Μακιαβέλι και Τραμπ

07:54 10/7/2024 - Πηγή: Huffington Post Greece

22 Ιουνίου 2024 Ο Τραμπ σε ομιλία του κρατάει κουτάκι με καραμέλε

Το καλύτερο κάστρο που θα μπορούσε να κατέχει ένας ηγεμόνας είναι η αγάπη του λαού του.

Νικολό Μακιαβέλι

Ένας πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών προσπάθησε να παραμείνει στην εξουσία μετά τη λήξη της θητείας του, διατηρεί πιστούς οπαδούς και έχει δηλώσει ότι θα λειτουργήσει ως δικτάτορας μόνο την πρώτη μέρα εάν επανεκλεγεί.Η πονηριά του και η χειραγώγηση της αμερικανικής πολιτικής και του νομικού της συστήματος έχουν, μέχρι

στιγμής, μπλοκάρει τις προσπάθειες για να λογοδοτήσει. Αυτό το είδος δραστηριότητας ονομάστηκε «μακιαβελική», από τον αναγεννησιακό συγγραφέα Niccolò Machiavelli, ο οποίος έζησε από το 1469 έως το 1527. Έγραψε μια περιβόητη μικρή πραγματεία που ονομάζεται Ο Ηγεμόνας, στην οποία συμβουλεύει τους μοναδικούς ηγεμόνες – η φράση του για αυταρχικούς ή δικτάτορες – καθώς και εκείνους που φιλοδοξούν να κυριαρχήσουν αποκλειστικά με τη χρήση βίας και απάτης προκειμένου να αποκτήσουν την εξουσία.

Αλλά τα γραπτά του του 16ου αιώνα συζητούν όχι μόνο για την πριγκιπική εξουσία αλλά και για τις δημοκρατικές κυβερνήσεις, στις οποίες οι πολίτες επιλέγουν ηγέτες άμεσα ή έμμεσα υπό συγκεκριμένους όρους. Έμμεσα δίνει οδηγίες σε πολίτες και ηγέτες ώστε να αναγνωρίσουν πόσο ευάλωτες είναι οι κυβερνήσεις, ούτως ώστε να επαγρυπνούν έναντι των απειλών της τυραννίας˙ οι συμβουλές του Μακιαβέλι είναι τόσο επίκαιρες τώρα όσο και τότε.

Ο Μακιαβέλι γνώριζε ότι υπήρχε μια μακρά ιστορία εθνών με δημοκρατικές κυβερνήσεις οι οποίες έπεφταν θύματα φιλόδοξων ατόμων που προσπαθούσαν να ανατρέψουν τις πρακτικές και τους θεσμούς των εθνών τους, ώστε να μπορούν να κυβερνούν μόνα τους και ανεξέλεγκτα. Ο ίδιος ήταν ήταν από την πόλη-κράτος της Φλωρεντίας˙ η Φλωρεντία είχε δημοκρατική παράδοση για αιώνες, αλλά περίπου 30 χρόνια πριν από τη γέννηση του Μακιαβέλι, ο τραπεζίτης και πολιτικός Cosimo de’ Medici είχε ανατρέψει αυτό το σύστημα. Ο Cosimo είχε χρησιμοποιήσει τον πλούτο της οικογένειάς του για να προωθηθεί στην πολιτική εξουσία ασκώντας επιρροή στους αξιωματούχους, έτσι ώστε να είναι ο απόλυτος υπεύθυνος στη λήψη αποφάσεων. Οι απόγονοι του Cosimo κληρονόμησαν την πολιτική του δύναμη.

Έχασαν για λίγο την εξουσία τους για κάποιο καιρό ώστε ο Μακιαβέλι να συμμετάσχει (για περίπου μια δεκαετία ) ως αξιωματούχος και διπλωμάτης σε μια αποκατεστημένη δημοκρατία, ωστόσο η δημοκρατία κατέρρευσε με την επιστροφή της οικογένειας των Μεδίκων στην εξουσία. Απομακρυνόμενος από το αξίωμα, ο Μακιαβέλι έγραψε τον Ηγεμόνα, προλογίζοντας το,  με μια αφιερωτική επιστολή στο νεαρό μέλος των Μεδίκων που η οικογένεια είχε ορίσει ως νέο ηγεμόνα της Φλωρεντίας.

