Δικαιοσύνη και Δημοκρατία σε έλλειψη οξυγόνου

08:22 28/2/2025 - Πηγή: Huffington Post Greece

Συμπληρώθηκαν δύο χρόνια από το δυστύχημα των Τεμπών, μια εθνική τραγωδία με απολογισμό 57 νεκρούς και τουλάχιστον 85 τραυματίες, ο ένας εξ αυτών ακόμα σε κώμα. Συχνά ξεχνάμε τους τραυματίες, όμως δεν θα έπρεπε. Πολλοί από αυτούς συνεχίζουν να ανεβαίνουν τον δικό τους Γολγοθά, όπως και οι συγγενείς των θυμάτων. 

Δύο χρόνια μετά, η κοινωνία παραμένει σε ένταση και αναβρασμό. Από την πρώτη στιγμή, οι χειρισμοί υπήρξαν ανεπαρκείς και προβληματικοί. Ένας αρμόδιος υπουργός που διαβεβαίωνε εμφαντικά για την ασφάλεια του σιδηροδρομικού δικτύου. Ένας άλλος που παραδέχτηκε αποσιώπηση των προβλημάτων

για να μην πληγεί η «εμπιστοσύνη» των πολιτών στα τρένα, ακόμα κι αν αυτό σήμαινε έκθεσή τους σε σοβαρό κίνδυνο. Κι έπειτα, δηλώσεις περί «θυσιών» που θα οδηγούσαν σε βελτιώσεις, διατυπώσεις από ανθρώπους που είτε δεν έχουν την παραμικρή ιδέα για τη λειτουργία συστημάτων διαχείρισης ποιότητας είτε στερούνται στοιχειώδους ενσυναίσθησης. Αναρωτιέμαι βέβαια πόσο ιδιαίτερη προσπάθεια χρειάζεται να καταβληθεί για να κατανοήσει και να σεβαστεί κανείς τα συναισθήματα των γονέων που θάβουν τα παιδιά τους. 

Όμως, και οι χειρισμοί της κρίσης που ακολούθησαν αποδείχθηκαν ελλιπείς δείχνοντας σαφώς πως το κυρίως σχέδιο δεν αφορούσε στην ανάλυση των αιτιών της τραγωδίας αλλά κυρίως στη μετρίαση του επικοινωνιακού πλήγματος. Από τη βιασύνη για εξαγωγή συμπερασμάτων και την παρουσία αναρμοδίων στον χώρο της τραγωδίας, μέχρι την απομάκρυνση χωμάτων από το σημείο του δυστυχήματος, που είχε ως αποτέλεσμα την εύρεση μακάβριων καταλοίπων σε χωματερές εβδομάδες αργότερα.

Παράλληλα, οι αντικρουόμενες εκθέσεις πραγματογνωμόνων έριξαν ακόμη περισσότερο φως στο χάος: οι επίσημες μιλούσαν για εκρήξεις λόγω ελαίων σιλικόνης, ενώ οι ανεξάρτητες εκθέσεις των πραγματογνωμόνων των οικογενειών των θυμάτων κατέγραφαν ποσότητες καύσιμης ύλης πολλαπλάσιες των αναφερομένων. Οι δεύτερες επιβεβαιώθηκαν και από το Πανεπιστήμιο της Γάνδης. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, υπήρξαν καθυστερημένες παραδόσεις βίντεο, αμφισβητούμενες ηχογραφήσεις και καταστροφή γενετικού υλικού θυμάτων μέσα σε 40 ημέρες, ενώ θα έπρεπε να διατηρηθεί για τουλάχιστον 7-8 μήνες, και φυσικά η άρνηση της Ελλάδας προς το κάλεσμα του εισαγγελέα της ΕΕ για διερεύνηση ευθυνών δύο υπουργών Μεταφορών.

Η Βουλή σύστησε εξεταστική επιτροπή, όμως κρίσιμοι μάρτυρες δεν κλήθηκαν, αλλά ο πρόεδρός της το διασκέδαζε με την πρώτη ευκαιρία. Αντίθετα, προτιμήθηκε η κατάθεση πρώην υπουργών που είχαν αποχωρήσει από τη θέση τους δύο δεκαετίες πριν. Δεν ήταν, όπως ο ίδιος ο πρωθυπουργός παραδέχτηκε, η καλύτερη στιγμή του κοινοβουλίου, ό,τι και αν σημαίνει αυτό. Αμετροέπεια και ατέλειωτες αστοχίες διαχείρισης, επιτείνοντας ένα ήδη εξελισσόμενο έλλειμμα εμπιστοσύνης προς τη Βουλή και τη Δικαιοσύνη. 

