Προ εμφυλίου

09:48 25/9/2021 - Πηγή: Huffington Post Greece

«Δύο έθνη: μεταξύ των οποίων δεν χωράει διάλογος ή συμπάθεια· δύο έθνη σε πλήρη μεσάνυχτα το ένα για τις συνήθειες, τις σκέψεις, τα αισθήματα του άλλου· σαν να κατοικούν σε άλλους πλανήτες, σε άλλα σύμπαντα. Δύο έθνη που τρέφονται και ανατρέφονται διαφορετικά, που έχουν διαφορετικούς κώδικες και δεν κυβερνώνται από τους ίδιους νόμους».

ΒΕΝΙΑΜΙΝ ΝΤΙΣΡΑΕΛΙ, 1845

Οι δημοτικές αρχές του Πόρτλαντ στις ΗΠΑ συζητούν σοβαρά να προχωρήσουν σε... μποϋκοτάζ προϊόντων από την πολιτεία του Τέξας και να διακόψουν τις επαφές με τους αξιωματούχους

της. Ο λόγος; Ο νέος νόμος του Τέξας περί... εκτρώσεων!Και εδώ σε μας οι αποκαλύψεις για τη βιομηχανία παροχής πλαστών πιστοποιητικών σε ανεμβολίαστους υγειονομικούς και τουρίστες (Καρδίτσα, Κοζάνη, Θεσσαλονίκη, Σαντορίνη, Δράμα, Μεσολόγγι, Κρήτη...) δίνουν και παίρνουν.

Τι το κοινό έχουν οι δύο περιπτώσεις;

Δείχνουν ανάγλυφα πόσο βαθύς είναι πια ο κοινωνικός διχασμός στη μετανεωτερική Ευρώπη και Αμερική. Οι αμβλώσεις και τα εμβόλια είναι απλώς το σημείο τριβής, το επίκαιρο πεδίο της σύγκρουσης, όχι το αίτιο ή ο γενεσιουργός παράγων του διχασμού.

Στη θέση τους μπορεί να μπει οτιδήποτε άλλο: η μετανάστευση ή τα Μνημόνια, η οπλοκατοχή ή οι πυρκαγιές, η τιμή της βενζίνης ή η αναγραφή των φύλων στις δημόσιες τουαλέτες. Σε όποιο θέμα, η εμπιστοσύνη της μισής κοινωνίας προς την άλλη μισή και των δυο μαζί προς τους θεσμούς έχει καταβαραθρωθεί, ζητήματα που σε άλλες εποχές θα ήταν αρμοδιότητες της διεκπεραιωτικής πολιτικής, αποκτούν σήμερα πελώριες συμβολικές διαστάσεις.

Δυο έθνη πλέον κατοικούν στο εσωτερικό κάθε χώρας, όπως σημείωνε ο Ντισραέλι 180 χρόνια πριν, χωρίς τίποτε κοινό μεταξύ τους. Η απορρύθμιση της οικονομίας κατάργησε το μεταπολεμικό κοινωνικό συμβόλαιο της συναίνεσης και έβαλε στη θέση του έναν κάθετο διχασμό:

Το 2019, οι δημοσκοπήσεις στην Αγγλία έδειχναν ότι το 71% των υποστηρικτών του Μπρέξιτ και το 58% των αντιπάλων τους θα επικροτούσαν τη χρήση βίας κατά πολιτικών ή άλλων παραγόντων της δημόσιας ζωής, αν ήταν με αυτόν τον τρόπο να επιτύχουν τον στόχο τους, το Leave ή το Remain αντίστοιχα!

Τα επεισόδια στο Καπιτώλιο τον Γενάρη που μας πέρασε, οι αιματηρές ταραχές εδώ σε μας την περίοδο της χρεοκοπίας, η διαρκής εξέγερση των κιτρινογέλεκων στη Γαλλία, οι διαδηλώσεις «των τεντζερέδων» στη Χιλή, το αντιεμβολιαστικό κίνημα, οι εκρήξεις μίσους κατά πολιτικών και δημοσιογράφων, όλα αυτά είναι συμπτώματα της ίδιας ασθένειας.

Δυο έθνη πλέον κατοικούν στο εσωτερικό κάθε χώρας, όπως σημείωνε ο Ντισραέλι 180 χρόνια πριν, χωρίς τίποτε κοινό μεταξύ τους. Η απορρύθμιση της οικονομίας κατάργησε το μεταπολεμικό κοινωνικό συμβόλαιο της συναίνεσης και έβαλε στη θέση του έναν κάθετο διχασμό: νικητές και ηττημένοι του νέου καθεστώτος. Θρησκευτικοί, εθνικοί και διαταξικοί δεσμοί που να συγκρατούν τις αντίπαλες παρατάξεις πλέον δεν υπάρχουν, τους έχει σαρώσει η εξατομίκευση, η ευημερία δεν καλύπτει τους πάντες και ο νέος πλούτος καταλήγει πάντα στις ίδιες τσέπες μεγαλώνοντας τα χάσματα. Χαρακτηριστική είναι η δραματική επιδείνωση της ανισοκατανομής του πλούτου στις ΗΠΑ επί Ομπάμα.

