Η (νέα) κρίση Σερβίας - Κοσόβου και η αντιπαράθεση Ρωσίας - Δύσης

18:08 3/8/2022 - Πηγή: Huffington Post Greece

1 Αυγούστου 2022 Βελιγράδι. Γκράφιτι με τον Πούτιν και το σύνθημα «Το Κόσοβο είναι Σερβία».

Ήταν 17 Φεβρουαρίου του 2008, όταν η βουλή του Κοσόβου, με πρωθυπουργό τον Χάσιμ Θάτσι, υπερψήφισε τη διακήρυξη για την ανεξαρτησία του (νέου) κράτους από την Σερβία. Μέχρι σήμερα, λιγότερα από 100 κράτη από τα 193 των Ηνωμένων Εθνών, έχουν αναγνωρίσει το Κόσοβο. Συγκεκριμένα, έχει αναγνωριστεί από 22 από τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 26 από τα 30 κράτη μέλη του ΝΑΤΟ

και 31 από τα 57 κράτη του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας (OIC). Παράλληλα, Ρωσία και Κίνα (μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας) συνεχίζουν να μην αναγνωρίζουν το Κόσοβο ως ανεξάρτητο κράτος, εμποδίζοντας το να ενταχθεί στον ΟΗΕ. 

Η αντίδραση της Σερβίας ήταν άμεση, κηρύττοντας παράνομη την ανεξαρτητοποίηση της Πρίστινας, ενισχύοντας παράλληλα τους κρατικούς θεσμούς στις βόρειες πόλεις του Κοσόβου όπου ο σερβικός πληθυσμός αποτελούσε την πλειοψηφία. Οι σχέσεις των δυο κρατών βρίσκονταν στο ναδίρ μέχρι το 2013, όπου με διαμεσολάβηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπογράφθηκε η «Συμφωνία των Βρυξελλών» (19η Απριλίου 2013) από τους τότε πρωθυπουργούς της Σερβίας και του Κοσόβου, Ίβιτσα Ντάτσιτς και Χάσιμ Θάτςι αντίστοιχα.

Η συμφωνία προέβλεπε για την Σερβία την έναρξη των διαδικασιών για την ένταξη της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα ιδιαίτερο καθεστώς σε πολιτικό και διοικητικό επίπεδο για τη σερβική μειονότητα του Κοσόβου, ενώ όσον αφορά το Κόσοβο, αφορούσε την διευθέτηση της εθνοτικής διαίρεσης, κατοχυρώνοντας παράλληλα τα κυριαρχικά δικαιώματα του κράτους σε ολόκληρη την επικράτεια. 

Το ζήτημα του Κοσόβου, δέκα τέσσερα χρόνια μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του, παραμένει ανοιχτή πληγή για τα Βαλκάνια, αποτελώντας πρόσφορο έδαφος για τη Ρωσία.

Η νέα κρίση μεταξύ των δύο κρατώνστο βόρειο Κόσοβο, σχετικά με την αντικατάσταση (από την 1η Αυγούστου) όλων των σερβικών πινακίδων κυκλοφορίας και την συμπλήρωση εγγράφου κατά την είσοδο Σέρβων πολιτών στο Κοσσυφοπέδιο, λίγο έλειψε να βάλει «φωτιά» στην «μπαρουταποθήκη» των Βαλκανίων, αναβάλλοντας ωστόσο το ζήτημα για τον επόμενο μήνα.

Η ολιγόωρη κρίση εξελίχθηκε αστραπιαία, με σειρήνες να ηχούν σε βόρειες πόλεις του Κοσόβου (με σερβική πλειονότητα) και μια πληθώρα ψεύτικων ειδήσεων στο διαδίκτυο (face news) σχετικά με πυροβολισμούς, εμπλοκή των ενόπλων δυνάμεων της Σερβίας και μάχες σώμα με σώμα με τις ειδικές δυνάμεις της αστυνομίας του Kοσόβου.

