Ο κύριος Μόραλης και τα κορίτσια του είναι πάλι εδώ

09:54 6/12/2021 - Πηγή: Huffington Post Greece

Πένθος χαρωπό - γλυκύτατη αύρα

Νίκος Καρούζος

Χτες, ένιωσα πολύ ωραία, πολύ γλυκά ... μετά από από πολύ καιρό καθώς περιηγήθηκα ηλεκτρονικά και με τη βοήθεια του τοίχου της Χριστίνας Μόραλη την αναδρομική έκθεση με το πλούσιο, άγνωστο υλικό, του θείου της στη Δημοτική Πινακοθήκη Άρτας που φέρει και το όνομα του, σε επιμέλεια του Σπύρου Νάσαινα. Άρτα... Η γενέτειρα του άριστου της νεοελληνικής ευαισθησίας. Του Γιάννη Μόραλη (1916 - 2009). Ενός ανθρώπου που ήταν η επιτομή της απλότητας, της ευγένειας, της κομψότητας αλλά και του εσωτερικού, του σιωπηλού πάθους το οποίο εκδήλωνε

ελάχιστα και μόνο σε όσους είχε εμπιστοσύνη.

Παρότι είχαμε ηλικιακά σχεδόν μισόν αιώνα διαφορά, ο Ι. Μόραλης ήταν πάντοτε ευπροσήγορος, ανοιχτός, μου ζητούσε να τον αποκαλώ ”Γιάννη” και να του μιλάω στον ενικό και ήταν έτοιμος να μοιραστεί μαζί μου, ανά πάσα στιγμή, ένα μυστικό της ζωγραφικής ή ένα ”πονηρό” ανέκδοτο!

Σέβομαι βαθιά τον Μόραλη και τη μνήμη του και για την διακριτικότητα με την οποία διαχειριζόταν το προσωπικό του δράμα, την αρρώστια της τρίτης γυναίκας του, την εκούσια απομόνωση, το πρόβλημα με τον γιο του κ.λπ. όπως και σέβομαι τον τρόπο με τον οποίον βοηθούσε τους μαθητές του, ενθαρρύνοντας τους χωρίς ποτέ να τους κολακεύει ή να τους ”γλείφει” όπως είναι ο συρμός των μαθητοπατέρων. Που έχει δηλώσει πως στη ζωή του δεν θα ήθελε να γίνει ποτέ δύο πράγματα, ακαδημαϊκός και διευθυντής, δηλαδή πρύτανης σήμερα, της ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών.

Τεράστιο μάθημα για όλους τους σημερινούς ανθυπομέτριους διεκδικητές τίτλων και θώκων. Επίσης με συγκινούσε πάντα ο τρόπος που μεταχειριζόταν τους συναδέλφους του, τον αγώνα ας πούμε που έδωσε για να γίνουν καθηγητές στη σχολή ο Τσαρούχης και ο Διαμαντόπουλος. Κι άλλο ένα τεράστιο μάθημα για τους σημερινούς διαδόχους του οι οποίοι διαγκωνίζονται αναμεταξύ τους μέχρις εσχάτων.

Τέλος, θέλω να υπογραμμίσω την αγάπη του τόσο για το έργο τέχνης όσο και για τον δημιουργό του ασχέτως μεγέθους, εκτοπίσματος ή χρονικής διάρκειας.

Χτες, λοιπόν, είδα ξανά μέσα από τα μάτια ενός νεκρού ολοζώντανη την Ελλάδα που αγαπώ. Την Ελλάδα που θέλω να είμαι. Την Ελλάδα που ήμασταν και οφείλουμε να ξαναγίνουμε. Μιαν Ελλάδα όχι μόνο υψηλής τέχνης αλλά κυρίως ουσιαστικής παιδείας, αστικής ευπρέπειας και αγωγής, υψηλού γούστου και ευαισθησίας. Κι όλα αυτά μέσα στα δύσκολα χρόνια του ’50, του ’60, του ’70... Τότε που η μετεμφυλιακή πατρίδα αγωνιζόταν να βρει ένα δρόμο ανάμεσα στην ιστορία και στην καθημερινότητα. Στην παράδοση και στον εκσυγχρονισμό. Το δράμα και την υπέρβαση του.

Αναφέρομαι στην Ελλάδα του Κωνσταντίνου Καραμανλή αλλά και της Ελένης Βλάχου, του Πικιώνη αλλά και του Σεφέρη, του Χόρν αλλά και του Τσαρούχη. Του Μητρόπουλου αλλά και της Κάλλας. Του Κακογιάννη και του Κούνδουρου...Της Μαργαρίτας και της Μπούμπας Λυμπεράκη αλλά και του ζεύγους Ναταλίας και Άρη Κωνσταντινίδη. Του Μαυροΐδη αλλά και του Νικολάου, του Μυταρά, του Κανιάρη, του Κεσσανλή, του Καρά, του Φασιανού, του Ευ.Κουζούνη, του Π. Σάμιου, του Κ. Κατζουράκη, δηλαδή των μαθητών του.

Η ζωγραφική του Μόραλη όταν δεν καταφεύγει σ′ ένα τρυφερό, χρωματικό πένθος, όταν δεν αποδίδει επιτύμβια νεανικών σωμάτων που υποκύπτουν στον χρόνο, τότε εμψυχώνει φόρμες ενός ήρεμου πλην υψηλόφρονος κλασικισμού.

