«Χωρίς υγιή ωκεανό, δεν υπάρχει υγιής ανθρωπότητα, ούτε οικονομία» λέει ο εξερευνητής Φαμπιέν Κουστώ, ο εγγονός του Ζακ Υβ Κουστώ

09:18 11/3/2018 - Πηγή: Huffington Post Greece

Το να ζεις επί 31 συνεχόμενες ημέρες κάτω από το νερό της θάλασσας, σε πίεση τριών ατμοσφαιρών και σε βάθος περίπου 20 μέτρων, μοιάζει περισσότερο με τη ζωή σε μια αποικία στον Άρη, παρά στον πλανήτη Γη -υπό την έννοια ότι η λειτουργία του ανθρώπινου σώματος αλλάζει εντελώς και δεν έχεις άμεση πρόσβαση στη Γη.

Το αίμα και ο αέρας είναι πυκνότερα, η αίσθηση της γεύσης μουδιάζει, τα μαλλιά μακραίνουν πιο γρήγορα, τα τραύματα επουλώνονται ταχύτερα, αλλά και οι μολύνσεις εξαπλώνονται σαν τη φωτιά, το σώμα καταναλώνει τρεις φορές περισσότερες θερμίδες, το φρέσκο φαγητό αλλοιώνεται πριν προλάβεις

να το απολαύσεις, ενώ αν πάθεις έμφραγμα πρέπει να το αντιμετωπίσεις εκεί κάτω, στο βυθό, γιατί αν αναδυθείς χωρίς την κατάλληλη προσαρμογή, το σώμα θα πάθει σοκ.

Παρόλα αυτά, μέσα σε αυτό το υπερθέαμα της θαλάσσιας ζωής, μέσα στα χρώματα των κοραλλιογενών υφάλων και των αεικίνητων ψαριών, αρχίζεις να μη σκέφτεσαι καθόλου την επιφάνεια κι όταν έρθει η ώρα να επιστρέψεις στον «πάνω κόσμο», νιώθεις σαν να σε αποσπούν με αγένεια από το σπίτι σου, σαν να γίνεσαι πρόσφυγας.

Αυτό τουλάχιστον συνέβη στον Γάλλο δύτη και εξερευνητή Φαμπιέν Κουστώ (Fabien Cousteau), που πριν από κάποια χρόνια πέρασε 31 ημέρες κάτω από τη θάλασσα, μαζί με μια ερευνητική-επιστημονική ομάδα πέντε ατόμων, σπάζοντας το αντίστοιχο ρεκόρ του παππού του, του πασίγνωστου ωκεανογράφου, εξερευνητή και κινηματογραφιστή Ζακ Κουστώ, ο οποίος είχε ολοκληρώσει τον ίδιο άθλο το 1963, μένοντας κάτω από το νερό επί 30 ημέρες. Όπως λέει σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, «εκεί κάτω σπας τα όρια του χρόνου».

Ακολουθεί το προσαρμοσμένο κείμενο της συνέντευξης:

- Η Ελλάδα είναι μια χώρα που βασίζεται πολύ στον τουρισμό, υπό την έννοια ότι ιδίως εν μέσω οικονομικής κρίσης είναι ίσως ο μοναδικός κλάδος που δημιουργεί άμεσα έσοδα χωρίς να χρειάζεται τεράστιες επενδύσεις στην παρούσα φάση. Υπάρχει κάποια χρυσή τομή ανάμεσα στην τουριστική ανάπτυξη και την προστασία της θάλασσας και του περιβάλλοντος;

Η ερώτησή αυτή μπορεί να απαντηθεί μόνο από τον ελληνικό λαό. Εγώ προσωπικά θα ξεκινούσα δημιουργώντας μεγάλες προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές, που θα επέτρεπαν σε αυτόν τον τραπεζικό λογαριασμό να ξαναγεμίσει, να γίνει πιο υγιής, να ανθίσει, να δημιουργήσει «τόκο». Όσο περισσότερο μέρος της θάλασσας προστατεύεις, τόσο περισσότερο τόκο εισπράττεις κι αν μπορείς να ζήσεις από τον τόκο, τότε δεν χρειάζεται να πειράξεις το κεφάλαιο. Έτσι έχεις μια «φόρμουλα κερδοφορίας» για τα πάντα, για τον τουρισμό, για την υδατοκαλλιέργεια, για την αλιεία. Ουσιαστικά όμως, αυτή την ερώτηση μπορεί να την απαντήσει μόνο κάποιος που έχει στην «ιδιοκτησία» του αυτή την υδάτινη αυλή (aquatic backyard) στη χώρα του, εγώ είμαι απλά ένας επισκέπτης.

