Η Τουρκία στη νέα Μέση Ανατολή

07:01 23/12/2024 - Πηγή: Huffington Post Greece

Με το βλέμμα διαρκώς στραμμένο στη Συρία, η κυβέρνηση Ερντογάν αντιλαμβάνεται τις ιστορικής σημασίας ημέρες στη Δαμασκό ως την αρχή μιας νέας εποχής για την Τουρκία στη Μέση Ανατολή. Για τον πρόεδρο Ερντογάν, η νέα πραγματικότητα στη Δαμασκό αποτελεί επιβεβαίωση πως η επιθετική πολιτική που ακολούθησε στη Συρία μετά το 2011 απέδωσε καρπούς και πως η επίμονη στροφή του ΑΚΡ προς τη Μέση Ανατολή έχει φέρει τώρα την Τουρκία σε θέση ισχύος. Αυτή η αντίληψη

του Τούρκου προέδρου για τα δραματικά γεγονότα στη Συρία θα έχει αντανάκλαση σε όλες τις σημαντικές αποφάσεις της κυβέρνησης Ερντογάν στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική της και κυρίως στο κουρδικό ζήτημα.   

Πράγματι, η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ σημαίνει μια νέα πολιτική πραγματικότητα στη Συρία μετά από πέντε δεκαετίες και συγκεκριμένα από τον Νοέμβριο του 1970, όταν ο Χάφεζ αλ Άσαντ κατέλαβε με πραξικόπημα την εξουσία. Από το 1978, μετά την ιστορική συμφωνία του Καμπ Ντέιβιντ ανάμεσα στην Αίγυπτο και το Ισραήλ, ένα γεγονός που άλλαξε την ισορροπία τις περιοχής, το καθεστώς Άσαντ βρέθηκε σε ένα νέο και δύσκολο γεωπολιτικό περιβάλλον, όπου ξεχώριζε ο ισραηλινός κίνδυνος για τη Δαμασκό. Κατά τη διάρκεια της βίαιης δεκαετίας του 1980 και κυρίως μετά την ισραηλινή εισβολή στον Λίβανο τον Ιούνιο του 1982, ο Χάφεζ αλ Άσαντ είδε στο Ιράν του Χομεϊνί έναν νέο σύμμαχο απέναντι στην αναδυόμενη ηγεμονία του Ισραήλ στην Λεβαντίνη. Η συρο-ιρανική συμμαχία ήταν η απάντηση του Χάφεζ αλ Άσαντ στην επικίνδυνη για αυτόν Μέση Ανατολή μετά το Καμπ Ντέιβιντ, επιλογή που αποδείχθηκε επωφελής καθώς η σιιτική και καθοδηγούμενη από το Ιράν Χεζμπολά άλλαξε τα δεδομένα στον Λίβανο, θέτοντας ένα απότομο όριο στις περιφερειακές φιλοδοξίες της ισραηλινής κυβέρνησης του Μεναχέμ Μπέγκιν.

Έκτοτε, η συμμαχία ανάμεσα στη Συρία και το Ιράν ήταν για δεκαετίες η πλέον ανθεκτική συμμαχία στη Μέση Ανατολή, με το καθεστώς Άσαντ να αποτελεί, μαζί με τη Χεζμπολά, βασικό έρεισμα της ιρανο-κεντρικής Μέσης Ανατολής που είχαν καταφέρει να οικοδομήσουν ο Αλί Χαμενεΐ και οι Φρουροί της Επανάστασης, κυρίως μετά το 2003 και την καταστροφική για τα σουνιτικά κράτη αμερικανική εισβολή στο Ιράκ. Η πρώτη μεγάλη αμφισβήτηση αυτής της ιρανο-κεντρικής Μέσης Ανατολής ήλθε το 2012, όταν η συριακή εξέγερση απείλησε με ανατροπή το καθεστώς Άσαντ και με ένα βαθύ ρήγμα το γεωγραφικό κέντρο της ιρανικής περιφερειακής επιρροής. Η κινητοποίηση της Χεζμπολά στη Συρία, μαζί με ιρακινές σιιτικές πολιτοφυλακές και την επίλεκτη μονάδα Αλ Κουντς των Ιρανών Φρουρών της Επανάστασης, διατήρησαν τον Μπασάρ αλ Άσαντ στην εξουσία και μαζί με αυτόν τον ιρανικό «άξονα της αντίστασης» από την Τεχεράνη έως τη Βηρυτό.

Κατά τη διάρκεια του σκληρού εμφυλίου πολέμου στη Συρία, όπου δεν κρινόταν μόνο το μέλλον του Μπασάρ αλ Άσαντ αλλά ολόκληρης της Μέσης Ανατολής, η Τουρκία προσπάθησε αλλά απέτυχε, ως αποτέλεσμα της ιρανικής και αργότερα της ρωσικής εμπλοκής, να ολοκληρώσει την καθεστωτική αλλαγή στη Δαμασκό και να φέρει τη Συρία υπό τη σφαίρα επιρροής της. Δώδεκα χρόνια μετά, η συντριπτική ήττα της Χεζμπολά στον Λίβανο από τις ισραηλινές επιθέσεις των τελευταίων μηνών και η πτώση των Άσαντ στη Συρία αλλάζουν τη Μέση Ανατολή, όπως αυτή είχε διαμορφωθεί από τη δεκαετία του 1980 με επίκεντρο την περιφερειακή συμμαχία Ιράν-Συρίας-Χεζμπολά. Το τέλος των Άσαντ και η ανάδυση των σουνιτών ισλαμιστών στη Δαμασκό δεν σηματοδοτεί μόνο μια νέα και αβέβαιη ακόμη εποχή για τη Συρία, αλλά και μια νέα εποχή για τη Μέση Ανατολή, με διαφορετικά χαρακτηριστικά από εκείνα των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών.  

Σε αυτήν τη νέα εποχή, όπου η επιρροή της Τεχεράνης έχει πιά συρρικνωθεί στον Λίβανο και στη Συρία, η Άγκυρα επιδιώκει να κατευθύνει την προηγούμενη ιρανο-κεντρική Μέση Ανατολή προς μια τουρκο-κεντρική κατεύθυνση. Η νέα φιλόδοξη πολιτική της Τουρκίας θα κριθεί σε τρία αλληλένδετα πεδία:

A) στην ευθυγράμμιση της πολιτικής της νέας συριακής ηγεσίας με εκείνην της Άγκυρας

B) στην πολιτική και στρατιωτική εξουδετέρωση των Κούρδων της Συρίας και

Γ) στον τρόπο με τον οποίο θα κινηθεί η νέα αμερικανική ηγεσία ανάμεσα στο Ισραήλ και την Τουρκία, δύο περιφερειακές δυνάμεις που αισθάνονται να βρίσκονται στο ζενίθ της ισχύος τους και μοιάζουν να αντιλαμβάνονται τις εξελίξεις ως μια ιστορική ευκαιρία να αναδιαμορφώσουν τον γεωπολιτικό ορίζοντα της Μέσης Ανατολής.