Την ίδια στιγμή, η κοινωνία να παρατηρεί, και φυσικά να απορεί. Για τους κινδύνους που εκτίθεται καθημερινά, για την αντιμετώπιση της σοβαρότητας τους από τους αρμοδίους, αλλά και για τον τρόπο λειτουργίας του πολιτικού συστήματος και της δικαιοσύνης συνολικά. Σωρευτικά όλο αυτό το κλίμα δημιούργησε το πρόσφορο έδαφος για τους συνήθεις ύποπτους που ποντάρουν στη λαϊκή οργή και σε όλους όσους κρύβονται στην ανωνυμία του διαδικτύου για να αναπτύξουν κάθε λογής θεωρία συνομωσίας, αλλά και σε όσους προβληματίζονται πραγματικά. Έτσι, σταδιακά δημιουργήθηκε οργή και γεννήθηκε ανάγκη αντίδρασης. Η πρώτη μαζική ήρθε στις 26 Ιανουαρίου. Χιλιάδες πολίτες διαδήλωσαν ειρηνικά, με το απλό αίτημα για αλήθεια και διαφάνεια. Ήταν η μαζικότητα των διαδηλώσεων που υποχρέωσε ακόμη και τον πρωθυπουργό να προβεί δημόσια σε διορθωτικές δηλώσεις και παραδοχές λαθών. 

Κι όμως, εκεί που θα έπρεπε να δούμε αναστοχασμό, ειλικρινή απολογισμό και μια συλλογική δέσμευση για την αναζήτηση της αλήθειας, η πραγματικότητα διέψευσε για άλλη μια φορά τις ελπίδες μας. Η αποπροσανατολιστική δυναμική των διαφόρων θεωριών του διαδικτύου ανατροφοδότησε επικοινωνιακά τεχνάσματα και παρήγαγε άλλοθι, ένα άλλοθι που επέτρεψε σε υπεύθυνους να εμφανίζονται αδικημένοι. Αντί για αυτοκριτική, είδαμε κραυγές και υποκριτικό θυμό, καταχρηστικές φράσεις και επιτηδευμένα λεκτικά παιχνίδια. Ο στόχος απλός. Να πειστεί η κοινή γνώμη πως τα γεγονότα διογκώθηκαν σκοπίμως για να πληγεί η κυβέρνηση. Η προσπάθεια ήταν ξεκάθαρη: να εμφανιστεί ο κάθε υπεύθυνος ως θύμα ακραίων καταλογισμών, ώστε και οι αντικειμενικές ευθύνες του αμφισβητηθούν. 

Μπροστά στη συσσώρευση όλων αυτών μια κοινωνία σε απόγνωση. Το ήδη βαρύ κλίμα των διεθνών προκλήσεων που καθιστά ακόμα και την ΕΕ παρατηρητή, την ακροδεξιά στροφή, τις αρνητικές εκθέσεις για την ελευθερία του Τύπου, την ανισορροπία δυνάμεων στο πολιτικό σύστημα που αντικατοπτρίζεται και κοινοβουλευτικά με την ανεπάρκεια της αντιπολίτευσης, επιβαρύνθηκε περισσότερο από το αίσθημα έλλειψης διαφάνειας και αλήθειας. Η ανάγκη για καλύτερη λειτουργία της δικαιοσύνης και ποιοτικότερη δημοκρατία έγινε σύνθημα. Μια δημοκρατία όπου ο πολίτης υπερισχύει της κομματικής αλληλεγγύης και της πολιτικής επιβίωσης και μια δικαιοσύνη όπου τοποθετεί στο κάδρο πραγματικούς υπευθύνους. Επειδή όμως απέτυχε, τώρα σύρεται η ίδια ως κατηγορούμενη. Και οι δικαστές σε αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι ούτε ψύχραιμοι ούτε δυστυχώς δίκαιοι. 

Και τώρα, βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Η εμπιστοσύνη στη Δικαιοσύνη κλονίζεται. Η ίδια η ποιότητα της δημοκρατικής μας λειτουργίας αμφισβητείται. Αυτή είναι η πραγματική πληγή που δημιουργήθηκε και που ξεπερνάει κόμματα ή κυβερνητικές θητείες, και αυτή η πληγή επιβάλλεται άμεσα να επουλωθεί.

Η Δημοκρατία στερείται οξυγόνου. Και το οξυγόνο που χρειάζεται η Δημοκρατία μπορεί να προέλθει μόνο από την πίεση των πολιτών. Από τη συνεχή, ειρηνική και ψύχραιμη διεκδίκηση της αλήθειας και της διαφάνειας. Σε μια εποχή που οι ειρηνικές διαδηλώσεις αποδεικνύονται η δημιουργικότερη πίεση προς το πολιτικό σύστημα και το πιο αποτελεσματικό αναπνευστικό μέσο για την αναζωογόνηση των θεσμών. Η ειλικρινής αναγνώριση των βαθιών αδυναμιών του υπάρχοντος συστήματος και η αδιάκοπη επιδίωξη διαφάνειας και λογοδοσίας αποτελούν τα μόνα μέσα για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης. Γιατί πλέον το διακύβευμα δεν είναι μόνο η απόδοση δικαιοσύνης για τα θύματα. Είναι η ίδια η αξιοπιστία της Δικαιοσύνης, της Κοινοβουλευτικής λειτουργίας, της Δημοκρατίας.