- Οι Σεϊχέλες αποφάσισαν πρόσφατα να δημιουργήσουν δύο τεράστια θαλάσσια πάρκα, λαμβάνοντας ως αντάλλαγμα τη διαγραφή σημαντικού μέρους του εθνικού τους χρέους. Πιστεύετε ότι τέτοια σχήματα μπορούν τελικά να αποδώσουν τα προσδοκώμενα οφέλη;

Θεωρώ ότι (η δημιουργία προστατευόμενων θαλάσσιων πάρκων) είναι σίγουρα ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, θα πρέπει όμως να περιμένουμε για να δούμε αν θα αποδώσει. Σε κάθε περίπτωση πιστεύω πραγματικά ότι προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές πρέπει να υπάρχουν (...) Ως προς τον μηχανισμό (με τον οποίο επιδιώκεται αυτό) καθεαυτόν, έχω δει πολλά διαφορετικά μοντέλα... Δεν είμαι υποχρεωτικά εναντίον, αλλά ούτε πάντα συμφωνώ, με το να συμμετέχουν τρίτες χώρες στο κόστος της δημιουργίας τέτοιων πραγμάτων.

- Ο υποβρύχιος κόσμος αντιστοιχεί στο 99% του ζωτικού χώρου του πλανήτη, όπου ζει το 93% της βιοποικιλότητας. Ο άνθρωπος έχει εξερευνήσει μόλις το 5% των θαλασσών και των ωκεανών του πλανήτη. Τι άλλο μπορεί να υπάρχει εκεί κάτω;

Αν ήξερα, δεν θα πήγαινα, όπως θα έλεγε ο παππούς μου (γελάει δυνατά). Για έναν εξερευνητή, αυτή η ερώτηση είναι πολύ συναρπαστική. Η απάντηση είναι πολύ απλή: δεν γνωρίζουμε! Κάθε φορά που πηγαίνουμε σε μια καινούργια αποστολή σε άγνωστο μέρος βρίσκουμε καινούργια πράγματα. Νέες θεραπείες για ασθένειες, νέα βιοποικιλότητα, νέους πόρους, νέες δυναμικές, υποβρύχιες λίμνες, υποβρύχια ηφαίστεια, πραγματικά εκπληκτικά πράγματα και κάθε τόσο μια μεγα-ανακάλυψη, ένα γιγάντιο πλάσμα, ένα γιγάντιο καλαμάρι, ίσως κάποτε ένα πλάσμα όπως το θαλάσσιο κήτος (του Περσέα) στη μυθολογία σας (γελάει)... Είναι πολύ συναρπαστικά εκεί κάτω και θα λάτρευα την προοπτική να μπορούσα να κατεβάσω ένα ερευνητικό υποβρύχιο στα νερά έξω από την Κρήτη, ένα από τα βαθύτερα σημεία της Μεσογείου, για να δω τι βρίσκεται εκεί.

- Το 2014, στο πλαίσιο της επιστημονικής αποστολής «Mission 31», μείνατε στον βυθό για 31 ημέρες, σε βάθος 19 μέτρων, ανοιχτά της Φλόριντα των ΗΠΑ, μέσα στο «Aquarius», το μοναδικό υποβρύχιο εργαστήριο στον κόσμο. Ποια ήταν η πιο έντονη εμπειρία που βιώσατε εκεί;

