Νέα εποχή για την ευρωπαϊκή άμυνα- Τα ανοιχτά ερωτήματα

10:34 9/3/2025 - Πηγή: Reporter

Η εβδομάδα που πέρασε ήταν ιστορικής σημασίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς ο φόβος για τις επεκτατικές τάσεις της Ρωσίας και το τέλος των Ευρωατλαντικών σχέσεων- τουλάχιστον στη μορφή που τις γνωρίζαμε μέχρι σήμερα- αναγκάζει τα κράτη-μέλη να προβούν σε ριζική αναβάθμιση της αποτρεπτικής τους ικανότητας, εισάγοντας νέα δημοσιονομικά εργαλεία. Πρόκειται για τολμηρές ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, οι οποίες φέρνουν μαζί τους αρκετά ερωτηματικά, που αφορούν και την Ελλάδα.

Το

πλαίσιο

Η έκρηξη του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ κατά του Ουκρανού ομόλογού του Βολοντίμιρ Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο στις 28 Φεβρουαρίου ουσιαστικά έθεσε την οριστική «ταφόπλακα» στο ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλειας, όπως εκείνο διαμορφώθηκε στην μεταπολεμική εποχή. Ο Ουκρανός ηγέτης προσπαθεί μεν να μαζέψει τα «σπασμένα», ωστόσο οι φιλότιμες προσπάθειες επαναπροσέγγισης των Αμερικανών δεν φαίνεται μέχρι στιγμής να αποδίδουν ιδιαίτερα, με τις ΗΠΑ να κόβουν την παροχή πληροφοριών από την CIA προς την επιτιθέμενη χώρα, γεγονός που ανεβάζει την πίεση στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις. Συνεπώς, οι εξελίξεις αυτές φέρνουν την Ευρώπη προ των ευθυνών της, καθώς καλείται να δράσει γρήγορα για να αναβαθμίσει την άμυνά της, από τη στιγμή που ο αμερικανικός παράγοντας δείχνει να αποστασιοποιείται.

Νέα δημοσιονομικά εργαλεία

Οι ευρωπαϊκές οικονομίες δεν περνούν τα τελευταία χρόνια την καλύτερη περίοδο. Σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στα σφιχτά δημοσιονομικά πλαίσια που υπάρχουν. Επομένως τα κράτη-μέλη καλούνται να βρουν ένα να πλαίσιο για τη διαχείριση των προϋπολογισμών τους, το οποίο θα ευνοεί τις επενδύσεις στην άμυνα.

Η αρχή έγινε την Τρίτη (4/3) από τη Γερμανία η οποία ουσιαστικά εγκαταλείπει το δημοσιονομικό της δόγμα του «φρένου» χρέους. Τα δύο παραδοσιακά κόμματα της χώρας (Χριστιανοδημοκράτες και Σοσιαλδημοκράτες), που αναμένεται να συγκροτήσουν κυβέρνηση έως το Πάσχα, συμφώνησαν στην ουσιαστική παράκαμψη του «φρένου» χρέους, εισάγοντας στο γερμανικό σύνταγμα νέα δημοσιονομικά εργαλεία. Προβλέπονται κονδύλια 500 δισ. ευρώ για την άμυνα και τις υποδομές, ενώ στην περίπτωση που οι αμυντικές δαπάνες ξεπερνούν το 1% του ΑΕΠ, δεν θα συνυπολογίζονται.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν προχώρησε στην παρουσίαση 5 σημείων, η υλοποίηση των οποίων θα οδηγήσει στην ενίσχυση της αποτρεπτικής ικανότητας των ευρωπαϊκών κρατών. Προβλέπονται συνολικά 800 δισ., εκ των οποίων 150 δισ. αναμένεται να προέλθουν από δάνεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, εξαιρείται για τις αμυντικές δαπάνες το Σύμφωνο Σταθερότητας (ΣΣΑ), γεγονός που ευνοεί ιδιαίτερα τις μικρότερες οικονομίες. Στη χρηματοδότηση της άμυνας αναμένεται να παίξει σημαντικό ρόλο η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ).

Επιπλέον, ο φόβος των Ευρωπαίων ότι η αποχώρηση των ΗΠΑ από την Ευρώπη, όπως την επιδιώκει ο Τραμπ, θα φέρει και απόσυρση της πυρηνικής ασφάλειας, οδήγησε τον πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν στο να προτείνει την επέκταση της γαλλικής «πυρηνικής ασπίδας»- η οποία είναι βέβαια σαφώς πιο αδύναμη από την αμερικανική- στα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εφόσον το επιθυμούν.

Υπενθυμίζεται ότι η Γαλλία είναι η μόνη χώρα της ΕΕ που κατέχει πυρηνικά όπλα. Θα έχει επίσης τη σημασία του, αν στην υλοποίηση αυτής της πρότασης θα έχει ρόλο το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο επίσης κατέχει πυρηνικά. Παρά το γεγονός ότι η Βρετανία έχει αποχωρήσει από την ΕΕ, η πολιτική της ηγεσία τείνει να προσεγγίζει ζητήματα ασφάλειας και άμυνας με ευρωπαϊκό προσανατολισμό.

Τι αποφασίστηκε στην Ευρωπαϊκή Σύνοδο κορυφής

Η πρωτοβουλία του Μακρόν για την «πυρηνική ασπίδα» συζητήθηκε επίσης κατά τη διάρκεια της Ευρωπαϊκής Συνόδου στις Βρυξέλλες την Πέμπτη (6/3). Σύμφωνα με το Bloomberg, οι Βαλτικές χώρες, η Δανία και η Πολωνία δήλωσαν πρόθυμες στην εξέταση αυτής της πρότασης. Η Γερμανία δεν την απέρριψε μεν πλήρως, ωστόσο ο απερχόμενος καγκελάριος Όλαφ Σολτς εκφράστηκε αρκετά πιο συγκρατημένα ως προς αυτό το σχέδιο.

