Συμπληρώματα κολλαγόνου: Μυστικό για τέλειο δέρμα ή μήπως μας ξεγελά το μάρκετινγκ

05:04 18/2/2025 - Πηγή: Huffington Post Greece

Φωτογραφία Αρχείου.

Το κολλαγόνο είναι ιδιαίτερα διαφημισμένο. Αυτή η πρωτεΐνη, η οποία παίζει καθοριστικό ρόλο στη δομή του δέρματος και των αρθρώσεων, έχει παρουσιαστεί ως μαγική λύση για διάφορα προβλήματα, από τις ρυτίδες μέχρι τις διαταραχές ύπνου.

Η παραγωγή κολλαγόνου, της πιο άφθονης πρωτεΐνης στο σώμα, μειώνεται φυσικά με την ηλικία - ανεξαρτήτως αν προστατεύετε το δέρμα σας από τον ήλιο ή όχι. Για να αντισταθμίσουν αυτή τη μείωση, τα συμπληρώματα κολλαγόνου έχουν εξελιχθεί σε μια αναπτυσσόμενη βιομηχανία.

Ένας από τους υποστηρικτές τους είναι ο Bryan Johnson, ο τεχνολογικός επιχειρηματίας που έχει κάνει τον εαυτό του πείραμα για την παράταση της ζωής, και ο οποίος δηλώνει ότι καταναλώνει καθημερινά 25 γραμμάρια πεπτιδίων κολλαγόνου.

Το κολλαγόνο, ωστόσο, δεν είναι πάντα πλήρως κατανοητό. Παρόλο που υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η συμπληρωματική λήψη αυτού του μορίου μπορεί να προσφέρει οφέλη για την υγεία, η έρευνα παραμένει περιορισμένη. Ο βασικός κίνδυνος από τη λήψη του ως συμπλήρωμα φαίνεται να είναι η σπατάλη χρημάτων, καθώς οι γνωστές παρενέργειες είναι ελάχιστες.

Ωστόσο, τα επιστημονικά δεδομένα στηρίζουν πραγματικά τους ισχυρισμούς που προβάλλει το μάρκετινγκ;

Γιατί το κολλαγόνο προκαλεί σύγχυση

Για να ξεκινήσουμε με τα βασικά, «το κολλαγόνο βρίσκεται μόνο στον συνδετικό ιστό των ζώων», σημειώνει η Andrea Soares, διαιτολόγος στη Τζόρτζια των ΗΠΑ.

Τα προϊόντα κολλαγόνου προέρχονται από διάφορα ζώα: αγελάδες, χοίρους, κοτόπουλα και ψάρια. Η ζελατίνη, η οποία χρησιμοποιείται για την παρασκευή γλυκισμάτων, ζελέ και των καψουλών για φαρμακευτικά προϊόντα, είναι μια μορφή κολλαγόνου.

«Ορισμένα συμπληρώματα φυτικής προέλευσης ισχυρίζονται ότι είναι “vegan κολλαγόνο”, αλλά αυτό που περιέχουν στην πραγματικότητα είναι συστατικά που ενισχύουν το κολλαγόνο, όπως η βιταμίνη C, τα αμινοξέα και τα μέταλλα που βοηθούν το σώμα σας να παράξει το δικό του κολλαγόνο», λέει η Soares. «Αν είστε vegan, ίσως να θέλετε να ξοδέψετε τα χρήματά σας σε μια ολοκληρωμένη διατροφή αντί για φυτικά συμπληρώματα “κολλαγόνου” που δεν περιέχουν στην πραγματικότητα κολλαγόνο».

Οι διάφοροι τύποι κολλαγόνου φαίνεται να έχουν διαφορετικές λειτουργίες. Το υδρολυμένο κολλαγόνο είναι εκείνο που έχει υποστεί διάσπαση σε μικρότερα αλυσίδες αμινοξέων, που ονομάζονται πεπτίδια. Αυτές οι αλυσίδες συνεχίζουν να διασπώνται καθώς περνούν από το πεπτικό σύστημα.

