Δέκα αρετές, δέκα μιζέριες

09:36 24/1/2017 - Πηγή: Huffington Post Greece

Στο βιβλίο της «Introducing the Ancient Greeks» η καθηγήτρια κλασικών σπουδών Edith Hall προσπαθεί να ιχνοθετήσει τα 10 κύρια χαρακτηριστικά των αρχαίων Ελλήνων:

1. Ταξιδευτές (θαλασσοπόροι)
2. Καχύποπτοι προς την εξουσία
3. Ατομικιστές
4. Ερευνητικά πνεύματα
5. Ανοιχτοί σε νέες ιδέες
6. Πνευματώδεις
7. Ανταγωνιστικοί
8. Θαυμαστές της αριστείας σε ταλαντούχους ανθρώπους
9. Περίτεχνα εκφραστικοί
10. Εθισμένοι στην ηδονή

Δεν πιστεύω σε στερεότυπα που ορίζουν, αφορίζουν, προορίζουν ή περιορίζουν μαζικά ολόκληρους λαούς. Όλοι οι άνθρωποι

αξίζουν το σεβασμό μας, όλοι μπορούν να καλλιεργήσουν αρετές και όλοι ευκολότατα μπορούν να βουλιάξουν στη μιζέρια. Ούτε περιμένω η έκκληση στους αρχαίους προγόνους να μας ξελασπώνει εσαεί, όπως πεντάχρονα νήπια τραβάνε τον πατέρα τους από το μανίκι «Μπαμπά, δείρε το παιδάκι, μου πήρε το τόπι». Όμως τα 10 αυτά χαρακτηριστικά με έβαλαν σε σκέψεις. Θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν ή να εμπνεύσουν το νεότερο ελληνισμό;

Το κάθε ένα από αυτά τα χαρακτηριστικά μπορεί να υποδηλώνει αρετή, προτέρημα, πηγή δύναμης και επιβεβαίωσης της χαράς και της ομορφιάς της ζωής. Μπορεί όμως και να δηλώνει μιζέρια, μειονέκτημα, μωρία και στοιχείο αυτοκαταστροφής. Πώς χαρτογραφούνται στον ελληνισμό του 21ου αιώνα; Ας τα πάρουμε ένα ένα.

Ταξιδευτές: Η Ελλάδα βιώνει σήμερα μια μεγάλη έξοδο. Οι Έλληνες εξορίζονται μαζικά από τη χώρα τους ή στη χώρα τους. Το κράτος με την φαντεζί ονομασία «Ελληνική Δημοκρατία» χρόνια τώρα δεν υπηρετεί πολίτες. Εξυπηρετεί πελάτες. Μετά από μακροχρόνια «δεξιά» καταστολή και «αριστερά» δημιουργική ασάφεια, το προτεκτοράτο υποκύπτει πλέον και στα δύο αμαρτήματα: βρίσκεται υπό ασαφή δημιουργική καταστολή. Πάμπολλοι Έλληνες νιώθουν κρεμασμένοι στο κενό, χωρίς πατρίδα, όσο το ελληνικό κράτος πασχίζει να γίνει ο χειρότερος εχθρός τους. Το ταξίδι είναι μια λύση.

Ο ελληνισμός στα χρόνια μας ίσως αναδείξει αξιόλογους ταξιδευτές. Αρκετοί δυστυχώς θα χαθούν. Άλλοι θα χωνευτούν, κάποια στιγμή πχ. θα δηλώσουν αυθόρμητα ότι νιώθουν «Ολλανδοί» ή γενικώς κι αορίστως «Ευρωπαίοι» - όταν ούτε οι Ολλανδοί δε νιώθουν πλέον Ευρωπαίοι. Άλλοι ίσως διατηρήσουν κρυφά ή φανερά έναν ελληνισμό ζωντανό εκτός των παραδοσιακών συνόρων, όσο ο ελληνισμός εξοντώνεται στην κοιτίδα του. Κάποιοι εκλεκτοί και ανθεκτικοί θα μείνουν ή θα επιστρέψουν στον γεωγραφικό χώρο της άλλοτε Ελλάδας, κυνηγημένοι από μετριοκράτες ελληνόφωνους κατακτητές.

