Ο αγωγός eastmed και πάλι στα σκαριά

07:46 19/7/2023 - Πηγή: Huffington Post Greece

Φωτογραφία αρχείου

Αναζωπυρώνεται το ενδιαφέρον για την ενεργειακή σκακιέρα της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στον EastMed, που σχεδιάζεται να τροποποιηθεί είτε να αρχίσει να κατασκευάζεται τμηματικά, ανάλογα και με τις γεωπολιτικές ισορροπίες της περιοχής.

Ο αγωγός Eastern Mediterranean ή απλά EastMed είναι ένας προγραμματισμένος υπεράκτιος/χερσαίος αγωγός φυσικού αερίου, που θα συνδέει απευθείας τους ενεργειακούς πόρους της Ανατολικής Μεσογείου με την ηπειρωτική Ελλάδα μέσω Κύπρου

και Κρήτης. Το έργο θα μεταφέρει φυσικό αέριο από τα υπεράκτια αποθέματα φυσικού αερίου στη Λεκάνη της Λεβάντας στην Ελλάδα και σε συνδυασμό με τους αγωγούς Poseidon και IGB  στην Ιταλία και λοιπή Ευρώπη. Θα έχει μήκος περίπου 1900 χλμ , θα φτάνει σε βάθος 3 χλμ και θα έχει χωρητικότητα 10 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων ετησίως. Η κατασκευή του αγωγού αναμένεται να κοστίσει περίπου 6 δισεκατομμύρια ευρώ.

Προβλέπεται ότι ένας σταθμός συμπίεσης στην Κρήτη θα επιτρέψει την παροχή φυσικού αερίου στο νησί. Από την Κρήτη, ο αγωγός θα συνεχίσει βορειοδυτικά μέχρι την ανατολική Πελοπόννησο, κοντά στο χωριό Άγιος Φωκάς. Θα διασχίζει την Πελοπόννησο με ΒΔ κατεύθυνση, θα διασχίζει τον Πατραϊκό Κόλπο και θα συνεχίζει κατά μήκος της δυτικής ηπειρωτικής Ελλάδας μέχρι τη Θεσπρωτία. Από εκεί ο προτεινόμενος αγωγός Poseidon θα συνδεθεί με την Ιταλία.

Το 2013, η κατασκευή του αγωγού EastMed χαρακτηρίστηκε βάσει του κανονισμού 347/2013 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως Έργο Κοινού ενδιαφέροντος και κατά την περίοδο 2015-2018 η Επιτροπή συνεισέφερε περισσότερα από 34,5 εκατομμύρια ευρώ για την ολοκλήρωση τεχνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών μελετών για το έργο. 

Η διακυβερνητική συμφωνία υπογράφηκε από το Ενεργειακό Τρίγωνο Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ στο Τελ Αβίβ στις 20 Μαρτίου 2019, παρουσία του υπουργού Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών Μάικ Πομπέο, σε ένδειξη υποστήριξης από την Ουάσιγκτον για το έργο. Το αμερικανικό ενδιαφέρον για τον αγωγό εξηγείται από την απαίτηση της Ουάσιγκτον να διατηρήσουν οι Ευρωπαίοι εταίροι της μια πολιτική διαφοροποίησης των εισαγωγών ενέργειας τους. Ο αγωγός θα διαφοροποιήσει τις ευρωπαϊκές προμήθειες φυσικού αερίου και θα μειώσει την εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο. 

Στις 2 Ιανουαρίου 2020, η συμφωνία EastMed Pipeline υπογράφηκε στην Αθήνα από τους ηγέτες της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ, και στις 19 Ιουλίου 2020, η ισραηλινή κυβέρνηση ενέκρινε επίσημα τη συμφωνία, επιτρέποντας στις υπογράφoυσες χώρες να προχωρήσουν με σχέδια για την ολοκλήρωση του αγωγού έως το 2025. 

Αλλά τον Ιανουάριο του 2022, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν την απόσυρση της στήριξης, καθώς το έργο δεν θεωρείται οικονομικά βιώσιμο ή φιλικό προς το περιβάλλον.