Κατά τα άλλα η Σύνοδος δεν έκρυβε ιδιαίτερες εκπλήξεις. Οι ευρωπαίοι ηγέτες χαιρέτισαν τις τελευταίες πρωτοβουλίες της Φον ντερ Λάιεν, με εξαίρεση την Ουγγαρία, με τον Βίκτορ Όρμπαν να επιμένει ότι η αύξηση των αμυντικών δαπανών «θα καταστρέψουν την Ευρώπη».

Τα ανοιχτά ερωτήματα που αφορούν και την Ελλάδα

Στην Αθήνα έχουν κάθε λόγο να αισθάνονται δικαιωμένοι για την απόφαση της Ευρώπης να προχωρήσει στην εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από το Σύμφωνο Σταθερότητας, καθώς ήταν ένα χρόνιο ελληνικό αίτημα. Ωστόσο υπάρχουν ακόμη κάποιες ασάφειες ως προς την υλοποίηση του σχεδίου: Θα αφορά και τις χώρες, όπως η Ελλάδα, που επενδύουν σταθερά αρκετά μεγάλα ποσά στην άμυνα, άνω του 2%;

Η ΕΡΤ είχε αναφέρει σε ρεπορτάζ της την Πέμπτη (7/3) ότι συζητήθηκαν λεπτομέρειες και έγιναν τροποποιήσεις που προτάθηκαν από τα κράτη, μία εκ των οποίων προβλέπει ότι όλα τα μέλη της ΕΕ θα επωφεληθούν από την πρωτοβουλία ανεξαρτήτως του τρέχοντος επιπέδου των αμυντικών τους δαπανών. Ωστόσο, αναλυτές τονίζουν ότι οι σχετικές εξειδικεύσεις θα προκύψουν όταν δημοσιευτούν τα αντίστοιχα νομικά κείμενα, κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών.

Παράλληλα, υπάρχει η ανησυχία ότι οι αυξημένες δαπάνες για την άμυνα θα γίνουν εις βάρος του κοινωνικού κράτους, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής, προς όφελος ακροδεξιών κομμάτων στο σύνολο της Ευρώπης.

Γενικότερα, πρόκειται για ένα αρκετά περίπλοκο σχέδιο, στη συγκρότηση του οποίου δεν θα λείψουν οι εντάσεις, όπως φάνηκε από την γαλλογερμανική διαφωνία ως προς τη διαχείριση του ευρωπαϊκού αμυντικού πακέτου, την οποία αποκάλυψαν οι Financial Times.

Η κατάσταση στην Ουκρανία

Η αμερικανική πίεση προς την Ουκρανία για άμεση εκεχειρία και η απρόβλεπτη στάση του Τραμπ, ο οποίος απείλησε τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν με δασμούς για να … αναιρέσει λίγες ώρες αργότερα, αναγκάζουν την Ευρώπη να δράσει γρήγορα.

Σύμφωνα με στρατιωτικούς αναλυτές, η κατάσταση στο ουκρανικό μέτωπο είναι μεν δύσκολη αλλά δεν υπάρχει γενικότερη κατάρρευση για την ώρα. Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι οι Ουκρανοί κατέχουν στρατιωτικές προμήθειες αυτή την ώρα που εξασφαλίζουν «επιβίωση» για τους επόμενους 6 μήνες περίπου, σύμφωνα με το γερμανικό NDR. Η Ουκρανία έχει ευνοηθεί από το γεγονός ότι το 30% των όπλων του στρατού της παράγεται εντός της εμπόλεμης χώρας. Παρόλα αυτά η κατάσταση παραμένει εξαιρετικά κρίσιμη, με τους Ρώσους να κλιμακώνουν τις επιθέσεις τους στα ανατολικά της χώρας, παρά τις όποιες «ειρηνευτικές» πρωτοβουλίες του νέου «ρωσοαμερικανικού» άξονα.

Υπάρχει ο κίνδυνος άμεσης ρωσικής επίθεσης στην Ευρώπη;

Αναλυτές εκτιμούν ότι η άμεση επέκταση της ρωσικής επιθετικότητας σε κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ ή της ΕΕ είναι περιορισμένη με τα σημερινά δεδομένα. Ο ρωσικός στρατός έχει σημειώσει τεράστιες απώλειες στο ουκρανικό μέτωπο και η δημογραφική πορεία της χώρας δεν την ευνοεί ιδιαίτερα, ως προς την ποσοτική αύξηση των δυνάμεών της. Παρόλα αυτά, υπάρχει ο φόβος στην Ευρώπη ότι μία εκεχειρία στην Ουκρανία θα έδινε απλώς χρόνο στον Πούτιν να ανασυγκροτήσει τις δυνάμεις του. Αρκετοί παράγοντες θεωρούν έτος-ορόσημο για το μέλλον των σχέσεων Ευρώπης-Ρωσίας το 2029.

Συνεπώς, οι Ευρωπαίοι καλούνται να δράσουν γρήγορα. Οι αποφάσεις και πρωτοβουλίες που πάρθηκαν την περασμένη εβδομάδα έχουν μεν ιστορική σημασία, ωστόσο αποτελούν μόνο την αρχή για την υλοποίηση ενός τιτάνιου και δύσκολου έργου.

Γιώργος Ραυτόπουλος

#Ευρωπαϊκή_Ενωση #ΕΛΛΑΔΑ #Ουκρανία #Ρωσία #ΗΠΑ #Γερμανία #Γαλλία