Η Αλβανία «φλερτάρει» με την πυρηνική ενέργεια: Μπορεί να τα καταφέρει;

09:26 21/10/2023 - Πηγή: Huffington Post Greece

Φωτογραφία αρχείου

Η Δρ. Βαλεντίνα Ντεντή, είναι Επικεφαλής Οικονομολόγος, KBR - Αντιπρόεδρος του Access for Women in Energy και του Greek Energy Forum

Η σημερινή εστίαση στις δεσμεύσεις των στόχων για το κλίμα, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την ενεργειακή

ασφάλεια και οικονομική προσιτότητα, φαίνεται να έχουν δημιουργήσει μια νέα ώθηση για την πυρηνική ενέργεια. Οι τελευταίες παγκόσμιες εξελίξεις, ειδικά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, έχουν κάνει πολλές κυβερνήσεις να επανεξετάσουν τις ενεργειακές στρατηγικές τους, συμπεριλαμβανομένου και του ρόλου της πυρηνικής ενέργειας, καθώς επιδιώκουν να διαφοροποιήσουν το ενεργειακό μείγμα τους και να απελευθερώσουν τις οικονομίες τους από τον άνθρακα.

Το σενάριο ανάπτυξης πυρηνικής ενέργειας φαίνεται να έχει επανεμφανιστεί και στην Αλβανία, μετά τα δημοσιεύματα για την κατασκευή ενός πυρηνικού σταθμού σε συνεργασία με την Ιταλία. Η χώρα δεν διαθέτει πυρηνικούς σταθμούς, αλλά έχει δείξει ενδιαφέρον για την ανάπτυξη πυρηνικής ενέργειας ως ένα νέο ενεργειακό φορέα σε μια προσπάθεια να ενισχύσει την ενεργειακή της ασφάλεια.

Η ιδέα ξεκίνησε για πρώτη φορά πριν από περίπου 15 χρόνια, με την τότε αλβανική κυβέρνηση να εξετάζει την κατασκευή ενός πυρηνικού σταθμού που όχι μόνο θα κάλυπτε τις ανάγκες της χώρας σε ενεργειακή ζήτηση, αλλά και θα εξήγαγε περίσσεια ηλεκτρική ενέργεια σε άλλες βαλκανικές χώρες, καθώς και στην Ιταλία μέσω ενός υποβρύχιου καλωδίου. Η Ιταλία, η οποία κατάργησε τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας μετά από δημοψήφισμα το 1987, όπως και η Κροατία φέρεται να ενδιαφέρθηκαν για το έργο. Ωστόσο, τα σχέδια σχετικά με αυτό ποτέ δεν υλοποιήθηκαν.

Η επιδίωξη της πυρηνικής ενέργειας

Η πυρηνική ενέργεια θεωρείται σημαντική πηγή ηλεκτρικής ενέργειας χαμηλών εκπομπών. Σήμερα, αντιπροσωπεύει τη δεύτερη μεγαλύτερη πηγή μετά την υδροηλεκτρική ενέργεια με μερίδιο περίπου 10% της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

Με τα χρόνια, χώρες στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και την Ασία έχουν στραφεί στην πυρηνική ενέργεια για να ενισχύσουν την εθνική ενεργειακή τους ασφάλεια μειώνοντας την έκθεση στις εισαγωγές. Η πυρηνική ενέργεια μπορεί να αποδώσει σημαντικούς όγκους ηλεκτρικής ενέργειας. Ένας μόνο αντιδραστήρας μεγάλης κλίμακας μπορεί να παράγει περισσότερα από 1.600 MW ισχύος, τη μεγαλύτερη από οποιαδήποτε τεχνολογία, όταν, συγκριτικά, η υδροηλεκτρική ενέργεια, με την επόμενη μεγαλύτερη ισχύ, μπορεί να παράγει έως και περίπου 800 MW (IEA, 2022). Η δυνατότητα της πυρηνικής ενέργειας να συμβάλει στην απαλλαγή από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τον τομέα της ενέργειας έχει επίσης αυξήσει τη δημοτικότητά της.

Λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα ευνοϊκά χαρακτηριστικά, η ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας θα μπορούσε να συμβάλει θετικά στην ενεργειακή ασφάλεια της Αλβανίας. Η βιωσιμότητα του ηλεκτρικού ρεύματος της χώρας έχει γίνει μια από τις βασικές εθνικές προκλήσεις, καθώς η Αλβανία παραμένει καθαρός εισαγωγέας. Ο τομέας της ενέργειας βασίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου σε υδροηλεκτρικά, γεγονός που το καθιστά ευάλωτο σε καιρικές συνθήκες. Συνεπώς η πυρηνική ενέργεια θα μπορούσε να συμπληρώσει τον ηγετικό ρόλο της υδροηλεκτρικής ενέργειας, συμβάλλοντας στην ασφαλή λειτουργία του συστήματος καθώς και στην αποφυγή διακοπών ρεύματος που έχουν σημαντικές κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις στη χώρα και τους πολίτες της.

.

Η επιβάρυνση του κεφαλαιακού κόστους

Εξετάζοντας όμως την οικονομική σκοπιμότητα ενός τέτοιου έργου στην Αλβανία, τα πράγματα δεν φαίνονται τόσο ενθαρρυντικά. Τα πυρηνικά εργοστάσια είναι μεγάλα σύνθετα κατασκευαστικά έργα, που απαιτούν σημαντικό εργατικό δυναμικό, τεράστιες ποσότητες χάλυβα και σκυροδέματος και πολλά συστήματα για τη λειτουργία τους. Λόγω της πολυπλοκότητάς τους, μεγάλοι χρόνοι παράδοσης απαιτούνται, κατά μέσο όρο περίπου 7 χρόνια - αν και τα χρονοδιαγράμματα μπορεί να διαφέρουν πολύ - και συχνά εμφανίζουν κακή απόδοση έγκαιρης παράδοσης.

Αυτά καθιστούν τους πυρηνικούς σταθμούς υψηλού κεφαλαίου έργα, με το κόστος για μια εγκατάσταση ενός αντιδραστήρα να κυμαίνεται μεταξύ 4-10 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό εξηγεί και γιατί τα πυρηνικά έργα ιστορικά απαιτούν κάποια μορφή κρατικής υποστήριξης. Στην περίπτωση της Αλβανίας, ωστόσο, η ικανότητα της κυβέρνησης να χρηματοδοτήσει ένα τέτοιο έργο αμφισβητείται σοβαρά,καθώς το κόστος αυτό θα μπορούσε να φτάσει στο ήμισυ του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) της οικονομίας της. Επίσης, για μια χώρα όπως η Αλβανία, χωρίς προηγούμενα πυρηνικά προγράμματα, τέτοια έργα μπορεί να εγκυμονούν σημαντικούς κινδύνους υπέρβασης κόστους και καθυστερήσεων, επηρρεάζοντας περαιτέρω το συνολικό κόστος μιας τέτοιας προσπάθειας.

Έλλειψη εγχώριας τεχνογνωσίας και ρυθμιστικού πλαισίου

Η συμμετοχή ξένων επενδυτών θα μπορούσε να βοηθήσει –σε κάποιο βαθμό– να μετριάσει ορισμένες από τις οικονομικές και κατασκευαστικές προκλήσεις για μια χώρα χωρίς προηγούμενη εμπειρία στην κατασκευή και λειτουργία πυρηνικών σταθμών. Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι επιτακτική ανάγκη για την Αλβανία να αναπτύξει εγχώρια τεχνογνωσία και να επενδύσει στο ανθρώπινο κεφάλαιο που απαιτείται για την ασφαλή διαχείριση ενός τέτοιου εγχειρήματος. Όπως αναφέρει ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (IAEA), «η ευθύνη για την ασφάλεια δεν μπορεί να ανατεθεί σε άλλη χώρα ή οργανισμό».

Η ανάπτυξη του σωστού ρυθμιστικού και νομικού πλαισίου, το οποίο επίσης λείπει επί του παρόντος, καθώς και η καθιέρωση μιας ανεξάρτητης ρυθμιστικής εποπτείας είναι σημαντικές προϋποθέσεις για την ασφαλή λειτουργία ενός πυρηνικού σταθμού, καθώς και για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης του κόσμου. Στις βασικές προϋποθέσεις εντάσσεται και η εξέταση της πυρηνικής χρήσης σχετικά με την ασφάλειά της και την πιθανότητα περιβαλλοντικής ζημίας που προκαλείται από τα παραγόμενα ραδιενεργά απόβλητα.

