Η Ελλάδα στην Διεθνή Κατάταξη Ανθρώπινης Ανάπτυξης

14:59 31/12/2014 - Πηγή: Huffington Post Greece

Η πραγματική ποιότητα ζωής των κατοίκων μιας χώρας και οι διακυμάνσεις της καταγράφονται από τον ΟΗΕ σε ετήσια βάση στην Έκθεση του Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (ΔΑΑ) ― UN Human Development Report. Πρόκειται για έναν δείκτη που πολλοί θεωρούν πιο περιεκτικό και σημαντικό από τους δείκτες οικονομικής ανάπτυξης όπως αυτόν της μεταβολής του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος, το γνωστό μας ΑΕΠ.

Ο ΔΑΑ είναι ένα σύνθετο μέτρο

που ενσωματώνει τρεις βασικούς δείκτες: 1) μακρά και υγιή ζωή, 2) μόρφωση, και, 3) ένα καλό επίπεδο διαβίωσης. Με βάση τον ΔΑΑ όλες οι χώρες του ΟΗΕ κατατάσσονται σε 4 κατηγορίες: πολύ αναπτυγμένες (49 χώρες), αναπτυγμένες (52 χώρες), υπό ανάπτυξη (41 χώρες) και υποαναπτυγμένες (42 χώρες).

Στη φετινή μελέτη που ανακοινώθηκε στο Τόκιο πρώτη στη συνολική κατάταξη είναι η Νορβηγία και τελευταίος ο Νίγηρας. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 29η θέση (με ΔΑΑ= 0.853) έχοντας μετακινηθεί ελάχιστα από την 25η θέση στην οποία εβρίσκετο το 2009 (ΔΑΑ=0,942). Και αυτό ενώ η χώρα έχασε σχεδον το 30% του ΑΕΠ στην αντίστοιχη χρονική περίοδο.

Τι σημαίνει λοιπόν η ελάχιστη μεταβολή του ΔΑΑ τα τελευταία 5 χρόνια και γιατί υπάρχει τόσο μεγάλη απόκλιση μεταξύ ΔΑΑ και ΑΕΠ;

Ο ΔΑΑ αν και υπολογίζεται σε ετήσια βάση παρουσιάζει μεγαλύτερη αδράνεια διότι αποτυπώνει πιο αντικειμενικά το ευρύτερο και βαθύτερο περιεχόμενο που αφορά την πραγματική ζωή των ανθρώπων. Η επιλογή των παραμέτρων του ΔΑΑ είναι αποτέλεσμα μακρόχρονων μελετών των κοινωνικών επιστημών και σήμερα όλοι συμφωνούν πως αυτός είναι ο καλλίτερος στατιστικός τρόπος να μετρήσουμε ποσοτικά την ανθρώπινη εμπειρία στα πλαίσια ενός κράτους.

Η φιλοσοφία της μελέτης απορρέει από την αρχή ότι "People are the real wealth of a nation.", οι άνθρωποι είναι ο αληθινός πλούτος μιας χώρας. Η πρώτη μελέτη δημοσιεύθηκε με πρωτοβουλία του Μαχμπούμπ ουλ Χακ και του Αμάρτια Σεν ο οποίος πήρε το Nobel Οικονομικών το 1998 για τη θεωρία του σχετικά με τα οικονομικά της κοινωνικής πρόνοιας.

Τα βασικά συμπεράσματα της έκθεσης ΔΑΑ του 2014 εστιάζονται στην ευθραυστότητα της ανθρώπινης ανάπτυξης και στην ισχυρή συσχέτιση ανάμεσα στην σταθερή αναπτυξιακή πορεία και την κοινωνική πολιτική. Με άλλα λόγια δείχνουν πως οι κοινωνικές αλλαγές και η πολιτική του κοινωνικού κράτους έχουν άμεση μετρήσιμη επίδραση στη ζωή των πολιτών και ιδιαίτερα των εύθραυστων ομάδων και καλεί τα κράτη να μην ατονίσουν τις προσπάθειές τους διότι η αειφορία των κοινωνικών αγαθών είναι εύθραυστη. Τονίζει μάλιστα πως ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων, 1,2 δισεκατομμύρια, ζουν με λιγότερο από 1,25 δολάρια την ημέρα, 1,5 δις. ζουν στη φτώχεια και 800 εκ. κινδυνεύουν να παλινδρομήσουν πάλι στη φτώχεια αν οι οικονομικοί και κοινωνικοί θεσμοί που συνέβαλλαν στην ανέλιξή τους πληγούν.

Οι πρώτες χίλιες μέρες, δηλαδή τα πρώτα τρία χρόνια της ζωής, φέρουν κατά την εκτίμηση των αναλυτών το μεγαλύτερο βάρος στην επίδραση της ανάπτυξης. Το γεγονός αυτό είναι γνωστό στους κοινωνικούς επιστήμονες και απόλυτα επιβεβαιωμένο επί σειρά δεκαετιών. Η μελέτη του ΟΗΕ επισφραγίζει αυτή τη γνώση με τη στατιστική δεινότητα των μεγάλων αριθμών.

