Σινικά διλήμματα

08:17 4/3/2025 - Πηγή: Huffington Post Greece

Σκάκι από σημαίες των ΗΠΑ, της ΕΕ και της Κίνας σε παγκόσμιο χάρτη.

Το μόνο πράγμα που μας διδάσκει η ιστορία, είναι ότι τίποτε δεν μας διδάσκει η ιστορία, είπε ο Hegel. 

Οι ΗΠΑ δεν θεωρούν εαυτόν  αυτοκρατορία. Θεωρούν ότι κατέλυσαν αυτοκρατορίες όπως η Βρετανική, αλλά στη πράξη δρουν σαν αυτοκρατορία, διαθέτοντας μοναδικό προνόμιο παγκόσμιας προβολής ισχύος. Αυτό το προνόμιο δεν το απέκτησαν επί της ουσίας οι Σοβιετικοί του Ψυχρού Πολέμου, γιατί είχαν πάντα χερσαίο προσανατολισμό,

ήτοι την κατάκτηση και εκμετάλλευση ”χερσαίων οικοπέδων”.

 Αντίθετα, οι ΗΠΑ, που κληρονομησαν τη προπολεμική Βρετανική προβολή ισχύος με το θαλάσσιο προσανατολισμό, εστιάστηκαν στα οφέλη του εμπορίου, υπό την αίρεση ότι τους συνέφερε. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, εσωτερικά προβλήματα της Δύσης, εν πολλοίς υποκινούμενα από υποχείρια της ΕΣΣΔ, δημιούργησαν τη ψευδαίσθηση του σοσιαλιστικού παράδεισου της ισονομίας και δικαιοσύνης έναντι της καπιταλιστικής αδικίας και ανισότητας. Κινήματα υπέρ της ισότητας των φύλων και των φυλών, καθώς και υπέρ περιβαλλοντικών πολιτικών τσαλάκωσαν την εικόνα της Δύσης, αλλά από την άλλη την ωρίμασαν και τη κατέστησαν πιο ελκυστική και θεμιτή από τις κοινωνίες του σοσιαλιστικού κόσμου. Όλα έδειχναν ότι η Δύση θα έχανε τη κούρσα του Ψυχρού Πολέμου, και αυτό γιατί κανείς δε μπορούσε να δει την αντικειμενική κατάσταση της οικονομίας και της κοινωνίας του Ανατολικού μπλοκ.

Αντίθετα με την συγκρουσιακή και ανταγωνιστική πορεία των ΕΣΣΔ και ΗΠΑ, η Λαϊκή Δημοκρατία (ΛΔ) της Κίνας ακολούθησε μια διαφορετική πορεία. Προσκολλημένη αρχικά στο άρμα της ΕΣΣΔ, η Κίνα του Μάο διαφώνησε με την αποσταλινοποίηση και τη πρακτική των ιθυνόντων. Η διπλωματική κίνηση του Nixon το 1972 ακύρωσε τη διπλωματική απομόνωση της, οπότε της άνοιξε το δρόμο προς τη παγκόσμια οικονομία. Αντίθετα με την ΕΣΣΔ και τη διάδοχο Ρωσία, αλλά και τις ΗΠΑ, η Κίνα δεν έχει εμπλακεί σε πόλεμο τα τελευταία 45 χρόνια – η τελευταία σύγκρουση με το Βιετνάμ το 1979 διήρκησε ένα μόλις μήνα. Όμως η Κίνα είχε και συνεχίζει να έχει το αγκάθι στο πόδι του λέοντος, τη Ταϊβάν, δηλαδή το νησιωτικό Κράτος, που αποκόπηκε από τη Κίνα και διοίκησε ο ηττημένος Chiang Kai Shek και το εθνικιστικό κόμμα του, από το 1949. 