Από την άλλη πλευρά, το ακατέργαστο κολλαγόνο τύπου ΙΙ είναι συστατικό του χόνδρου που περιβάλλει τις αρθρώσεις. Θεωρητικά μπορεί να βοηθήσει στην αναπλήρωση του κολλαγόνου γύρω από τις αρθρώσεις, λέει ο David Hunter, κλινικός ερευνητής ρευματολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ, με έμφαση στην οστεοαρθρίτιδα. Το κολλαγόνο τύπου ΙΙ διασπάται επίσης σε αμινοξέα στο στομάχι, αν και το υδρολυμένο κολλαγόνο τείνει να απορροφάται καλύτερα από τον οργανισμό.

Εκτός από τη μεγάλη ποικιλία πηγών και τύπων κολλαγόνου, η ουσία συσκευάζεται σε πολλές διαφορετικές μορφές, από μπάρες μέχρι ποτά. Σε σύγκριση με τις σκόνες και τα υγρά, «τα δισκία και οι τσίχλες έχουν συχνά λιγότερο κολλαγόνο ανά μερίδα και μπορεί να περιέχουν πρόσθετα σάκχαρα ή συμπληρώματα», λέει η Soares.

Αν και η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε πρωτεΐνες και βιταμίνη C υποστηρίζει τη φυσική παραγωγή κολλαγόνου από το σώμα, η ποσότητα κολλαγόνου που περιέχουν τρόφιμα όπως ο ζωμός οστών διαφέρει. Για όσους επιλέγουν να πάρουν κολλαγόνο ως συμπλήρωμα, συνιστάται η επιλογή σκόνης ή υγρού με τουλάχιστον 5-10 γραμμάρια κολλαγόνου ανά δόση.

Συνολικά, πολλοί ισχυρισμοί που διατυπώνονται στο μάρκετινγκ σχετικά με τα προϊόντα κολλαγόνου από το στόμα δεν αντέχουν στον έλεγχο. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, «κανένας ισχυρισμός υγείας για τα συμπληρώματα κολλαγόνου δεν έχει πάρει το πράσινο φως», εξηγεί ο Leng Heng, ανώτερος επιστημονικός υπεύθυνος για την ανθρώπινη διατροφή στην Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA).

Η EFSA είναι ο οργανισμός της ΕΕ που αξιολογεί τους κινδύνους που σχετίζονται με τα νέα τρόφιμα. Όταν έριξαν μια ματιά στο κολλαγόνο, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι ισχυρισμοί υγείας που είχαν υποβληθεί για αυτό μέχρι σήμερα δεν υποστηρίζονταν από αρκετά υψηλής ποιότητας στοιχεία.

«Δεν ήταν επαρκώς καθορισμένοι, δεν είχαν υποστηρικτικές μελέτες σε ανθρώπους ή βασίζονταν σε στοιχεία από ζωικές και εργαστηριακές έρευνες, οι οποίες δεν μπορούν να προβλέψουν τα αποτελέσματα στον άνθρωπο», λέει ο Heng. Επισημαίνει ότι ισχυρισμοί όπως η ιδέα ότι το κολλαγόνο συμβάλλει στη διατήρηση της ελαστικότητας του δέρματος ή ότι βελτιώνει τη λειτουργία των αρθρώσεων, δεν έχουν ακόμη αποδειχθεί επαρκώς από επιστημονικές έρευνες.

Η πιθανή μεροληψία της βιομηχανίας αποτελεί βασική ανησυχία για τον προσδιορισμό της αυστηρότητας, λέει ο Hunter. Πολλές μελέτες κολλαγόνου χρηματοδοτούνται από εταιρείες συμπληρωμάτων ή συντάσσονται από υπαλλήλους των εταιρειών αυτών. 

