Μέχρι να μην χρειαζόμαστε σύμβολα

08:25 18/1/2020 - Πηγή: Huffington Post Greece

Η υιοθέτηση και προβολή ενός συμβόλου σε κοινωνικό επίπεδο επιτελεί κάθε φορά μία διαφορετική λειτουργία και επιδιώκει έναν συγκεκριμένο σκοπό. Στις περισσότερες περιπτώσεις η λειτουργία ενός συμβόλου έχει χαρακτήρα επικυρωτικό ή δηλωτικό των κοινωνικών, ηθικών, θρησκευτικών πολιτικών ή οικονομικών συσχετισμών και συνισταμένων. Ο σταυρός που φέρει η σημαία μας και ανεμίζει στους ιστούς όλου του κόσμου ως σύμβολο του τρισχιλιετούς έθνους μας υιοθετήθηκε από μία συνέλευση λίγων ανθρώπων το μακρινό 1822

και αντανακλά την χρονικά περιορισμένη επιρροή ενός συγκεκριμένου θρησκευτικού δόγματος σε μια υπόδουλη γωνιά της βαλκανικής χερσονήσου.

Σε άλλες περιπτώσεις το σύμβολο είτε ως εμβληματική, διαχρονική σταθερά ή πρόσκαιρη επιλογή, συμπυκνώνει και απεικονίζει κοινωνικούς πόθους, θεμιτές ή ανεδαφικές βλέψεις, βάσιμες ή αβάσιμες προσδοκίες από το συλλογικό μέλλον. Το συμβολικό του φορτίο δεν έχει πλέον, και ίσως δεν απέκτησε ποτέ, αντίκρυσμα στην πραγματικότητα αλλά επιχειρεί να διαμορφώσει ποικιλοτρόπως το κατάλληλο υπόβαθρο που θα επιτρέψει δυνητικά την εκπλήρωση του και τη δικαίωση των εμπνευστών και των υποστηρικτών του. Ένα τοτέμ αφιερωμένο στο ευκταίο. Η χρήση του δικέφαλου αετού από την Ελληνορθόδοξη Εκκλησία, τις Ένοπλες Δυνάμεις, αθλητικούς συλλόγους και φυσικά ποικιλώνυμο πλήθος νοσταλγών του αυτοκρατορικού μεγαλείου των Παλαιολόγων συνιστά μια χαρακτηριστική περίπτωση εργαλειοποίησης ενός συμβόλου με σκοπό αφενός την σφυρηλάτηση μιας ενιαίας εθνοθρησκευτικής ταυτότητας που αγνοεί ιστορικές αντιφάσεις αφετέρου την μόχλευση αισθημάτων μεγαλείου ως αντίδοτο στην πραγματικότητα της μικρής αλλ’ έντιμης κοιτίδας του ρωμεϊκου.