Πρώτα πρέπει να φανταστείτε ότι η «Aποστολή 31» δεν είχε τη βάση της μέσα σε ένα υποβρύχιο, αλλά σε έναν βιότοπο, ένα ενδιαίτημα (habitat). Και τα δύο είναι καλά οχήματα για μια εξερεύνηση, αλλά το υποβρύχιο σε απομονώνει και σε προστατεύει από το περιβάλλον, οπότε δεν μπορείς να είσαι μέσα στο περιβάλλον. Όταν αντίθετα βρίσκεσαι σε ένα εργαστήριο σε έναν βιότοπο, καταδύεσαι στο περιβάλλον, το σώμα σου προσαρμόζεται στην πίεση και το κυριότερο μπορείς να σπάσεις τα δεσμά του χρόνου. Κι αυτό είναι πολύ σπάνια πολυτέλεια. Επειδή δεν υπήρχε η ανάγκη να βουτάμε από την επιφάνεια, μπορέσαμε να κάνουμε επιστημονικές έρευνες αξίας τριών ετών σε 31 ημέρες... Χάρη σε αυτή την πολυτέλεια του χρόνου. Μπορούσαμε να βουτάμε 10-12 ώρες την ημέρα χωρίς να χρειάζεται πρόσθετη αποσυμπίεση... Μπορούσαμε να καταδυθούμε στα 50-60 μέτρα για ώρες κάθε φορά. Όλα αυτά διευκολύνονταν εκθετικά από το γεγονός ότι το ερευνητικό μας εργαστήριο ήταν στον πάτο της θάλασσας στις συγκεκριμένες συνθήκες πίεσης.... Υπάρχουν βέβαια «ρήτρες». Είναι ακραίο περιβάλλον. Ό,τι πάει στραβά πρέπει να το αντιμετωπίσεις υποβρύχια, στον πάτο, δεν μπορείς να πας στην επιφάνεια, το να πας στην επιφάνεια θα προκαλούσε πολλά προβλήματα. Το εργαστήριο ήταν σε βάθος τριών ατμοσφαιρών. Εκεί η πίεση στο κορμί σου τριπλασιάζεται, η καρδιά σου λειτουργεί με πυκνότερο αίμα, αναπνέεις πυκνότερο αέρα, η αίσθηση της γεύσης μουδιάζει, τα μαλλιά σου μακραίνουν γρηγορότερα, τα τραύματα επουλώνονται ταχύτερα, αλλά και οι μολύνσεις γίνονται ανεξέλεγκτες πολύ πιο εύκολα, αν πάθεις έμφραγμα πρέπει να το αντιμετωπίσεις εκεί κάτω... Το υποβρύχιο περιβάλλον λοιπόν μοιάζει πολύ σαν μια αποικία στον Άρη, είναι σαν ένας διεθνής διαστημικός σταθμός κάτω από τη θάλασσα...

- Νιώθεις περισσότερο άνθρωπος, πιο θνητός εκεί κάτω;

Ένιωσα περισσότερο ψάρι εκεί κάτω (γελάει δυνατά)... Σαν ένα υδρόβιο θηλαστικό που επέστρεψε εκεί από όπου όλοι ξεκινήσαμε, όπου όλοι γεννηθήκαμε... Για μένα προσωπικά -και ίσως είμαι απλά παράξενος, αλλά όποιος έχει σύνδεση με τον ωκεανό θα με καταλάβει- ήταν το σπίτι μου. Είχα μια πολύ ισχυρή αίσθηση ύπαρξης εκεί κάτω, ήταν το μέρος όπου ένιωσα περισσότερο άνετα. Ήθελα να καθίσω άλλον ένα μήνα, ίσως και περισσότερο. Δεν σκεφτόμουν καν την επιφάνεια πια...

- Πόσο εύκολα προσαρμόζεται το σώμα κατά την επάνοδο και ανάδυση στην ξηρά;

Κάναμε αποκορεσμό (desaturation) με αρκετό οξυγόνο για 24 ώρες και μετά αναδυθήκαμε στην επιφάνεια. Ήμασταν υπό επίβλεψη γιατρού για 72 ώρες. Η αίσθηση τη γεύσης μου δεν επανήλθε για σχεδόν δύο εβδομάδες. Τις πρώτες ημέρες μπορείς μεν να γευτείς τα πράγματα καλύτερα από ό,τι εκεί κάτω, αλλά η γεύση δεν έχει επανέλθει πλήρως... Τα αυτιά μου επίσης χρειάστηκαν χρόνο για να επανέλθουν. Το πιο σοκαριστικό όμως ήταν ότι ένιωθα σαν να βγήκα ξαφνικά μέσα από μια επίδειξη πυροτεχνημάτων διαρκείας. Το υποβρύχιο εργαστήριο ήταν σε ένα θαλάσσιο άδυτο... Πανέμορφο!