Παράλληλα, ο Σέρβος Πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς, σε διάγγελμά του τόνισε ότι αν οι Σέρβοι του Κοσόβου γίνουν στόχος επίθεσης τότε «η Σερβία θα νικήσει», κάτι που κρύβει πολλές παγίδες για τον τρόπο αντίδρασης της χώρας του. Η άμεση παρέμβαση του πρεσβευτή των Ηνωμένων Πολιτειών στην Πρίστινα, Jeffrey Hovenier, της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και του ΝΑΤΟ (KFOR), οδήγησε στην εκτόνωση της έντασης η οποία ωστόσο ανοίγει το δρόμο για την αμεσότερη «επέμβαση» της Ρωσίας.

Σε ανακοίνωση του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας, η Μόσχα καλεί το Κοσσυφοπέδιο, τις Η.Π.Α. και την Ε.Ε. να σταματήσουν τις «προκλήσεις», να σεβαστούν τους Σέρβους στο Κοσσυφοπέδιο. Οι τελευταίες δηλώσεις Ρώσων αξιωματούχων ότι ο πόλεμος στα σύνορα της Ευρώπης, μπορεί να μεταφερθεί στα Βαλκάνια, εντείνουν τις διεθνείς ανησυχίες περί ρωσικής επιχείρησης αποσταθεροποίησης της ευαίσθητης περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία προκάλεσε πολλαπλές συνέπειες, με τη Δύση να υιοθετεί ένα ισχυρό πακέτο κυρώσεων έναντι της Μόσχας. Ωστόσο, η Σερβία δεν συντάχθηκε με τα υπόλοιπα Βαλκάνια (Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Βουλγαρία και Κόσοβο) στις κυρώσεις, εξαργυρώνοντας (μεταξύ άλλων) την παροχή φυσικού αερίου και όπλων σε χαμηλότερη τιμή, αποδεικνύοντας ότι οι  σχέσεις των δυο χωρών είναι στενές τα τελευταία χρόνια. Οι σχέσεις μεταξύ τους ενισχύθηκαν ιδιαίτερα το 2013, όταν και σύναψαν αμυντική συμφωνία, η οποία συνεισέφερε στην ανάπτυξη περαιτέρω διασυνδέσεων σε αρκετούς τομείς, ανοίγοντας παράλληλα το δρόμο στην ανάπτυξη της στρατιωτικό-τεχνολογικής συνεργασίας μεταξύ τους.

Στις σημερινές περίπλοκες γεωπολιτικές συνθήκες, η σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Σερβίας συνεχίζουν να βελτιώνονται, παρά την επιδείνωση των σχέσεων Δύσης-Ρωσίας και τη δέσμευση της Σερβίας στην ευρωπαϊκή προοπτική.

Η θέση της Σερβίας είναι περίπλοκη και πολύ δύσκολη καθώς πατά σε δυο βάρκες: στην μεν πρώτη επιδιώκει να συντηρεί τις καλές σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση και να κρατά ενεργώ το καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας, ενώ στη δεύτερη, επιδιώκει τις καλές σχέσεις με τη Ρωσία καθώς εξαρτάται από την στάση της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ σχετικά με το ζήτημα του Κοσόβου.

Καταλήγοντας, θα υιοθετήσω τη θέση του Florent Marciacq, όπως τη διατύπωσε στο άρθρο του (στο βιβλίο: «Τα Δυτικά Βαλκάνια στον κόσμο: οι διασυνδέσεις και οι σχέσεις τους με μη δυτικές χώρες», επιμέλεια Florian Bieber & Νικόλαος Τζιφάκης, εκδόσεις πεδίο) ότι η Σερβία «κοιτάζει προς την Ανατολή, κατευθυνόμενη προς τη Δύση» κάτι που αποτυπώνει πλήρως, τις πρόσφατες θέσεις της πολιτικής ηγεσίας του Βελιγραδίου. 

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕΗ απόφαση του Κόσοβου για τους Σέρβους, οι εντάσεις, η υπαναχώρηση και ο ρόλος των fake newsΤο φύλλο Συκής