλιο του σωματείου αποφάσισε την παραπάνω έκδοση.

Ο εκδοθείς τόμος είναι καλαίσθητος και πολυτελής, πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, με χρηματοδότηση της Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου και άλλων χορηγών, αναφέρεται δε στα λιθανάγλυφα προεπαναστατικών εκκλησιών της Αρκαδίας και συγκεκριμένα δύο εκκλησιών των Λαγκαδίων,των ΠαμμεγίστωνΤαξιαρχών και του Ιωάννου Προδρόμου και μίας εκκλησίας της Στεμνίτσας του Αγίου Γεωργίου.

Τα λιθανάγλυφα των εκκλησιών αυτών αλλά και οι ίδιες οι εκκλησίες, που είναι έργα των περίφημων Λαγκαδινών μαστόρων υπό την καθοδήγηση του πρωτομάστορα Αντωνίου Ρηγόπουλου, αντανακλούν την γενικότερη παραδοσιακή αρχιτεκτονική, που επικράτησε στη Πελοπόννησο τόσο πριν όσο και μετά την επανάσταση, με κύριους συντελεστές τους Λαγκαδινούς μαστόρους.

Το λεύκωμα προλογίζει ο πρόεδρος του σωματείου «Ανθη της Πέτρας» Γιάννης Τσιαούσης, αναπληρωτής καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, ενώ η συγγραφεύς Μαρία Τσούπη, διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με συνοπτική εισαγωγή ενημερώνει τον αναγνώστη για το περιεχόμενο της από 180 σελίδες μελέτης της που ακολουθεί. Το βιβλίο έχει διαιρέσει σε τρία κεφάλαια, κάθε ένα από τα οποία έχει υποκεφάλαια με ενημερωτικούς τίτλους, ώστε να καθίσταται η ανάγνωση του έργου εύκολη και ενδιαφέρουσα για τον αναγνώστη.

Οι εξαιρετικές φωτογραφίες αναδεικνύουν την αξιοθαύμαστη τέχνη των λαϊκών μαστόρων, οι οποίοι σήμερα εκτός από τον πρωτομάστορα παραμένουν άγνωστοι.

Πρέπει να τονιστεί, ότι οι εκκλησίες αυτές, αριστουργήματα της λαϊκής αρχιτεκτονικής, κατασκευάστηκαν μέσα σε 40 ημέρες,που ήταν όρος για την ανέγερσης τους από τον Τούρκο κατακτητή.

Το παραπάνω θέμα ανέπτυξε πολύ εύστοχα ο Νίκος Βατόπουλος με δημοσίευμα του στην εφημερίδα «Καθημερινή» της 10.8.2021 .

Στα πλαίσια της εκδοτικής δραστηριότητας του Σωματείου, που έρχεται να συμπληρώσει τις υπόλοιπες (αρχειακή έρευνα, διοργάνωση εργαστηρίων της τέχνης της πέτρας, σεμινάρια, ημερίδες, ανακήρυξη μνημείων κλπ) εκδόθηκε τον Ιούλιο 2020 σε ένα καλαίσθητο τευχίδιο με τίτλο «Τα Άνθη της Πέτρας στην εποχή της Πανδημίας», όπου αναπτύσσονται με επιτυχία οι δράσεις του σωματείου, το θεσμικό πλαίσιο των μνημείων, σκέψεις για την παραδοσιακή Αρχιτεκτονική με αναφορά σε κτίσματα, αλλά κυρίως ιστορίες επώνυμων (οικογένειες Γαρδίκα, Ρηγοπούλου,Τασιόπουλου) και ανώνυμων Λαγκαδινών μαστόρων, που από Μάρτιο μέχρι Νοέμβριο, με τις τότε δύσκολες συνθήκες, διέτρεχαν τη Πελοπόννησο σαν μπουλούκια μαστόρων κτίζοντας αριστουργήματα.

Χαρακτηριστικό της χαράς της δημιουργίας είναι το παρακάτω τετράστιχο από το ποίημα «Λαγκαδινοί χτιστάδες» του Λαγκαδινού Απόστολου Φανού, που δημοσιεύεται στο τεύχος,

Σας βλέπω, να ελέγχετε το έργο που τελειώνετε

κι’από κύρη πιότερο να κρυφοκαμαρώνετε

γιατ’είναι δόσιμο ψυχής, πνοής και νου αντάμα

το έργο του δημιουργού, του ανθρώπου το θάμα.

***

Λέανδρος Τ. Ρακιντζής

Αρεοπαγίτης ε.τ.