Η Τουρκία έχει δηλώσει ότι είναι κάθετα αντίθετη στο έργο του αγωγού, ισχυριζόμενη ότι αποκλείστηκε σκόπιμα, και δηλώνει ότι «κάθε είδους project στην Ανατολική Μεσόγειο θα πρέπει να περιλαμβάνει τη Τουρκία, διαφορετικά δεν θα λειτουργήσει» . Η υπογραφή του έργου ήρθε σε μια περίοδο με τουρκικές έρευνες στην περιοχή και λίγο μετά την υπογραφή της συμφωνίας ΑΟΖ Τουρκίας-Λιβύης. Η Τουρκία προσπάθησε να επαναφέρει τις Τούρκο-Αιγυπτιακές σχέσεις, αλλά αυτή η προσπάθεια δεν φάνηκε να ευδοκιμεί προς το παρόν, σε αντίθεση με τις Ελληνο-Αιγυπτιακές σχέσεις που συνεχώς βελτιώνονται. Πρόσφατη επίσκεψη του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών στο Κάιρο, έφερε τη συζήτηση για ενεργειακά θέματα όπως η εξαγωγή LNG από την Αίγυπτο στην Ελλάδα και η κατασκευή θαλάσσιου αγωγού ( Euro-Africa interconnector ) που θα μεταφέρει ηλεκτρικό ρεύμα από την Αίγυπτο στην Ελλάδα μέσο της Κύπρου.            

Φρένο στις παραπάνω ενέργειες αποτέλεσε το γεγονός ότι στις 19 Μαΐου 2023, ο Claudio Descalzi, Διευθύνων Σύμβουλος της ιταλικής εταιρείας ενέργειας Eni, δήλωσε ότι «υπάρχουν διαφορές μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου που είναι δύσκολο να λυθούν, επιπλέον η Τουρκία έχει συνάψει συμφωνία με τη Λιβύη για να ορίσει μια πολύ μεγάλη πλατφόρμα που θα καλύπτει σχεδόν ολόκληρο το EastMed, επομένως όχι μόνο η Τουρκία αλλά και η Λιβύη θα έχουν λόγο».

Απαντώντας σε αυτά τα σχόλια, ο Κύπριος Υπουργός Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας Γιώργος Παπαναστασίου δήλωσε ότι δεν συμφωνούν όλοι με τις απόψεις που εξέφρασε ο Descalzi. Ακολουθούν αναφορές ότι η Eni, η Κύπρος και το Ισραήλ εργάζονται για μια συμφωνία για την κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, που θα συνδέει τόσο τα κυπριακά όσο και τα ισραηλινά υπεράκτια κοιτάσματα φυσικού αερίου με μια μονάδα επεξεργασίας στην Κύπρο, όπου το αέριο θα υγροποιείται για εξαγωγή με πλοίο στην Ιταλία και την υπόλοιπη Ευρώπη.

Ο υπουργός ενέργειας του Ισραήλ Israel Kats δήλωσε τελευταία: «εστιάζουμε στην ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου και Ισραήλ καθώς και στη λειτουργία της Κύπρου ως πύλης για το ισραηλινό αέριο προς την Ευρώπη».

Επιπρόσθετα στις 15 Ιουνίου 2022 η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψε Μνημόνιο με την Αίγυπτο και το Ισραήλ με σκοπό να αυξήσει τις εισαγωγές αερίου από τις δύο αυτές χώρες.       

Στην αναδιάταξη των σχεδίων για τον EastMed συμμετέχει η κοινοπραξία IGI Poseidon των ΔΕΠΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΕΡΓΩΝ και Edison (Ιταλική ).  Η ΔΕΠΑ είναι η πρώτη ελληνική εταιρεία που επιδιώκει να αποκτήσει ρόλο στη νέα επιχειρούμενη αναδιάταξη του ενεργειακού τοπίου της περιοχής. Πληροφορίες θέλουν την ελληνοϊταλική κοινοπραξία να εξετάζει το ενδεχόμενο ανάμειξής της στον νέο αγωγό, καθώς τόσο η διαδρομή όσο και οι μελέτες που έχουν γίνει αποτελούν δικό της προϊόν. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά ερωτηματικά για την τελική απόφαση.