Η ζωή τα φέρνει περίεργα. Θυμάμαι την ευγενική αριστοκρατική κυρία που ήρθε για να συζητήσουμε ένα ερευνητικό πρωτόκολλο. Το όνομά της εξαιρετικά ασυνήθιστο. Μήπως ήταν ελληνικό; Στο τέλος της συνάντησης, δεν άντεξα και ρώτησα. Ήταν όντως Ελληνίδα, τρίτη γενιά, μοναχοκόρη μοναχογιού. Μου είπε πως νιώθει Ελληνίδα, λυπόταν που δεν μιλάει καλά ελληνικά. Πρόφερε λίγες λέξεις. Σπαστές, μελωδικές. Ήταν o τελευταίος άνθρωπος στην Αμερική με αυτό το επώνυμο, το είχε ψάξει. Στην Ελλάδα η οικογένεια είχε σβήσει. Έναν Οκτώβριο βρέθηκε σε ένα μικρό κοιμητήρι στην ορεινή Αρκαδία. Μέτρησε 18 τάφους με το επίθετό της. Εκεί σε μια γωνιά, 18 μαζεμένοι τάφοι με το τόσο σπάνιο επίθετο. Η σιωπή ήταν απόλυτη στα βουνά τριγύρω.

Την ξέρω αυτήν τη σιωπή των βουνών. Ίδια σιωπή στον τάφο του πατέρα μου στον Ελικώνα. Ίδια σιωπή στους τάφους του παππού και της γιαγιάς στα Βαρδούσια. Ίδια σιωπή περιμένει τον άλλο παππού και την άλλη γιαγιά, όταν από το θλιβερό κουτάκι του αστικού νεκροταφείου τους επιστρέψουμε πάλι στην Πίνδο. Ίδια παντού η σιωπή των ερημωμένων ελληνικών βουνών. Αθόρυβη ερημιά. Παρόμοια κι η σιωπή των ελληνικών πόλεων, αν αφαιρέσεις την παραπλανητική φλούδα του άσκοπου θόρυβου που τις καλύπτει. Πολύβουη ερημιά.

Η ζωή τα φέρνει περίεργα. Παραξενεύτηκα όταν είδα έναν ηλικιωμένο Έλληνα με καριέρα στο εξωτερικό, αλλά και γερά δικτυωμένο και τιμημένο στα ελληνικά πράγματα, να εμφανίζει φανατική εθνικιστική εγκεφαλοδιάρροια. Έμαθα όμως γιατί. Τα παιδιά του όχι μόνο είχαν χάσει τη γλώσσα, αλλά αδιαφορούσαν πλήρως για την στρεβλή Ελλάδα του καλοδικτυωμένου πατέρα. Λυπήθηκα τον κακόμοιρο, βαθιά ηττημένο φασιστάκο.

Η ζωή τα φέρνει περίεργα. Όπου ταξιδεύω, ψάχνω να βρω συμμάχους να βοηθήσουν την Ελλάδα. Στον εικοστό-κάτι όροφο ουρανοξύστη συνάντησα έναν σημαντικότατο Έλληνα. Αμέσως δήλωσε απερίφραστα: «Η Ελλάδα αξίζει μόνο να καταστραφεί». Πήγα να τον μαλακώσω, να τον μεταπείσω. Ήταν ανένδοτος. Εμφανώς πονούσε. «Λατρεύω την Ελλάδα, αλλά αυτή η Ελλάδα πρέπει να καταστραφεί». Κάπου σταμάτησα τη συζήτηση. Έστριβε μαχαίρι ό ένας στις σάρκες του άλλου.

