Κιάρα Φρουγκόνι η ιστορικός που «απελευθέρωσε» τον Μεσαίωνα από τα στερεότυπα

08:50 21/5/2022 - Πηγή: Huffington Post Greece

.

Έφυγε από τη ζωή (στις 9 Απριλίου 2022) η Chiara Frugoni (Κιάρα Φρουγκόνι), μια σημαντική Ιταλίδα ιστορικός του Μεσαίωνα. Είχε την τύχη να γεννηθεί στην υπέροχη  Πίζα της Τοσκάνης αλλά και την ατυχία να γεννηθεί στο δυσμενές κλίμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν η κόρη του ιστορικού Arsenio Frugoni, τον οποίο η ίδια μνημόνευε συχνά· ίσως επειδή τον έχασε το 1970 σε δυστύχημα μαζί με τον αδελφό της, Giovanni.  

Σπούδασε στη Ρώμη (La Sapienza) και στη φημισμένη Scuola Normale Superiore της Πίζας. Υπήρξε καθηγήτρια

στα Πανεπιστήμια της Πίζας, της Ρώμης και του Παρισιού, αφού φοίτησε στο Princeton, έχοντας κερδίσει μια υποτροφία στο Institute for Advanced Study.

Συγκαταλέγεται στους σπουδαιότερους επιστήμονες που ασχολούνται με τον Άγιο Φραγκίσκο και έχει βραβευτεί με το Premio Viareggio 1994 στον τομέα της δοκιμιογραφίας για το έργο της Francesco e l’invenzione delle stimmate (ο Φραγκίσκος και η επινόηση των στιγμάτων). Συνέγραψε πολλές μονογραφίες και παρατήρησε ιδιαίτερα την τέχνη του Μεσαίωνα: θεωρούσε, μάλιστα, πως οι γραπτές μαρτυρίες και η εικονογραφική απεικόνιση συνιστούν ισάξιες ιστορικές πηγές· πρόκειται για αντίληψη που κληρονόμησε από τον πατέρα της την οποία  είχε υιοθετήσει ήδη από τα χρόνια της διατριβής της στο πτυχίο θεωρώντας πως μια εικόνα έχει την ικανότητα να «μιλά». Έτσι, εμπλούτιζε τα κείμενά της με εικόνες στις οποίες έβρισκε τα τεκμήρια για το αφήγημά της. Ασχολήθηκε τόσο με την πρωτότυπη έρευνα όσο και με τη συνθετική εργασία συγγράφοντας περισσότερα από 25 βιβλία τα οποία έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. 

Η Φρουγκόνι έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την καθημερινή ζωή του Μεσαίωνα – διότι εκεί βρίσκεται η πραγματική ιστορία: άνδρες, γυναίκες, παιδιά ήταν οι πρωταγωνιστές της· η ζωή τους και οι φόβοι τους τα θέματά της. Και αφιέρωσε πολλά χρόνια μελέτης για τον Άγιο Φραγκίσκο δημοσιεύοντας πολλά σχετικά βιβλία τόσο για τον «φτωχούλη του Θεού» όσο και για την αγία φίλη του, τη συνονόματή της, Chiara (αγία Κλάρα).     

Για τις δύσκολες μέρες που ζούμε θα ταίριαζε το απόσπασμα από ένα της βιβλίο: δεν έφτανε που βροντούσε από τον ουρανό η οργή του αθάνατου Θεού, ήταν ανάγκη ο ανθρωπάκος (όταν η σκληρότητα συμμαχεί με την υπεροψία!) να βροντάει και από τη γη: η ανθρώπινη τρέλα μιμήθηκε τον αμίμητο κεραυνό […] με τις πόλεις του Μεσαίωνα, πάντοτε έτοιμες να κάμουν πόλεμο, η ανθρωπότητα έπρεπε να κάμει τους λογαριασμούς της με μια άλλη εφεύρεση, τρομερή, την πυρίτιδα, ένα μείγμα άνθρακα, νιτρικού άλατος και θείου. 

Γνώρισα την Κιάρα Φρουγκόνι πριν από αρκετά χρόνια όταν βρισκόμουν στη Βενετία, μεταπτυχιακός φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Ca’ Foscari. Είχα την τύχη να παρακολουθώ ένα σεμινάριο του φίλου και καθηγητή Reinhold C. Mueller ο οποίος είχε προσκαλέσει την Φρουγκόνι να μας μιλήσει. Μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν την γνώριζα, δεν είχα διαβάσει κάποιο από τα βιβλία της, αν και είχα αγοράσει από τη Σιένα τον «δικό της» Φραγκίσκο της Ασίζης.

Η Κιάρα Φρουγκόνι ήταν από την αρχή ιδιαίτερα προσιτή, μιλούσε με ήρεμο τόνο, δίχως να έχει πάνω της τα στίγματα που κάποιες φορές φέρει ένας άνθρωπος με πολλές γνώσεις. Ο λόγος της ήταν ιδιαίτερος, λογοτεχνικός και όχι «αυστηρά» επιστημονικός – κάτι που την έκανε κατανοητή, ένα πλεονέκτημα του καλού δασκάλου. Και η εμφάνισή της «αριστοκρατική» με την έκφρασή της να συνοδεύεται από ένα χαμόγελο.

Αφήνει πίσω της ένα δυσαναπλήρωτο έργο ένα κενό στην ιστοριογραφία, αλλά και μια παρακαταθήκη: να δούμε, μέσα από τα βιβλία της και από τις εικόνες που μας προτείνει, έναν διαφορετικό Μεσαίωνα! Διότι η Κιάρα Φρουγκόνι συνέβαλε άξια στο να απελευθερώσει τον Μεσαίωνα από στερεότυπα και προκαταλήψεις. Θα της έγραφα ευχές για το Πάσχα όπως συνήθιζα τα τελευταία χρόνια. Την εκτιμούσα και την συμπαθούσα πολύ (ελπίζω να με συμπαθούσε και εκείνη), έμαθα πολλά από εκείνην και είμαι χαρούμενος αλλά και περήφανος που κράτησα την υπόσχεσή μου και πρόλαβε να δει το βιβλίο της μεταφρασμένο και τυπωμένο στην Ελλάδα [1].  

 1. Chiara Frugoni, Ο Μεσαίωνας στα μάτια μας. Γυαλιά, κουμπιά και άλλες μεσαιωνικές εφευρέσεις, μτφ. Σέργιος Ν. Μοσχονάς, Αθήνα 2021, σσ. 138-139.