Η ικανότητα εξασφάλισης και αποθήκευσης ουρανίου που αποτελεί την πρώτη ύλη για τη λειτουργία των πυρηνικών αντιδραστήρων, όπως και η ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού προγράμματος για τη διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων είναι προκλήσεις που η κυβέρνηση της Αλβανίας πρέπει να εξετάσει περαιτέρω σοβαρά.

Χτίζοντας ένα ανθεκτικό ενεργειακό σύστημα

Η βελτίωση της ενεργειακής ασφαλείας για την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης της Αλβανίας θα απαιτήσει ένα διαφοροποιημένο μείγμα πηγών ενέργειας. Ταυτόχρονα θα πρέπει όμως να δοθεί έμφαση και στην ανάπτυξη καθαρότερων μορφών ενέργειας. Αν και ο ρόλος της πυρηνικής ενέργειας δεν αποκλείεται, η κυβέρνηση θα πρέπει πρωτίστως να επιδιώξει να αναπτύξει ένα ενεργειακό σχέδιο (masterplan) που να είναι συνεπές με τις ευρύτερες οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες της χώρας.

.

Λόγω των υφιστάμενων φραγμών για την ανάπτυξη πυρηνικής ενέργειας, υπάρχει ένα ισχυρότερο οικονομικά και στρατηγικά σκεπτικό του να δοθεί προτεραιότητα σε εναλλακτικές λύσεις που απαιτούν μικρότερο κεφάλαιο και είναι ταχύτερα στην υιοθέτησή τους, όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια, από την κατασκευή ενός πυρηνικού σταθμού. Αυτό παρέχει στην κυβέρνηση μια ταχύτερη και πιο ευέλικτη προσέγγιση για την αντιμετώπιση των μακροχρόνιων προβλημάτων παροχής ηλεκτρικής ενέργειας και τη δημιουργία ενός πιο ανθεκτικού συστήματος.

Οι ευκαιρίες για ανανεώσιμες πηγές είναι εκτεταμένες στη χώρα. Σύμφωνα με την έκθεση αξιολόγησης ετοιμότητας για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (2021) του IRENA, η χώρα απολαμβάνει μερικές από τις περισσότερες ώρες ηλιοφάνειας στην Ευρώπη ετησίως, ενώ διαθέτει σημαντικό πλεονέκτημα κόστους ως προς την αιολική της δυνατότητα. Καθώς οι επενδύσεις σε αιολική και ηλιακή ενέργεια αυξάνονται, οι πηγές αυτές μπορούν να αρχίσουν να παρέχουν ένα αυξανόμενο μερίδιο στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και να συμπληρώνουν τη χρήση υδροηλεκτρικής ενέργειας που μπορεί να λειτουργήσει ως πηγή φορτίου βάσης. Η υδροηλεκτρική ενέργεια έχει σημαντική λειτουργική ευελιξία και δυνατότητες αποθήκευσης, και θα μπορούσε να συμβάλει σε ένα ισχυρό ενεργειακό σύστημα καθώς οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι περίπου το ένα τρίτο του υδροηλεκτρικού δυναμικού της χώρας έχει αναπτυχθεί μέχρι στιγμής.

Μακροπρόθεσμα, και αφού θα έχουν τεθεί οι σωστές βάσεις, η Αλβανία θα μπορούσε να επανεξετάσει την ένταξη της πυρηνικής ενέργειας στο ενεργειακό της χαρτοφυλάκιο, για να υποστηρίξει περαιτέρω το όραμα της για μια βελτιωμένη ενεργειακή διαφοροποίηση και ασφάλεια.

Η Αλβανία «φλερτάρει» με την πυρηνική ενέργεια: Μπορεί να τα καταφέρει;

Η πυρηνική ενέργεια εξακολουθεί να αποτελεί μακροπρόθεσμη επιλογή για την Αλβανία