Οι συγκρούσεις συμφερόντων υποτίθεται ότι πρέπει να δηλώνονται στις ακαδημαϊκές εργασίες, αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντα. Για παράδειγμα, μια δημοσιευμένη εργασία περιλαμβάνει πέντε από τους επτά συγγραφείς που δήλωσαν σχέση με εταιρείες συμπληρωμάτων, αν και δεν δόθηκαν περαιτέρω πληροφορίες στο τμήμα σύγκρουσης συμφερόντων. (Σε απάντηση σε ερώτημα του BBC, ο εκδότης αυτής της εργασίας, η Elsevier, δήλωσε ότι η εργασία βρίσκεται τώρα υπό έρευνα).

«Η πραγματικότητα για πολλές από αυτές τις μελέτες είναι ότι είναι δύσκολο να βρεθούν μελέτες που να είναι εντελώς ανεξάρτητες από τη βιομηχανία», λέει ο Hunter. Οι influencers ενίοτε προβάλλουν έρευνες κακής ποιότητας και μπορεί να προωθούν υψηλότερες δόσεις συμπληρωμάτων από αυτές που συνιστώνται από τις υγειονομικές αρχές.

Ακόμα και οι συστηματικές ανασκοπήσεις και οι μετα-αναλύσεις -ανασκοπήσεις στοιχείων μεγάλης κλίμακας, οι οποίες συγκεντρώνουν τα αποτελέσματα πολλαπλών μελετών- μπορεί να υπονομευτούν από την ποιότητα των υποκείμενων μελετών.

Ο Hunter και οι συν-συγγραφείς του αξιολογούν τον κίνδυνο μεροληψίας από τέτοιες μελέτες, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής της βιομηχανίας. Αλλά λέει ότι μπορεί να είναι δύσκολο να ληφθεί πλήρως υπόψη η μεροληψία όταν απλώς δεν υπάρχουν αρκετές ανεξάρτητες μελέτες, όπως συμβαίνει με το κολλαγόνο.

Ενώ οι μεμονωμένοι κίνδυνοι για την υγεία από τη λήψη συμπληρωμάτων κολλαγόνου φαίνονται χαμηλοί, υπάρχουν ορισμένες μεγαλύτερες πιθανές συνέπειες της αυξανόμενης όρεξης για κολλαγόνο. Για παράδειγμα, τα συμπληρώματα κολλαγόνου από βοοειδή έχουν συνδεθεί με την αποψίλωση των δασών στη Βραζιλία.

Εν τω μεταξύ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέθεσε έρευνα σχετικά με το ενδεχόμενο το κολλαγόνο ή η ζελατίνη να οδηγήσουν σε νέες περιπτώσεις μεταδοτικής σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας (TSE ή ασθένεια πρίον). Η EFSA υπολόγισε την έκθεση των ανθρώπων από το στόμα σε μολυσμένη ζελατίνη σύμφωνα με υποθετικά σενάρια χειρότερης περίπτωσης και διαπίστωσε ότι ο κίνδυνος ήταν ελάχιστος έως μηδαμινός.

Κολλαγόνο για το δέρμα, τους ιστούς και τις αρθρώσεις

Ένα βασικό πρόβλημα με οποιονδήποτε ισχυρισμό σχετικά με τα οφέλη του κολλαγόνου είναι το τι συμβαίνει όταν το μόριο προσλαμβάνεται. Όπως δήλωσε η δερματολόγος Anjali Mahto από το Λονδίνο στο BBC το 2019, υπάρχει «λίγη σταθερή απόδειξη ότι θα επιβιώσει από την πέψη, θα ταξιδέψει στην κυκλοφορία του αίματος και θα φτάσει στο δέρμα σας».