Οι σχολιαστές πάντως διαφωνούν εδώ και πολύ καιρό σχετικά με το τι επιδίωκε ο Μακιαβέλι, προφανώς παρηγορώντας έναν αυταρχικό ηγεμόνα˙ αυτός ο γρίφος είναι ακόμη πιο περίπλοκος διότι αλλού ο Μακιαβέλι εκφράζει τη δέσμευσή του στη δημοκρατική κυβέρνηση. Έγραψε ένα άλλο βιβλίο, λιγότερο γνωστό και πολύ λιγότερο ευγενικό από τον Ηγεμόνα, με τίτλο Discorsi sopra la prima deca di Tito Livio  σε αυτές τις Ομιλίες (ή Λόγοι), ο Μακιαβέλι χρησιμοποιεί το έργο του αρχαίου Ρωμαίου ιστορικού Λίβιου για να εξετάσει πώς η ρωμαϊκή δημοκρατία ανατράπηκε από έναν μόνο ηγέτη.

Κατά την ίδρυσή της, η Ρώμη ήταν βασιλεία, αλλά όταν οι επόμενοι βασιλιάδες έγιναν τυραννικοί, ο ρωμαϊκός λαός ανέτρεψε τη μοναρχία και ίδρυσε μια δημοκρατία, η οποία είχε μια αξιοσημείωτη ιστορία και διήρκεσε σχεδόν 500 χρόνια. Η ρωμαϊκή δημοκρατία κατέρρευσε το 44 π.Χ. όταν ο Ιούλιος Καίσαρας κήρυξε τον εαυτό του ισόβιο δικτάτορα. Ο Μακιαβέλι έγραψε ότι ο Ιούλιος Καίσαρας ήταν ο πρώτος τύραννος στη Ρώμη, με αποτέλεσμα η Ρώμη να μην είναι ποτέ ξανά ελεύθερη.

Το βασικό μάθημα της εξέτασης του Μακιαβέλι της ρωμαϊκής ιστορίας στους Λόγους είναι το εξής:Μια δημοκρατία είναι εύθραυστη, οπότε απαιτείται συνεχή επαγρύπνηση τόσο από την πλευρά των πολιτών όσο και από τους ηγέτες τους. Αλλά αυτή η επαγρύπνηση είναι δύσκολο να διατηρηθεί, επειδή με τη πάροδο των γενεών, οι πολίτες και οι ηγέτες εφησυχάζουν με μια βασική εσωτερική απειλή που στοιχειώνει αυτή τη μορφή διακυβέρνησης: συγκεκριμένα, αποτυγχάνουν να κατανοήσουν αρκετά νωρίς τα σχέδια εξαιρετικά φιλόδοξων πολιτών μεταξύ αυτών που τρέφουν την επιθυμία να κυβερνούν μόνοι τους.

Ο Μακιαβέλι παρέχει λοιπόν διδακτικά παραδείγματα για το πώς η Ρώμη απέτυχε να προστατεύσει  δημοκρατικές πρακτικές και νόμους από μια τέτοια απειλή. Όταν η δημοκρατία ήταν νέα, η Ρώμη επέτρεψε στους υποψηφίους να αυτοπροταθούν για υψηλά αξιώματα. Αυτή η πρακτική λειτούργησε καλά γιατί μόνο άξιοι υποψήφιοι προβάλλουν τον εαυτό τους˙ μόνο που η πρακτική της αυτοπροβολής, αργότερα , επέτρεψε στο να αναλάβουν τα καθήκοντά όσοι ήθελαν να προωθήσουν τη δημοτικότητά τους, αντί να ανταποκριθούν στις ανάγκες της χώρας τους.

Ο Μακιαβέλι υποστήριζε ότι οι ηγέτες και οι πολίτες που είναι αφοσιωμένοι στη δημοκρατία θα έπρεπε να έχουν κλείσει αυτόν τον εύκολο δρόμο προς την εξουσία σε τέτοιους υποψηφίους. Αλλά η Ρώμη απέτυχε να δράσει. Λόγω του γενικού εφησυχασμού , ο Καίσαρας μπόρεσε να οικοδομήσει στη δημοτικότητα που είχαν συγκεντρώσει οι προκάτοχοί του και να μετατρέψει τη Ρώμη σε τυραννία.

Εάν πολίτες και ηγέτες αποτύχουν να επαγρυπνούν, θα βρεθούν τελικά αντιμέτωποι με έναν ηγέτη που έχει συγκεντρώσει εξαιρετικά ισχυρούς και απειλητικούς ακόλουθους, όπου σε εκείνο το σημείο, λέει ο Μακιαβέλι, θα είναι πολύ αργά για να σωθεί η δημοκρατία.

Για τους Αμερικανούς, το ερώτημα σήμερα είναι εάν, ως αποτέλεσμα του δημόσιου εφησυχασμού, η δημοκρατία θα χαθεί. Θα πέσει η αμερικανική δημοκρατία στους ίδιους κινδύνους που εντόπισε ο Μακιαβέλι στην αρχαία Ρώμη και τη Φλωρεντία της Αναγέννησης;