Η γεωπολιτική αξία της Ταϊβάν είναι γνωστή. Η στρατηγική τοποθεσία της την καθιστά σημαντική για τον έλεγχο των θαλασσίων μεταφορών από τη Νότια και Ανατολική Θάλασσα της Κίνας προς τον Ειρηνικό. Σε συνδυασμό με το δια θαλάσσης εμπόριο προς τη Σιγκαπούρη και τον Ινδικό, περί τα 40% του συνολικού παγκόσμιου εμπορίου διαπλέει τα στενά που σχηματίζει η ηπειρωτική Κίνα και η Ταϊβάν. Αυτός ήταν και ο κύριος λόγος που η αυτοκρατορική Ιαπωνία και νωρίτερα Ολλανδοί και Ισπανοί προσπάθησαν να ελέγξουν. 

Όμως αυτή δεν είναι η πλήρης εικόνα. Από τα στενά της Ταϊβάν διέρχονται περί τα 80% του εισαγόμενου πετρελαίου της Κίνας, της Νοτίου Κορέας και Ιαπωνίας. Επίσης, η ίδια η Ταϊβάν κατόρθωσε να επιβληθεί στη παγκόσμια οικονομία με τη παραγωγή ημιαγωγών και λοιπών απαραίτητων εξαρτημάτων κάθε ηλεκτρονικής συσκευής. Έτσι, το 1990,  η Ταιβάν που κατέχει το 1/250 της επικράτειας της ηπειρωτικής Κίνας και το 1/50 του πληθυσμού είχε οικονομία ίση με το 40% του ΑΕΠ σε σχέση με την ηπειρωτική Κίνα. Αυτό το γεγονός δε μπορούσαν να το ανεχθούν οι ιθύνοντες της ηπειρωτικής Κίνας, γιατί καταρράκωνε την εικόνα αποτελεσματικότητας, που οφείλει να δείχνει ένας παίκτης διεθνούς εμβέλειας. Άρα σε συνδυασμό με το γεωπολιτικό πλεονέκτημα από τον έλεγχο της Ταϊβάν σε όρους παγκόσμιου εμπορίου αλλά και στραγγαλισμού των ιστορικών αντιπάλων της, η Κίνα έχει άμεσο ενδιαφέρον να προσαρτήσει και να ελέγξει το νησί.

Οι ΗΠΑ προστάτευσαν στρατιωτικά και πολιτικά την Ταϊβάν στο παρελθόν και ειδικά το 1958 κατά τη κρίση των νησιών Kinmen - Matsu (Quemoy - Matsu), που κείνται δίπλα στις ακτές της ηπειρωτικής Κίνας, ακόμα και με την απειλή χρήσης πυρηνικών. Τα πράγματα έχουν όμως αλλάξει πολύ από τότε. 

Η Κίνα διαθέτει 22 φορές μεγαλύτερη οικονομία από τη Ταϊβάν, στρατιωτική ισχύ, διαστημική τεχνολογία, και πυρηνικά. Σε όρους παγκόσμιας ισχύος ακολουθούν τις ΗΠΑ. Αν, λοιπόν, υποθέσουμε ότι η Κίνα αποφασίζει ναυτικό αποκλεισμό της Ταιβάν, τότε οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν το δίλημμα: είτε να σπάσουν τον αποκλεισμό είτε να τον αποδεχτούν.

Αν τον σπάσουν, το πλέον πιθανό είναι να υπάρξει ένοπλη αντιπαράθεση με τη Κίνα που δε πρόκειται να λήξει σε ένα απόγευμα με ευχαριστίες, όπως στην ημετέρα περίπτωση των Ιμίων. Αν την αποδεχτούν τότε οι ΗΠΑ δηλώνουν και τα όρια της ισχύος τους καθώς επίσης και την αξία της δέσμευσής τους προς τους συμμάχους τους. Πρόκειται για την επανάληψη των γεγονότων της Κούβας του 1962, μόνο που οι ΗΠΑ είναι στη θέση της ΕΣΣΔ. Οι συνέπειες για την υποχώρηση της ΕΣΣΔ ώστε να αποφευχθεί ο Γ’ Παγκόσμιος ήταν καταστροφικές τόσο για το Ανατολικό Μπλοκ όσο και τη Σοβιετική νομενκλατούρα συνολικά. Άρα το τίμημα για τις ΗΠΑ είναι υψηλό και στα δυο ενδεχόμενα, άρα συμφέρει τις ΗΠΑ να μην υπεισέλθουν στη σύγκρουση και στη ρήξη για ένα νησί τόσο μακριά από τα σύνορά τους. Το τίμημα, όμως, εκτιμά και η Κίνα, αλλιώς θα είχε ήδη διαβεί το Ρουβικώνα. 