Πρόκειται για μια τέχνη που ενσωματώνει τους μοντερνιστικούς κλασικισμούς του Μεσοπολέμου τύπου Novecento (Sironi, De Pisis κλπ, αλλά και Picasso, Derain, Delvaux, Spencer, Sloan κλπ.) για να καταλήξει σε ένα προσωπικό ύφος μοναδικής συνέπειας.

Ο Μόραλης εξελίσσεται χωρίς οπισθοβασίες από τον οξυδερκή ρεαλισμό του ’40 στην ακριβή, καλοσχεδιασμένη γεωμετρική αφαίρεση του ’80 και του ’90 χωρίς δισταγμούς ή αντιφάσεις.

Πειθαρχία, συνέπεια, ακριβής σχεδιασμός...Θα μπορούσαν να ήσαν πολιτικά σχόλια κι όμως πρόκειται για αναφορές αισθητικές. Ούτως ή άλλως έχουμε να κάνουμε μ′ ένα μείζον μάθημα διαχείρισης της συλλογικής μας καθημερινότητας με όρους ποιητικούς. Γιατί περί αυτού πρόκειται...Κάτι δηλαδή που μπορούν να μας δώσουν οι καλλιτέχνες αλλά όχι οι πολιτικοί. Παρά τις μεγαλοστομίες τους και τις αρλούμπες περί πολιτισμού.

Καταλαβαίνετε τώρα από πού εκπορεύεται η χτεσινή χαρά μου; Όχι μόνο από την απόλαυση μίας μεγάλης, κυριολεκτικά και μεταφορικά, έκθεσης και μίας μεγάλης ζωγραφικής ενός κλασικού της σύγχρονης ευαισθησίας μας, την οποία (ζωγραφική) έχουμε στερηθεί επί χρόνια - από τεράστια λάθη πολιτιστικής διαχείρισης - αλλά και από ένα προφανές αίσθημα αξιοπρέπειας.

Εφόσον μέσα από το έργο του Μόραλη επαναβεβαιώνεται εκείνη η Ελλάδα που δεν κατάφεραν να εξαλείψουν οι ποικίλοι δολιοφθορείς της. Εσωτερικού και εξωτερικού. Και δεν είναι μόνον ο δημιουργός ο ίδιος. Είναι κι οι χιλιάδες μαθητές του, έμμεσοι και άμεσοι, είναι ο κύκλος του ο στενότερος κι ο ευρύτερος, είναι όσοι αγάπησαν το συγκεκριμένο έργο έστω μέσα από μιαν αφίσα, μια μεταξοτυπία ή ένα βιβλίο.

Επίσης μέσα από μια παράσταση της Ραλλούς Μάνου ή του Θεάτρου Τέχνης. Ή ένα εξώφυλλο δίσκου όπως ο ”Μεγάλος Ερωτικός” του Μάνου Χατζιδάκι που μάς σημάδεψε μέσα στην δικτατορία (1972 ).

Βλέπετε πως σιγά σιγά μαζεύεται ψηφίδα - ψηφίδα ένας ολόκληρος κόσμος σε κύκλους που είτε τέμνονται είτε διαφοροποιούνται δημιουργικά. Και όπου ταμπέλες του τύπου προοδευτικό - συντηρητικό ή αριστερό - δεξιό είναι κυριολεκτικά κενές περιεχομένου. Έως και επικίνδυνες!

Από την μια έχουμε τέχνη, υγεία, αίσθημα, εσωτερικότητα, ζωντανή σχέση με την παράδοση, ταλαντούχο πειραματισμό και από την άλλη νοσηρότητα, προσκόλληση σε πεθαμένα κλισέ και φαλκίδευση της πραγματικότητας μέσα από ιδεοληψίες. Είναι περιττό, φαντάζομαι, να σάς ρωτήσω τι θα διαλέγατε...

ΥΓ. Τριγυρνούσα τις προάλλες τις ανέμπνευστες νέες, αίθουσες και έβλεπα συγκινημένος τα έργα της δωρεάς του στα μόνιμα εκθέματα της Εθνικής Πινακοθήκης. Πίνακες μπροστά στους οποίους έκανα επί είκοσι χρόνια εκατοντάδες (!) ξεναγήσεις σε σχολεία και στο κοινό όλης της Ελλάδας.

Η έλλειψη επαφής με ζωντανή ζωγραφική υψηλού επιπέδου στην αθηναϊκή μητρόπολη, επί χρόνια με τα βασικά της μουσεία κλειστά ή υποβαθμισμένα, είναι κάτι παραπάνω από ζοφερή.

Το κενό της εικαστικής παιδείας είναι τεράστιο και οι ευθύνες όλων όσοι ανέχονται αυτή την άθλια κατάσταση, δραματικές. Εφόσον πρόκειται για υποβάθμιση της ουσιαστικής παιδείας και καλλιέργειας γενιών ολόκληρων που μεγαλώνουν αποκλειστικά με την αισθητική της ιδιωτικής τηλεόρασης και των σχολείων ή των γιαλαντζί πανεπιστημίων των διαφόρων ταγών της παιδείας.

Ακριβώς τα αντίθετα δηλαδή εκπροσωπεί ο δάσκαλος Γιάννης Μόραλης, η παρουσία του στην, αγνώριστη σήμερα, ΑΣΚΤ και βέβαια το σαγηνευτικό έργο του. Ο κ. Μόραλης με τα κορίτσια του που ξαναγύρισε!

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕΤο «Εμπάργκο» του Θάνου Μικρούτσικου σε νέα εκτέλεση με Μίλτο Πασχαλίδη και Χρήστο ΘηβαίοLes Belles Etrangeres (Oι «Ωραίες Ξένες» Δημιουργίες)