Ιστορική μνήμη, παραστάτες και κολοκύθες

09:49 28/10/2023 - Πηγή: Huffington Post Greece

.

Θυμάσαι που σου ’λεγα: όταν σφυρίζουν τα πλοία μην είσαι στο λιμάνι.

Μα η μέρα που έφευγε ήτανε δικιά μας και δε θα θέλαμε ποτέ να την αφήσουμε.

Ένα μαντίλι πικρό θα χαιρετά την ανία του γυρισμού.

Κι έβρεχε αλήθεια πολύ κι ήτανε έρημοι οι δρόμοι

Με μια λεπτήν ακαθόριστη χινοπωριάτικη γεύση

Κλεισμένα παράθυρα κι οι άνθρωποι τόσο λησμονημένοι

—Γιατί μας άφησαν όλοι; Γιατί μας άφησαν όλοι;

Κι έσφιγγα τα χέρια σου

Δεν είχε τίποτα τ’ αλλόκοτο η κραυγή μου.

(Μανόλης Αναγνωστάκης, «13.12.1943») 

Ήρθε και φέτος η 28η Οκτωβρίου και βρίσκει

μεγάλη μερίδα των Ελλήνων ιδιαίτερα ματαιωμένη, γιατί πέφτει Σάββατο. Ας μην κρυβόμαστε. Για τους περισσότερους αυτή η μέρα είναι μια ευκαιρία να κοιμηθούμε λίγο παραπάνω ή να πάμε εκδρομή.

Το ποίημα «13.12.1943» του Μανόλη Αναγνωστάκη είναι από τα αγαπημένα μου. Η αλήθεια είναι ότι δεν ήξερα τι συνέβη στις 13.12.1943 και με αφορμή τον τίτλο του ποιήματος διάβασα ότι αυτήν την ημέρα έγινε το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων. Το ποίημα του Αναγνωστάκη βέβαια περιέχει προσωπικές του σκέψεις και συναισθήματα που απευθύνονται σε κάποιο πρόσωπο και δεν αναφέρεται στο τραγικό αυτό γεγονός. Όμως, σίγουρα θα είχα συναντήσει αυτήν την ημερομηνία σε κάποιο σχολικό βιβλίο…

Είμαι 41 ετών και το πρόβλημα με τη γενιά μου είναι ότι όντας εντελώς αποκομμένη από την Ιστορία βιωματικά, δεν μπόρεσε ποτέ να κατανοήσει την αξία της. Για εμάς η Ιστορία στο σχολείο ήταν εκνευριστικές ημερομηνίες που έπρεπε να μάθουμε απ’ έξω. Αν κατάφερνες να μάθεις αυτές τις ημερομηνίες, έγραφες στο διαγώνισμα και την άλλη ημέρα ξεχνούσες τα πάντα. Κι όμως, το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων είναι κάτι που δεν πρέπει να ξεχαστεί.

Η 28η Οκτωβρίου είναι εδώ και δεκαετίες μια γιορτή, που κατέληξε να σχετίζεται με το μήκος της φούστας που φοράνε οι μαθήτριες στην παρέλαση. Φυσικά, θα ειπωθούν βαρύγδουπα λόγια από πολιτικά πρόσωπα για το έθνος μας και οι επίσημοι θα καθίσουν στις θέσεις τους περιμένοντας να δουν στραμμένα κεφάλια. Στα σχολεία οι δάσκαλοι θα κάνουν ό,τι μπορούν και τα μικρά παιδάκια θα τραγουδάνε το «Παιδιά της Ελλάδος παιδιά» χαριτωμένα. Και κάποιοι θα κρεμάσουν σημαίες στα μπαλκόνια. Και είναι και οι σημαιοφόροι και οι παραστάτες ένα ζήτημα των ημερών.

«Μα πώς είναι δυνατόν να μην μπεις εσύ παραστάτης με τέτοιους βαθμούς;», άκουσα μια έξαλλη γιαγιά να λέει στον εγγονό της σε ένα ασανσέρ. Το παιδί άρχισε να λέει με κακία πως αδικήθηκε γιατί έγινε παραστάτης κάποιος από το άλλο τμήμα, με τον οποίο είχε τον ίδιο βαθμό και γι’ αυτό έγινε κλήρωση. Η σημαία δεν πρέπει να είναι πεδίο ανταγωνισμού γονέων, γιαγιάδων και παιδιών. Το προβληματικό σε αυτή τη νοοτροπία είναι ότι κάνει τα παιδιά να μην χαίρονται με την επιτυχία τους, αλλά να συνδέουν την προσπάθειά τους με την προσπάθεια άλλων παιδιών, τα οποία καταλήγουν να τα φθονούν ή να τα μισούν. Εν τέλει, αν και κατάφεραν κάτι, ματαιώνονται και δεν αγαπούν τον εαυτό τους. Ο σκοπός του διαβάσματος δεν είναι τελικά η γνώση, αλλά κάποιου είδους επίδειξη ικανότητας.

Και επίσης, γιατί να επιβραβεύεται στο σχολείο μόνο ο καλός βαθμός; Γιατί δεν επιβραβεύουν ποτέ ένα παιδί με καλή συμπεριφορά, π.χ. , που βοηθάει τους άλλους; Πριν βιαστεί να μου πει κάποιος ότι ζούμε σε μια εποχή, στην οποία μισούμε την αριστεία, να πω ότι η σχολική απόδοση των καλύτερων μαθητών δεν έχει καμία σχέση με την 28η Οκτωβρίου και με ό,τι με εκφράζει αυτή η μέρα. Αυτή η μέρα έχει να κάνει με μια συλλογική αντίσταση, μια συλλογική προσπάθεια που σε μεγάλο βαθμό ένωνε τους ανθρώπους. Μα τις λεπτομέρειες αυτής της συλλογικής προσπάθειας τις αγνοούμε, αφού δεν συνδεθήκαμε αληθινά με όσους έζησαν τότε. Οι ιστορίες τους δεν έγιναν συλλογική γνώση, που θα μεταδοθεί στις επόμενες γενιές.

Η τελευταία εν ζωή αδερφή της γιαγιάς μου ζει ακόμη στο περιβόλι όπου μεγάλωσαν εκείνη, η γιαγιά μου και οι άλλες δύο αδερφές τους. Την τελευταία φορά που πήγα να τη δω, τη ρώτησα για την περίοδο που ήταν οι Ναζί στο χωριό. Μου είπε πως οι διοικητές είχαν μετατρέψει τον κάτω όροφο του σπιτιού τους σε αρχηγείο. Η θεία μου είναι εκατό ετών κι ακόμη θυμόταν με φόβο τον ήχο από τις μπότες τους.

Η 28η Οκτωβρίου, λοιπόν, ας μην κρυβόμαστε, είναι μια γιορτή εν παρακμή. Οι εορτασμοί του Halloween είναι πολύ πιο δημοφιλείς, όπως και καθετί εμπορεύσιμο στη σύγχρονη, καταναλωτική κοινωνία μας.

Έτσι, η Ιστορία προχωράει κι εμείς προχωράμε μαζί της, χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι είμαστε μέρος της Ιστορίας. Κάποτε κάποιοι θα διαβάζουν για τα όσα έγιναν στην Ελλάδα το 2010 και το 2023, όπως διαβάζουμε τώρα για το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων.

Κι εμείς θα είμαστε εκεί, στις σελίδες της, απλοί αριθμοί, γενιές χωρίς οράματα που έτρεχαν στα τέλη του Οκτωβρίου να αγοράσουν κολοκύθες.