Εκτός βεβαίως από τα υλικά, στατικά και πεπερασμένα σε διαστάσεις και συνδηλώσεις σύμβολα, και οι ίδιοι οι άνθρωποι μπορεί να επιτελέσουν μια ιδιαίτερη συμβολική λειτουργία. Πρόσωπα με ιδιαίτερα βιολογικά, κοινωνικά και πολιτικά χαρακτηριστικά έχουν πολλάκις αξιοποιηθεί στο παρελθόν της ανθρωπότητας ως σύμβολα μιας κατάστασης ή μιας πρόθεσης μετάβασης και μετασχηματισμού, λιγότερο ή περισσότερα πετυχημένα. Λίαν προσφάτως και επικαίρως, η τοποθέτηση του κ. Κυμπουρόπουλου ως επικεφαλής του ψηφοδελτίου υποψηφίων ευρωβουλευτών που παρουσίασε στο ελληνικό εκλογικό σώμα η Νέα Δημοκρατία αξιολόγησε το βιολογικό χαρακτηριστικό ενός ανθρώπου με αρνητική επίδραση στην δυνατότητα προσωπικής του ανάπτυξης ως ένα κρίσιμο στοιχείο συμβολικής λειτουργίας και αξιοποίησε το συναισθηματικό φορτίο της αναπηρίας αλλά και την αφηγηματική ισχύ που ενέχει η υπεροχή της θέλησης έναντι των φυσικών περιορισμών, προκειμένου να εκπέμψει, την εικόνα μιας κοινωνίας που σέβεται, τιμά και εμπιστεύεται τα άτομα με αναπηρία. Για όποιον συμμετέχει στα ελληνικά κοινωνικά δρώμενα και βιώνει την καθημερινότητα σε αυτή την πανέμορφη χώρα του κόσμου, είναι προφανές ότι το σύμβολο απέχει παρασάγγας από την πραγματικότητα. Τα Άτομα με αναπηρία δυσκολεύονται ποικιλοτρόπως να κινηθούν, να εργαστούν, να διασκεδάσουν και να συμμετέχουν σε πολιτιστικά και κοινωνικά δρώμενα. Η δόμηση, οι καθεστώσες οικονομικές σχέσεις, το ελλειμματικό προνοιακό μοντέλο και σε τελευταία ανάλυση η εγκαθιδρυμένη μας ασέβεια σε όρους και περιορισμούς (βλ. ράμπες, διαδρόμους για τυφλούς) τους αποκλείουν de facto από μια ισότιμη και αδιατάρακτη συνδιαμόρφωση του γίγνεσθαι, σε όλα τα επίπεδα. Υπό αυτή την έννοια το σύμβολο Κυμπουρόπουλος είναι αφιερωμένο στο ευκταίο και όχι το υπάρχον. Θέλει να ευαισθητοποιήσει, να ενημερώσει, να ενεργοποιήσει και να διαμορφώσει ένα υπόβαθρου σεβασμού των ΑμΕα, επιδιώκοντας τον στόχο της συμπερίληψης τους στο εθνικό και κοινωνικό σώμα.

Η προτεινόμενη νέα Πρόεδρος της Δημοκρατίας μας επιτελεί μια αντίστοιχη λειτουργία στο πεδίο των πολιτικών φύλου (gender politics). Σε μια αναμφίβολα πατριαρχική, καταφανώς ανδροκρατούμενη και υπόκωφα σεξιστική κοινωνία όπως η ελληνική, ο ίδιος πρωθυπουργός που δήλωσε ότι δεν υπάρχουν αρκετές γυναίκες που ασχολούνται με την πολιτική για να υπουργοποιήσει, προτείνει για το ανώτατο πολιτειακό αξίωμα της χώρας μία γυναίκα, επιδιώκοντας να συνδηλώσει την μετάβαση σε μια νοοτροπία που δεν αποδέχεται το φύλλο ως προσδιοριστικό παράγοντα επιτυχίας.

Το πρόβλημα με τα σύμβολα που αντιδιαστέλλονται με τα πολιτισμικά ειωθότα και τις κοινωνικές νόρμες είναι ότι αποτελούν απλά πυροτεχνήματα σε έναν σκοτεινό ουρανό. Η εκλογή Κυμπουρόπουλου από μόνη της δεν θα ελευθερώσει τις ράμπες των αναπήρων ούτε θα βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης των αναπήρων. Η εκλογή της κ. Σακελλαροπούλου από μόνη της δεν θα σταματήσει την ραγδαία αυξανόμενη βία κατά των γυναικών ούτε τον διάχυτο, ειρηνικό, σεξισμό που βιώνουν στην καθημερινότητα τους. Απαιτείται πολύχρονος σχεδιασμός, επένδυση και επίπονη δραστηριότητα σε όλα τα επίπεδα για να μην χρειαζόμαστε πια σύμβολα για τα αυτονόητα. Και εκεί δεν έχουμε πολύ εντυπωσιακές επιδόσεις.

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕ Σκιές και Φώτα, Μύθοι και Μορφές Μία βόλτα στο Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου από τον 19ο αιώνα ως σήμερα