Στην πραγματικότητα, όταν οποιαδήποτε πρωτεΐνη φτάνει στο στομάχι – συμπεριλαμβανομένου του κολλαγόνου – συνήθως διασπάται γρήγορα σε αμινοξέα, τα οποία στη συνέχεια ανασυντίθενται στις πρωτεΐνες που χρειάζεται το σώμα εκείνη τη στιγμή. Έτσι, αν το σώμα χρειάζεται κολλαγόνο, μπορεί να ανασυνθέσει αυτά τα αμινοξέα σε κολλαγόνο, αλλά δεν υπάρχουν εγγυήσεις.

Ένα άλλο ζήτημα είναι η σύνθεση των συμπληρωμάτων κολλαγόνου. Σε πολλές δερματολογικές μελέτες προϊόντων κολλαγόνου, τα προϊόντα αυτά περιέχουν και άλλα συστατικά που μπορεί να ωφελήσουν την υγεία του δέρματος, καθιστώντας δύσκολη την απομόνωση των επιδράσεων του κολλαγόνου.

Ωστόσο, πολλοί καταναλωτές δίνουν όρκο για τα αποτελέσματα του κολλαγόνου στην εμφάνιση και την αίσθηση του δέρματός τους. Μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση διαπίστωσε ότι το υδρολυμένο κολλαγόνο μπορεί να έχει ευεργετικές επιδράσεις στο δέρμα, όπως η βελτίωση της ενυδάτωσης και της ελαστικότητας.

Από την πλευρά τους οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να επιβεβαιωθεί αυτό.

Άλλες (χρηματοδοτούμενες από τη βιομηχανία) μελέτες έχουν υποδείξει ότι τα από του στόματος χορηγούμενα προϊόντα με υψηλές ποσότητες πεπτιδίων κολλαγόνου προλυλ-υδροξυπρολίνης και υδροξυπρολυγλυκίνης μπορούν να βελτιώσουν την ενυδάτωση και την εμφάνιση του δέρματος. «Το κλειδί είναι η συνεπής χρήση», λέει η Soares.

Υπάρχουν ορισμένες στρατηγικές για την ενίσχυση των πιθανών οφελών των συμπληρωμάτων κολλαγόνου, για παράδειγμα για τους τένοντες. Ο Robert Erskine, αναγνώστης στη νευρομυϊκή φυσιολογία στο Πανεπιστήμιο John Moores του Λίβερπουλ, προτείνει ότι η άσκηση μπορεί να είναι σε θέση να διεγείρει τους ιστούς του σώματος ώστε να αναγεννούν το κολλαγόνο περισσότερο από το συνηθισμένο. Με τη σειρά του, αυτό μπορεί να ενισχύσει τους τένοντες, επιτρέποντας σε κάποιον να κινείται πιο γρήγορα και να έχει λιγότερες πιθανότητες να πέσει.

Σε μια μελέτη, ο Erskine και οι συνάδελφοί του από πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου εξέτασαν αν η λήψη υδρολυμένου κολλαγόνου θα μπορούσε να ενισχύσει την ποσότητα κολλαγόνου που παράγει ο οργανισμός μετά από άσκηση αντίστασης υψηλής έντασης.

Η έρευνα, σε ένα μικρό δείγμα νεαρών, υγιών ανδρών, διαπίστωσε ότι οι άνδρες παρήγαγαν σημαντικά περισσότερο νέο κολλαγόνο όταν έπιναν ένα μείγμα βιταμίνης C και 30 γραμμάρια υδρολυμένου κολλαγόνου πριν από την άσκηση. Αυτή ήταν μια υψηλότερη δοσολογία από αυτή που είχε μελετηθεί στο παρελθόν ή που συνήθως συσκευάζεται για τους καταναλωτές.

Σε μια άλλη μελέτη στην οποία συμμετείχε ο Erskine, η ομάδα εξέτασε το ίδιο αποτέλεσμα σε υγιείς μεσήλικες άνδρες. Διαπίστωσαν ότι εξακολουθούσε να υπάρχει επίδραση του συμπληρώματος κολλαγόνου, αλλά μικρότερη. Έτσι, η ηλικία αποτελεί παράγοντα στην παραγωγή κολλαγόνου, όπως και το φύλο. Υπάρχουν συνδέσεις μεταξύ των οιστρογόνων και της σύνθεσης κολλαγόνου, για παράδειγμα.