Η δεύτερη ελληνική εταιρεία που εμπλέκεται εμμέσως στο έργο είναι η Energean, η οποία διαθέτει κοιτάσματα φυσικού αερίου στην ισραηλινή ΑΟΖ. Ο διευθύνων σύμβουλος της Energean παρουσίασε πρόταση προς τη Λευκωσία και το Ισραήλ για την εγκατάσταση πλωτού σταθμού υγροποίησης φυσικού αερίου στην Κύπρο, για να μεταφέρονται εκεί μέσω αγωγού ποσότητες αερίου προς εξαγωγή.  Η Energean  μάλιστα ανακοίνωσε ότι θα δώσει προτεραιότητα στην ανάπτυξη του κοιτάσματος Όλυμπος έναντι του κοιτάσματος Τανίν, δείχνοντας τον στόχο εξαγωγών των ποσοτήτων προς Αίγυπτο αλλά και πιθανόν και προς Κύπρο, εφόσον ευοδωθεί η ανάπτυξη του αγωγού. Ο Όλυμπος έχει βεβαιωμένα αποθέματα 31 δισ. κυβικών μέτρων φυσικού αερίου.

Πέραν αυτού στους παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη είναι και τι θα κάνει η Κύπρος π.χ. με τις ποσότητες φυσικού αερίου του κοιτάσματος Αφροδίτη. Η Λευκωσία έχει συμφωνήσει τις εξαγωγές ποσοτήτων στην Αίγυπτο. Να σημειωθεί ότι είναι σε εξέλιξη επιβεβαιωτική γεώτρηση της κοινοπραξίας Chevron – Shell στο συγκεκριμένο κοίτασμα. Προβληματισμός επικρατεί επίσης και στην τεχνολογία για την ανάπτυξη τερματικού σταθμού στην Κύπρο

Τον κυρίαρχο ρόλο έχει μέχρι τώρα η Αίγυπτος με τους τερματικούς σταθμούς LNG στις περιοχές Νταμιέτα και Ιντκου. Το φυσικό αέριο φτάνει σε αυτούς κυρίως μέσω αγωγών από το Ισραήλ και ανάλογα με τις εμπορικές συμφωνίες που κάνουν οι πετρελαϊκές μέρος των ποσοτήτων κρατά η βορειοαφρικανική χώρα για δικές της ανάγκες και ένα μέρος εξάγεται προς Ευρώπη.

Οι πετρελαϊκές όμως δεν καρπώνονται τις τιμές αγοράς που κερδίζουν οι τερματικοί σταθμοί της Αιγύπτου και έχουν συμφέρον στην ανάπτυξη μίας ακόμη εναλλακτικής πηγής εξόδου του αερίου που παράγουν.

Στα εμπόδια ή τους αστάθμητους παράγοντες για την ανάπτυξη π.χ. ενός τερματικού σταθμού LNG στην Κύπρο ή και του αγωγού με το Ισραήλ περιλαμβάνεται κατά βάση η Τουρκία. Εκτιμάται ότι η Άγκυρα θα διεκδικήσει ρόλο και αν δεν το πετύχει θα επιδιώξει τον τορπιλισμό των σχεδίων.

Tο έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας (GREGY) που αναπτύσσει η εταιρία ELICA παρουσίασε τον περασμένο μήνα ο διευθύνων σύμβουλος της Επιχειρησιακής Μονάδας ΑΠΕ στην εκδήλωση «Europe-Egypt Interconnectivity» που διοργάνωσε η Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Κάιρο. Το GREGY θα επιτρέψει την προμήθεια πράσινης ενέργειας 3.000 MW από την Αίγυπτο στην Ελλάδα, υποστηρίζοντας με αυτόν τον τρόπο την ΕΕ να επιτύχει τους στόχους της για τις ΑΠΕ και την απαλλαγή από τον άνθρακα και να μειώσει την εξάρτησή της από την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από φυσικό αέριο. 

Όλα αυτά συζητήθηκαν σε σύσκεψη που συγκάλεσε στη Λευκωσία ο Κύπριος υπουργός Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου, και συμμετείχαν πετρελαϊκές της περιοχής. Πρόσφατα σε συνέδριο του Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΔΕΥΕΠ (Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων) δήλωσε: «Στοχεύουμε σε μεγάλες δομές φυσικού αερίου, πιθανώς και σε μεγαλύτερες από όσο υπολογίζαμε παλαιότερα, με τις τελευταίες εξελίξεις στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου να μας γεμίζουν με αυτοπεποίθηση».-

* Ο Γιώργος Γκορέζης είναι υποστράτηγος ε.α., αρθρογράφος, συγγραφέας