Καχύποπτοι προς την εξουσία: Η καχυποψία είναι εμφανής σήμερα, συχνά σε ακραίο βαθμό. Συμπεριλαμβάνει κρίση μετά λόγου και μετά επιχειρημάτων αλλά και άκρατη συνωμοσιολογία, πίστη σε πατριδολάγνες υστερίες και ψευδο-οράματα 600 δισεκατομμυρίων στην Τράπεζα της Χαλιμάς. Έχει κάθε δικαίωμα και υποχρέωση ένας σοβαρός πολίτης σήμερα να είναι συνετά καχύποπτος, όταν βλέπει στην εξουσία αλληλοδιάδοχες μαριονέτες - και όχι μόνο στην Ελλάδα. Όταν βλέπει δεξαμενή μαριονετών τόσο βαθιά, ποικίλη και παρδαλή που προδικάζει μακρά καταδυνάστευση χωρίς ανασαμό.

Ατομικιστές: Ο ασύστολος ατομικισμός φθείρει άτομα και σύνολα. Όμως πλέον η ατομική ευθύνη και η αλτρουϊστική ατομική πρωτοβουλία είναι ρεαλιστικό καταφύγιο, όταν ομαδικά και κοινωνικά συστήματα παραλύουν ή τα καπηλεύονται γλοιώδεις πάτρονες. Βέβαια ακόμα και η πιο σοβαρή και ευγενική ατομική προσπάθεια δύσκολα πετυχαίνει. Το σύστημα διαθέτει συμπαγή ηλιθιότητα, μακάρια αδράνεια και αρραγή ιδιοτέλεια. Υπάρχει όμως άλλος δρόμος; Δεν κάνω θεωρητικές εικασίες. Κάθε μέρα, ο καθένας μας βρίσκεται μπροστά στο άδικο, στον συνάνθρωπο που τον πολτοποιούν οι ασύδοτοι, οι δικτυωμένοι. Κάθε μέρα, ο καθένας καλείται να υπερασπιστεί το δίκιο ή να κλείσει τα μάτια - ώσπου μια μέρα είτε να πολτοποιηθεί κι αυτός είτε να βγάλει κάρτα μέλους σε κάποιο Κόμμα Πολτοποιητών.

Ερευνητικά πνεύματα: Για την κλίση των Ελλήνων στην επιστημονική έρευνα έχω γράψει πολλές φορές. Η επιστήμη φυσικά δεν έχει εθνικιστικό ή τοπικιστικό χαρακτήρα, είναι παγκόσμια αξία. Επιπλέον το ερευνητικό πνεύμα δε συναντιέται μόνο σε επιστήμονες. Ο άνθρωπος που ψάχνει, που δεν επαναπαύεται, που καινοτομεί - μπορεί να ξεφυτρώσει σε οποιοδήποτε επάγγελμα, τέχνη, ενασχόληση, παντού. Μπορεί επίσης να πολεμηθεί λυσσαλέα παντού.

Ανοιχτοί σε νέες ιδέες: Είμαστε σήμερα ανοιχτοί σε νέες ιδέες; Αυτό μετράει. Χωρίς νέες ιδέες, η χώρα όχι μόνο έχει τελειώσει (αυτό δα, είναι ευρύτατα γνωστό), αλλά δεν υπάρχει ούτε ελπίδα αναγέννησης στο μέλλον. Βέβαια, πολλές νέες ιδέες αποτυγχάνουν. Όσοι θεωρούν τις προτάσεις μου κακές, ας προτείνουν άλλες. Αλλά αν δεν δοκιμάσεις κάτι καινούργιο, έχεις αποτύχει 100%.