«Με ενδιαφέρει πραγματικά να προσπαθήσω να διερευνήσω πώς μπορούμε να βελτιώσουμε την ευεξία και την απόδοση των αθλητών, ιδίως των αθλητριών», λέει ο Erskine. «Νομίζω ότι το κολλαγόνο θα παίξει μεγάλο ρόλο σε αυτό», όχι μόνο για τη βελτίωση της απόδοσης, αλλά και για τη μείωση του κινδύνου τραυματισμού. Αν και η έρευνα αυτή είναι σχετικά νέα και μικρής κλίμακας, ήδη ενσωματώνεται στις διατροφικές συνήθειες των κορυφαίων αθλητών. «Νομίζω ότι τα στοιχεία είναι αρκετά ισχυρά για να γίνουν αυτές οι προτάσεις», λέει.

Στην πραγματικότητα, αν και τα συμπληρώματα κολλαγόνου συχνά συνδέονται με τους νέους και τους αθλητές ή τους συνειδητοποιημένους ως προς την εικόνα τους, ερευνάται όλο και περισσότερο ως πιθανή θεραπεία για χρόνιες παθήσεις που σχετίζονται με την τρίτη ηλικία.

Για παράδειγμα, υπάρχουν ανάμεικτα στοιχεία σχετικά με το αν το κολλαγόνο βοηθάει στα συμπτώματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Μια πρόσφατη μετα-ανάλυση διαπίστωσε ότι η συνολική ποιότητα της έρευνας στον τομέα αυτό είναι φτωχή, οπότε δεν ήταν δυνατόν να αποφασιστεί αν τα συμπληρώματα κολλαγόνου μπορούν να βοηθήσουν. Ωστόσο, οι συγγραφείς σημείωσαν ότι ορισμένες μελέτες ανέφεραν ανεπιθύμητες ενέργειες.

Όσον αφορά την οστεοαρθρίτιδα, ο Hunter και οι συνεργάτες του διεξήγαγαν συστηματική ανασκόπηση μελετών, διαπιστώνοντας ότι τα συμπληρώματα κολλαγόνου φαίνεται να μειώνουν βραχυπρόθεσμα τον πόνο που σχετίζεται με την οστεοαρθρίτιδα.

Ωστόσο, ο Hunter τονίζει ότι η βάση των στοιχείων είναι περιορισμένη. Οι μελέτες κολλαγόνου στις οποίες βασίστηκε η ομάδα ήταν περιορισμένες τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα (όπως το ότι είχαν μικρό μέγεθος δείγματος). Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο ίδιος και οι συνάδελφοί του δεν συμπεριέλαβαν το κολλαγόνο σε μια νέα κλινική δοκιμή συμπληρωματικών φαρμάκων που φαίνεται να είναι πιο υποσχόμενα για την οστεοαρθρίτιδα: εκχύλισμα φλοιού πεύκου, εκχύλισμα Boswellia serrata και κουρκουμίνη.

Πρέπει να παίρνουμε συμπλήρωμα κολλαγόνου;

Όπως με κάθε συμπλήρωμα, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος αλληλεπιδράσεων με άλλα φάρμακα που μπορεί να παίρνουν οι άνθρωποι. Γι′ αυτό, ο Hunter συνιστά σε όποιον σκέφτεται να ξεκινήσει κάποιο συμπλήρωμα να συμβουλευτεί πρώτα έναν επαγγελματία υγείας. Η αυξημένη κατανάλωση πρωτεΐνης, όπως το κολλαγόνο, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα σε άτομα με νεφρικές ή ηπατικές παθήσεις που επηρεάζουν τον τρόπο που ο οργανισμός επεξεργάζεται τις πρωτεΐνες, προσθέτει ο Erskine.