- Έχετε δηλώσει ότι οι όρκες είναι το καναρίνι της ανθρωπότητας στο ανθρακωρυχείο. Πώς τα πηγαίνει σήμερα αυτό το καναρίνι στο περιβάλλον του «ανθρακωρυχείου»;

Δεν δίνουν αρκετοί άνθρωποι τη δέουσα προσοχή σε αυτό... Οι όρκες είναι στον ωκεανό ό,τι είμαστε εμείς στη γη. Είναι το αρπακτικό «άλφα», τρώνε τα πάντα και τίποτα δεν τρώει εκείνες. Έχουν ουσιαστικά τις ίδιες πηγές τροφής με εμάς και σε πολλές περιπτώσεις οι πληθυσμοί τους αρρωσταίνουν, αδυνατούν να αναπληρωθούν, δεν γεννούν υγιή μικρά και πολλές τελικά πεθαίνουν. Εξετάσαμε την πηγή της τροφής τους, τους σολωμούς για παράδειγμα. Στα βορειοδυτικά του Ειρηνικού, ΗΠΑ και Καναδά, οι όρκες τρώνε το ίδιο είδος σολωμού (chinook salmon) που τρώνε οι άνθρωποι, και τα μικρά τους έχουν φυσικές αναπηρίες, προβλήματα στη μάθηση και τη συμπεριφορά, οι μάνες κάνουν ακούσιες αποβολές, όλα αυτά μειώνουν τον πληθυσμό τους σε βαθμό που κάποτε πιθανώς θα εξαφανιστεί. Αν δεις τα δείγματα αίματος των ενηλίκων και των μικρών που επιβιώνουν και τα συγκρίνεις με δείγματα από ανθρώπους, θα δεις ότι έχουμε παρόμοια περιεκτικότητα σε ανθρωπογενείς χημικές ουσίες: χημικά που χρησιμοποιούνται ως επιβραδυντικά φλόγας, φυτοφάρμακα όπως το DDT, που απαγορεύτηκε στη δεκαετία του ΄70, μόλυβδο, υδράργυρο, βαρέα μέταλλα γενικώς.

- Φαντάζομαι ότι το να έχεις παππού τον Ζακ Υβ Κουστώ είναι μια ανάμνηση που κρατάει για πάντα. Ποια ήταν η πιο πολύτιμη συμβουλή του;

Ο παππούς μου για πολλά χρόνια ενέπνευσε πολλούς ανθρώπους. Για εμένα βέβαια ήταν απλά ο παππούς μου, μιας και δεν ήξερα τίποτε περισσότερο για εκείνον, μέχρι που άρχισα να βλέπω τηλεόραση και κατάλαβα ότι εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο γνώριζαν ποιος είναι. Θα μας έλεγε πάντα ιστορίες για τις περιπέτειές του, θα μας εξηγούσε γιατί ένας πλεισιόσαυρος ήταν σημαντικός και έπρεπε να γνωρίζουμε πράγματα για αυτόν, σε σχέση με εμάς ως είδος. Θυμάμαι και τις διηγήσεις για τις ελληνικές περιπέτειές του, ήρθε εδώ για αποστολές και εξερευνήσεις. Αυτές οι ιστορίες με ενέπνεαν πάρα πολύ. Ο παππούς μου, αλλά και η γιαγιά μου, η μητέρα μου και ο πατέρας μου, όλη η οικογένειά μου ήταν η αιτία που ερωτεύτηκα τον ωκεανό. Όταν ως παιδί εκτίθεσαι σε αυτά τα θαύματα που η φύση προσφέρει, αποκτάς πολύ βαθύτερη σχέση με αυτά. Άρχισα να βουτάω στα τέσσερα, πήγα την πρώτη αποστολή στα επτά και από τότε δεν κοίταξα ποτέ πίσω. Δεν ενθαρρύνθηκα ποτέ, ούτε ποτέ πιέστηκα να ακολουθήσω την πορεία της οικογένειας, αυτό ήρθε φυσικά και έγινε υγιής εθισμός. Το πιο σημαντικό πράγμα που μας είχε πει πάρα πολλές φορές ήταν ”οι άνθρωποι προστατεύουν ότι αγαπούν. Αγαπούν ό,τι καταλαβαίνουν. Και καταλαβαίνουν ό,τι διδάσκονται”...

(ΑΠΕ-ΜΠΕ)