Οι ”νικητές” της παγκοσμιοποίησης δεν υποψιάζονται το μίσος που η απληστία και η έπαρσή τους καλλιεργεί στις καρδιές των ηττημένων.

Υπ′ αυτές τις συνθήκες, κανένα θεσμικό εποικοδόμημα δεν μπορεί να αντέξει. Νομοθετική και δικαστική εξουσία γίνονται πεδίο μάχης για ασυμφιλίωτες παρατάξεις που ερίζουν γύρω από ζητήματα άλλοτε πράγματι ζέοντα και άλλοτε απλώς γοήτρου και συμβολισμών. Οι δυτικές χώρες βρίσκονται βέβαια σε δημογραφική κάμψη κι αυτό απομακρύνει το ενδεχόμενο γενικευμένων συγκρούσεων στους δρόμους. Όμως όπως δείχνουν οι διαμαρτυρίες στη Γαλλία ή στη Χιλή, αντί για κανονικό πολιτικό πόλεμο μπορεί να έχουμε παρατεταμένες εστίες χαμηλής έντασης και ανομικά φαινόμενα παραλυτικά.

Παντού οι διαλυτικές επιπτώσεις αυτού του διχασμού είναι εμφανείς: στην αποσάθρωση του πολιτικού συστήματος, στην υποβάθμιση των βιοτικών συνθηκών για τα λαϊκά στρώματα, στην γενικευμένη ανασφάλεια, προπάντων όμως στις ψυχικές επιπτώσεις που έχει στους πληθυσμούς. Οι ”νικητές” της παγκοσμιοποίησης δεν υποψιάζονται το μίσος που η απληστία και η έπαρσή τους καλλιεργεί στις καρδιές των ηττημένων. Και επειδή ενσυναίσθηση δική τους δεν διαθέτουν, ούτε υπάρχει και τέχνη ή σκέψη ικανή για να τους την αφυπνίσει (πού είναι οι Ντίκενς του καιρού μας;), εκπλήσσονται με τις εκρήξεις της βίας και των βανδαλισμών που συνοδεύουν όλο και εντονότερα τις εκάστοτε διαμαρτυρίες.

Όμως, όπως έλεγε ο Παναγιώτης Κονδύλης, από τον πεινασμένο ο μισοχορτασμένος είναι πιο επικίνδυνος. Ακόμη κι αν είναι οικονομικά βιώσιμη η σημερινή κατάσταση, με την έννοια ότι ο άνθρωποι δεν πεθαίνουν της πείνας, ψυχικά είναι αφόρητη.

Ωστόσο προϋπόθεση για την συνοχή των κοινωνιών και τη λειτουργία της δημοκρατίας είναι η ψυχική ενότητα του δήμου. Ειδάλλως, καραδοκεί η ανομία.

Η πολιτική σκέψη τις εξελίξεις αυτές τις είχε προβλέψει. Το νεωτερικό φιλελεύθερο κράτος, μας προειδοποιούσε ο Μπαικενφαίρντε από το μακρινό 1960, ήδη ο Χανς Φράγερ από το 1953, δεν μπορεί να αναπαράγει τον εαυτό του, δεν μπορεί να καλλιεργήσει και να συντηρήσει τις αξίες που το θεμελιώνουν και το νομιμοποιούν.

Το τυχάρπαστο άθροισμα των καταναλωτών και δικαιωματούχων που είναι οι σημερινές δυτικές χώρες, δεν συνιστά κοινωνία. Δεν έχει κέντρο ή γενικά αποδεκτό προσανατολισμό, κοινή πίστη ή αναφορές. Είναι ένα σκορποχώρι που ερωτοτροπεί ανοιχτά με τον εμφύλιο.

Η εργατικότητα, η εντιμότητα, η ομόνοια και αλληλεγγύη, ο σεβασμός στους θεσμούς ή στην αυθεντία των ειδημόνων, η καταλλαγή και η αυτοσυγκράτηση δεν είναι φιλελεύθερες αρχές. Είναι γεννήματα των προνεωτερικών κοινωνιών, ριζώνουν σε άλλες εποχές, στον ανθρωπισμό της Αρχαιότητας, στις διδαχές του χριστιανισμού, σε κοινοτιστικές και πατριδοκεντρικές παραδόσεις, στους πολιτισμούς της ένδειας και της ανάγκης.

Ο άκρατος ατομοκεντρισμός δεν είναι συμβατός με αυτές τις αξίες. Συστηματικά τις υπονομεύει. Τις απ-αξιώνει. Και μαζί τους πριονίζει το κλαδί πάνω στο οποίο καθόμαστε: την κατ′ αρχήν νομιμοφροσύνη των εκάστοτε αρχομένων προς τους εκάστοτε άρχοντες, την κατ΄ αρχήν συμμόρφωση της εκάστοτε μειοψηφίας στις βουλές της εκάστοτε πλειοψηφίας.

Το τυχάρπαστο άθροισμα των καταναλωτών και δικαιωματούχων που είναι οι σημερινές δυτικές χώρες, δεν συνιστά κοινωνία. Δεν έχει κέντρο ή γενικά αποδεκτό προσανατολισμό, κοινή πίστη ή αναφορές. Είναι ένα σκορποχώρι που ερωτοτροπεί ανοιχτά με τον εμφύλιο.