Πέραν της υψηλής γεωπολιτικής στρατηγικής, τίθενται θέματα τακτικής που επηρεάζουν όλους μας. Μια πολιτική κατευνασμού, όπως η παραχώρηση κάποιων νήσων, λ.χ. των Kinmen – Matsu στη γεωγραφικά εγγύτερη ΛΔ Κίνας, θα είχε τα αυτά τραγικά αποτελέσματα με τη παράδοση της Τσεχοσλαβακίας στον Αδόλφο το 1938. Όλοι γνωρίζουν ότι οι πολιτικές κατευνασμού είναι καταδικασμένες να αποτύχουν, και αποτελούν το πρελούδιο της ένοπλης σύρραξης. Δεν θα είναι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία φορά μια ηγέτιδα δύναμη θυσιάζει έναν σύμμαχο για να εξυπηρετήσει ίδιο σκοπό. Τον εξυπηρετεί όμως; Οι θιγόμενοι δεν είναι απλοί δρώντες όπως τα νεόκοπα Κράτη του Μεσοπολέμου στα ανατολικά της Ευρώπης, αλλά κρίσιμοι σύμμαχοι, μέλη του G7 και του G20, οι οποίοι θα πρέπει να προφυλαχθούν και να προετοιμαστούν για το άμεσο μέλλον, εργαλειοποιώντας κάθε σχέση και μέσο. 

Κάθε κίνηση στη σκακιέρα οδηγεί σε διλήμματα προβολής ισχύος και κυρίως κόστους τόσο από την ένοπλη όσο και από την οικονομική αντιπαράθεση. Για να αποφευχθούν αυτά τα διλήμματα, η μεταπολεμική παγκόσμια τάξη των Ηνωμένων Εθνών έθεσε κανόνες και διαδικασίες, και γι’ αυτό προσπάθησε η Δύση να φέρει τη Κίνα πιο κοντά στο Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), ώστε κάθε τακτική κίνηση να έχει και μεγάλο οικονομικό κόστος. Αν οι ΗΠΑ αποξηλώσουν τους μηχανισμούς των ΗΕ, αν εγκαταλείψουν υπερκρατικούς οργανισμούς, όπως ο ΠΟΕ, τότε θα καταλάβει η Κίνα το κενό; Πώς θα συνταχθούν οι λοιπές χώρες με τον νέο ηγέτη; Προφανώς, οι ΗΠΑ τα γνωρίζουν όλα αυτά. Το ερώτημα είναι ποια από τα λάθη του παρελθόντος θα βιώσουμε ξανά και ποια διδάγματα θα μας σώσουν;

Το μόνο βέβαιο είναι ότι ο μεγάλος εχθρός που δε θα μας σκοτώσει θα γίνει και ο σωτήρας μας. Όπως ο Αννίβας έδρασε καταλυτικά στη εξέλιξη της Ρώμης, δίνοντας της το θάρρος να απειλήσει και τελικά να υπερισχύσει του Ελληνιστικού κόσμου, έτσι ενδεχομένως να δράσει και η Προεδρία Τραμπ στην νωθρή και κοιμώμενη αλλά απειλούμενη Ευρώπη, που έχει συμφέρον από τη σχέση με τη Κίνα.