Πολλοί από τους ασθενείς του Hunter ενδιαφέρονται για τα συμπληρώματα, αφού ακούσουν γι’ αυτά από διαφημίσεις, μέσα ενημέρωσης ή γνωστούς τους, λέει. «Είναι πολύ σημαντικό οι άνθρωποι, ιδίως οι επαγγελματίες υγείας, να είναι ανοιχτοί σε αυτές τις συζητήσεις», λέει. «Αν είστε απορριπτικοί, νομίζω ότι είναι πολύ πιθανό πολλοί από αυτούς τους ασθενείς να τα παίρνουν έτσι κι αλλιώς».

Στο ιατρείο του, ο Hunter συμβουλεύει τους ασθενείς που ενδιαφέρονται για τα συμπληρώματα να τα δοκιμάσουν για τρεις ή τέσσερις εβδομάδες. Όπως συμβαίνει και με την κατάσταση του δέρματος, κάποιες έρευνες δείχνουν ότι τα οφέλη των συμπληρωμάτων για τις αρθρώσεις μπορεί να μην είναι άμεσα εμφανή και να χρειαστούν δύο με τρεις μήνες για να φανεί αποτέλεσμα, αν εμφανιστεί καθόλου. Ωστόσο, ο Hunter επισημαίνει ότι πολλοί άνθρωποι με οστεοαρθρίτιδα δυσκολεύονται να συνεχίσουν με ένα συμπλήρωμα αν δεν παρατηρήσουν βελτίωση μέσα σε περίπου έναν μήνα.

Συνολικά, δεδομένων των πολλών λόγων για τους οποίους κάποιος μπορεί να αναζητά το κολλαγόνο, δεν υπάρχει μία και μόνη απάντηση για το αν ένα συμπλήρωμα κολλαγόνου αξίζει τον κόπο. Θα εξαρτηθεί από τον λόγο για τον οποίο θέλετε να το πάρετε, από το πόσο καιρό μπορείτε να συνεχίσετε να το παίρνετε, από το πόσο προσιτό είναι, από το αν το κολλαγόνο συνδυάζεται με άλλα συστατικά και από το πώς μπορεί να επηρεάσει άλλες πτυχές της υγείας σας. «Δεν θα ανταποκριθούν όλοι σε ένα συμπλήρωμα κολλαγόνου με τον ίδιο τρόπο», σημειώνει ο Erskine.

Τελικά, οι επιστήμονες τονίζουν ότι τα εκατοντάδες ευρώ που ξοδεύονται κάθε χρόνο για συμπληρώματα κολλαγόνου θα μπορούσαν να επενδυθούν καλύτερα σε μια πιο ισορροπημένη διατροφή, η οποία θα προσφέρει ευεργετικά αποτελέσματα για την υγεία με πολλούς τρόπους. Εκτός από τα θρεπτικά και ποικίλα τρόφιμα, η τακτική άσκηση, ο καλός ύπνος και η προστασία από τον ήλιο προσφέρουν τεκμηριωμένα οφέλη για την εμφάνιση και την υγεία του δέρματος, για παράδειγμα. Αν και μπορεί να φαίνεται μονότονο, αυτός ο τρόπος ζωής θα μπορούσε να σας εξοικονομήσει αρκετά χρήματα μακροπρόθεσμα.

Πηγή: BBC

Related...Μικρά χρυσά tips για να μην χάνουμε κολλαγόνο και να διατηρήσουμε την επιδερμίδα μας νεανικήΔέρμα: Ολα καταλήγουν στο κολλαγόνο - 13 τροφές που ενισχύουν την πολύτιμη πρωτεΐνηΗ παγκόσμια μανία για κολλαγόνο συνδέεται με την αποψίλωση των δασών στη Βραζιλία