Πνευματώδεις: Η χώρα έχει γεμίσει από κωμωδούς, επαγγελματίες και ανεπάγγελτους. Υπάρχει όμως μεγάλη απόσταση από την λεπτή ευκινησία της γλώσσας, της στάσης τους σώματος και της ακτινοβολίας της ψυχής στην γραφή μέχρι το χάχανο. Το χάχανο, προφορικό και γραπτό, κυριαρχεί πλέον. Σαρκοφάγο, δυσφημιστικό, βίαιο, ανέξοδο κι αδιέξοδο. Μια μικρούλικη, φρούδα επαναστασούλα, φούσκα που σπάει και ξεθυμαίνει. Ένας γρήγορος, φτηνός τρόπος να ακυρώνεις τις ελπίδες για ουσιαστική, έλλογη επανάσταση έναντι των κακώς εχόντων. Οι χαχανοποιοί είναι σύμμαχοι, διαφημιστές και εμπεδωτές της εξουσίας που χαχανίζουν.

Ανταγωνιστικοί: Άμιλλα. Ψάχνω να βρω πότε άκουσα τελευταία αυτήν την λέξη στην Ελλάδα. Πάει καιρός. Ευγενής άμιλλα. Για φαντάσου. Οι λέξεις αυτές φαίνονται σαν να προέρχονται από χαμένη προϊστορική διάλεκτο, απόμακρη κι ακατανόητη σαν τον δίσκο της Φαιστού. Τι έγινε η ευγενής άμιλλα; Φθόνος και έριδα. Όσο ένας λαός κουρνιάζει σε μπουντρούμι ανελευθερίας, η ξοδεμένη ανάσα στον κλειστό χώρο μαζεύει όλο και μεγαλύτερη συγκέντρωση φθόνου. Είναι σαν το διοξείδιο του άνθρακα σε ερμητικά κλειστό κελί. Μαζεύεται, μαζεύεται, μέχρι που σκας.

Θαυμαστές της αριστείας σε ταλαντούχους ανθρώπους: Είναι αφάνταστα δύσκολο να θαυμάσεις την αριστεία, να πεις καλό λόγο για κάποιον καλύτερο από εσένα. Συνήθως, η «ανθρώπινη» αντίδραση είναι να τον ξεσκίσεις, να εξαφανίσεις όποιο μέτρο σύγκρισης δείχνει πόσο κατάφωρα υστερείς. Εκεί είναι όμως που κάποιοι λαοί, κάποιες εποχές πετυχαίνουν υπέρβαση. Έχουν τη δύναμη να ανεχτούν την αριστεία, να την χρησιμοποιήσουν για να ανέβουν όλοι μαζί της. Αφάνταστα δύσκολο. Μια φορά, ένας καθηγητής εβραϊκής καταγωγής αμέσως μόλις συστηθήκαμε με ρώτησε: «Γιατί οι Έλληνες πάντα έχουν κάτι κακό να πουν για να θάψουν τους καλύτερούς τους Έλληνες;»

Περίτεχνα εκφραστικοί: Μιλάμε πολύ, γράφουμε πολύ. Υπάρχει τέχνη στο λόγο, στη γραφή, στη σκέψη μας; Υπάρχει ουσία; Συναντιέται η τέχνη της έκφρασης με την ουσία; Τι ψάχνεις τώρα, θα πείτε! Κι όμως, είναι τόσο σημαντικό.

Εθισμένοι στην ηδονή: Ανελεύθεροι, αυτοκαταστροφικοί, ποτισμένοι μέχρι το μεδούλι απόγνωση, φθόνο και έριδα, μπορούμε να ελπίσουμε κάποτε να απολαμβάνουμε την ηδονή, το μεγαλείο της ζωής; Την έκπληξη της δημιουργίας, την ανάταση της προσφοράς στον συνάνθρωπο, την ακαταμάχητη έλξη για την γνώση, τον έρωτα του ωραίου που μπορεί να αποκαλύψει το κάθε λεπτό; Αν όχι, έχουμε παραδοθεί οριστικά; Δε θα αντιδράσουμε απέναντι στην ανελευθερία, στην αυτοκαταστροφή, στην απόγνωση, στον φθόνο και στην έριδα που μας κατατρώνε τα σωθικά;

Για τη ζωή μας πρόκειται.

-- This feed and its contents are the property of The Huffington Post, and use is subject to our terms. It may be used for personal consumption, but may not be distributed on a website.