Οι εκθέσεις του ΔΑΑ και οι προτάσεις που απορρέουν με ασφάλεια από αυτές επιβεβαιώνουν βασικές γνώσεις των κοινωνικών επιστημών και επισημάνουν ότι δεν υπάρχουν πλέον στις μέρες μας δυσνόητα κοινωνικά προβλήματα. Υπάρχει όμως έλλειμμα πολιτικής θέλησης.

Από το 1980 ως το 2013 η Ελλάδα επιδεικνύει μια σαφέστατη ανοδική πορεία με αύξηση του δείκτη κατά 19,6%.

Αυτό οφείλεται κυρίως στα άλματα που έγιναν στο προσδόκιμο ζωής όπου προστέθηκαν 7.1 χρόνια (πρόληψη και περίθαλψη), στην παιδεία όπου προστέθηκαν 3-4 χρόνια πέραν της υποχρεωτικής, και στη συνολική αύξηση εσόδων η οποία ήταν στα 17.3%.

Η Ελλάδα βρίσκεται φέτος στην 29η θέση των πολύ αναπτυγμένων χωρών (συνολικά 49 χώρες ανήκουν σε αυτή την κατηγορία με κορυφαία φέτος τη Νορβηγία και τελευταία την Αργεντινή). Οι τρείς δείκτες έχουν ως εξής: Προσδόκιμο: 80,8 χρόνια, προσδοκώμενα χρόνια φοίτησης:16,5, ακαθάριστο κατά κεφαλή εθνικό εισόδημα: $24.658.

Τι σημαίνει η κατάταξη αυτή για την Ελλάδα; Σημαίνει πως πρέπει με κάθε θυσία να περιφρουρήσουμε τα κεκτημένα κοινωνικά προνόμια, να σταθεροποιήσουμε τις δομές εκπαίδευσης, περίθαλψης και απασχόλησης και να μελετήσουμε προσεκτικά τη συστηματική παρέμβαση η οποία οδήγησε την Ελλάδα στην κατηγορία των πολύ αναπτυγμένων χωρών.

Από την ισχυρή θέση στην οποία βρίσκεται η χώρα μας, μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει υποστηρικτικό ρόλο στην ανθρώπινη ανάπτυξη άλλων χωρών. Δεν αρκεί μόνο να φροντίσει να παραμείνει η ίδια στη σημαντική θέση που κατέχει, αλλά να εξάγει τη γνώση που απέκτησε ως μοχλό σταθεροποίησης της διεθνούς κοινότητας. Μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση και να αναλάβει ενεργό δράση στην υποστήριξη γειτονικών χωρών ή και περιοχών του πλανήτη που παραμένουν συστηματικά έξω από την ευημερία. Μια τέτοια στάση αρμόζει στο επίπεδο, στην ιστορία και στον πολιτισμό μας.

Η παρούσα οικονομική κρίση δεν φαίνεται να επηρεάζει προς το παρόν τη θέση της χώρας συνολικά στην ανθρώπινη ανάπτυξη. Μια πιο προσεκτική ανάγνωση δείχνει πως οι δείκτες για ανισότητα ως προς το φύλο, οι οποίοι είναι πολύ ευαίσθητοι στατιστικά, είναι σε πτωτική τάση στη χώρα μας. Αυτό σημαίνει ότι η κρίση πλήττει τα ασθενέστερα στρώματα σε μεγαλύτερο βαθμό και επομένως και τις γυναίκες και τα κορίτσια περισσότερο.

Η Ελλάδα παρουσίασε τα τελευταία 20 χρόνια μια σταθερή ανοδική πορεία σε όλους τους σημαντικούς δείκτες ουσιαστικής βελτίωσης της ζωής των πολιτών και κατόρθωσε να φτάσει στο επίπεδο των πολύ αναπτυγμένων χωρών. Το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα αυτού του επιτεύγματος αξίζει να μελετηθεί και να εκτιμηθεί σωστά ως πηγή πλούτου γνώσης και βάση σχεδιασμού κοινωνικής πολιτικής.

Η ανοδική αυτή πορεία δεν είναι εύκολα αναστρέψιμη διότι οι αξίες που απεικονίζονται στους τρεις δείκτες που συνθέτουν τον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (ΔΑΑ) των Ηνωμένων Εθνών είναι οικείες και επιθυμητές στους Έλληνες. Απαιτείται όμως εγρήγορση και επαγρύπνηση έτσι ώστε το στατιστικό αποτέλεσμα να παραμείνει θετικό διότι η παλινδρόμηση είναι αμυντικός μηχανισμός που συχνά οδηγεί σε απρόβλεπτα αποτελέσματα.